Віды злачынстваў і меры пакарання за іх выкананне ў Рэспубліцы Беларусь

МІНІСТЭРСТВА АДУКАЦЫІ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ УСТАНОВА АДУКАЦЫІ «МIНСКI ДЗЯРЖАЎНЫ ГАНДЛЁВЫ КАЛЕДЖ»

Віды злачынстваў і меры пакарання за іх выкананне ў Рэспубліцы Беларусь ПАДРЫХТАВАЛИ:

вучаніцы 3 курса групы К-100

спецыяльнасці «Правазнаўства»

Макуха Наталля Аутухович Валянцiна МIНСК 2012

ЗЛАЧЫНСТВА. ПАНЯЦЦЕ, ПРЫКМЕТЫ, КЛАСІФІКАЦЫЯ ЗЛАЧЫНСТВА ПА КРЫМІНАЛЬНАЙ ПРАВЕ Па крымінальнай праве Рэспублікі Беларусь злачынствам прызнаецца толькі канкрэтнае паводзіны, ўчынак чалавека ў форме грамадска небяспечнага дзеяння або бяздзейнасці, якія прычыняюць або могуць прычыніць шкоду грамадскім адносінам, ахоўных крымінальным законам. Арт. 31 КК РБ вызначае злачынства як здзейсненае вінаватае грамадска небяспечнае дзеянне, якое характарызуецца прыкметамі, прадугледжанымі Крымінальным кодэксам Рэспублікі Беларусь, і забароненыя ім пад пагрозай пакарання.

Змест фармулёўкі злачынства па КК РБ дазваляе вылучыць наступныя яго абавязковыя прыкметы:

1) грамадская небяспека учыненага дзеяння;

2) проціпраўнасць дзеяння;

3) вінаватасць;

4) крымінальная каральнасць.

КЛАСIФIКАЦЫЯ ЗЛАЧЫНСТВАУ У мэтах больш дакладнага выбару пакарання і вызначэння яго тэрмінаў, крымінальнае заканадаўства падпадзяляе ўсе злачынствы на чатыры катэгорыі па ступені іх грамадскай небяспекі для нашага грамадства. Гэта: злачынствы, што не ўяўляюць вялікай грамадскай небяспекі, менш цяжкія, цяжкія і асабліва цяжкія злачынствы (арт. 12 КК). У залежнасці ад формы віны вылучаюць наўмысныя і ненаўмысныя злачынства.

Да злачынстваў, не ўяўляюць вялікай грамадскай небяспекі ставяцца наўмысныя злачынствы і злачынствы, учыненыя па неасцярожнасці, за якія законам прадугледжана пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі на тэрмін не больш за два гады ці іншае больш мяккае пакаранне.

Да менш цяжкiх злачынстваў адносяцца наўмысныя злачынствы, за якія законам прадугледжана максімальнае пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі на тэрмін не звыш шасці гадоў, а таксама злачынствы, учыненыя па неасцярожнасці, за якія законам прадугледжана пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі на тэрмін звыш двух гадоў.

Да цяжкiх злачынстваў адносяцца наўмысныя злачынствы, за якія законам прадугледжана максімальнае пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі на тэрмін звыш 12 гадоў. Да асаблiва цяжкiх злачынстваў адносяцца злачынствы, за якія прадугледжана пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі на тэрмін звыш 12 гадоў або пажыццёвае зняволенне або смяротнае пакаранне.

СКЛАД ЗЛАЧЫНСТВА Паняцце злачынства і паняцце складу злачынства цесна звязаныя паміж сабой, але не ідэнтычныя. Агульная паняцце злачынства — гэта характарыстыка сацыяльнага з’явы. А склад злачынства — гэта юрыдычная паняцце, гэта сукупнасць пэўных прыкмет, характарызуе канкрэтнае злачынства.

Склады канкрэтных злачынстваў ахопліваюць не толькі скончаную злачынства, але і падрыхтоўка да злачынства, замах на злачынства, а таксама агульнае паняцце складу злачынства ўключае ў сябе чатыры групы прыкмет, якія характарызуюць: аб’ект, аб’ектыўную бок, суб’ектыўную бок і суб’екта злачынствы.

Першыя дзве групы прыкмет называюцца аб’ектыўнымі, а наступныя дзве — суб’ектыўныя прыкметы (элементы) складу злачынства.

Аб’ект злачынства — гэта тое, на што замахваецца злачынства, гэта значыць, ахоўныя крымінальным законам грамадскія адносіны (гл. арт. 2 КК РБ).

Аб’ектыўная бок — гэта сукупнасць юрыдычна значных прыкметаў, якія характарызуюць вонкавы бок ўчыненага злачынства, гэта значыць, акт канкрэтнага грамадска небяспечнага паводзінаў чалавека. Менавіта прыкметы аб’ектыўнай боку паказваюць дзе, калі, якім спосабам, якія наступілі наступствы ў выніку здзейсненага злачынства. Аб’ектыўная бок складу злачынства, як правіла, найбольш падрабязна апісваецца ў дыспазіцыя крымінальна-прававых нормаў.

Суб’ектыўная бок — гэта сукупнасць юрыдычна значных прыкметаў, якія характарызуюць як бы ўнутраную бок злачынства, гэта значыць, гэта псіхічнае стаўленне асобы да здзейсненага ім грамадска небяспечнага дзеянню і яго наступстваў. Да прыкметах суб’ектыўнай боку адносяцца: віна, матыў і мэта здзяйснення злачынства.

Суб’ект — гэта фізічнае, разумнай асоба, якая ўчыніла злачынства і дасягнула да моманту здзяйснення злачынства устаноўленага законам ўзросту (арт. 27 КК РБ).

Для наяўнасці складу злачынства неабходна прысутнасць ўсіх чатырох элементаў складу злачынства, гэта значыць, наяўнасць аб’екта, аб’ектыўнай боку, суб’ектыўнай боку і суб’екта злачынствы.

Суб’ект злачынства па крымінальнай праве Рэспублікі Беларусь Суб’ектам злачынства па крымінальнай праве Рэспублікі Беларусь прызнаецца асоба, якая ўчыніла злачынства ў разумным стане пры ўмове дасягнення ім устаноўленага законам ўзросту, з якога магчымая крымінальная адказнасць.

Узрост суб’екта злачынствы.

Па крымінальнай заканадаўству Рэспублікі Беларусь адказнасці падлягае асоба, якой да здзяйснення злачынства споўнілася 16 гадоў. Асобы, якія дасягнулі 14-гадовага ўзросту, падлягаюць крымінальнай адказнасці за 20 злачынстваў, вычарпальны пералік якіх прыведзены ў арт.27 КК РБ.

Твар лічыцца дасягнутым ўзросту, з якога наступае крымінальная адказнасць, не ў дзень нараджэння, а з пачатку наступных за днём нараджэння сутак.

У асобных выпадках для характарыстыкі суб’екта злачынствы, законам прадугледжваюцца дадатковыя прыкметы, наяўнасць якіх дазваляе казаць аб адмысловым суб’екце злачынства.

Спецыяльным суб’ектам злачынства прызнаецца асоба, якая акрамя агульных прыкмет суб’екта (свядомасці і ўзросту), валодае яшчэ дадатковымі прыкметамі і ўласцівасцямі.

Спецыяльным суб’ектам можа быць толькі выканаўца злачынства.

Спецыяльнымі прыкметамі суб’екта злачынствы могуць быць: прававое становішча суб’екта (грамадзянства, замежны грамадзянін); прафесія; службовая становішча; ўзрост; падлогу; асоба, прызнаная судом асабліва небяспечным рэцыдывістам.

Дадатковыя прыкметы суб’екта злачынствы, як правіла, паказваюцца ў артыкулах Асаблівай часткі КК РБ альбо ўсталёўваюцца зыходзячы з аналізу артыкула і прылады артыкулы па радавога аб’екту замаху.

ПАНЯЦЦЕ КРЫМІНАЛЬНАЙ АДКАЗНАСЦІ. ВІДЫ ПАКАРАННЯЎ

Крымінальная адказнасць, з’яўляючыся адным з відаў юрыдычнай адказнасці, устанаўліваецца ў крымінальным законе і ускладаецца судом на асоб, вінаватых у здзяйсненні злачынстваў.

У адпаведнасці з арт. 44 КК РБ, крымінальная адказнасць выяўляецца ў асуджэнні асобы, якая ўчынiла злачынства і прымяненне да яго пакарання або іншых мер крымінальнай адказнасці. Акрамя таго, пры асуджэнні, вiнаватая асоба лічыцца судзімым.

Такім чынам, змест крымінальнай адказнасці ўключае ў сябе:

1) асуджэнне вінаватага ад імя дзяржавы;

2) прымяненне судом да такой асобе пакарання або iншых мераў крымінальнай адказнасці;

3) наяўнасць у асуджанага судзімасці.

Законам спецыяльна вызначаны і ўмовы крымінальнай адказнасці без уліку якіх немагчыма прыцягнуць тое ці іншае твар да крымінальнай адказнасці. Да такіх умоў крымінальнае заканадаўства Рэспублікі Беларусь адносіць:

1) ўзрост, з якога наступае крымінальная адказнасць (арт. 27);

2) наяўнасць свядомасці асобы, якая ўчынiла злачынства (арт. 28 КК);

3) наяўнасць у вінаватага паменшанай наяўнасці свядомасці (арт. 29 КК);

4) стан ап’янення асобы, якая ўчынiла злачынства (арт. 30 КК);

5) наяўнасць у вінаватай асобы стану афекту падчас здзяйснення злачынства (арт. 31 КК);

6) наяўнасць у артыкулах Асаблівай часткі адміністрацыйнай або дысцыплінарнай прэюдыцыі (арт. 32 КК);

7) устанаўленне віду злачынства, здзейсненага вінаватым, завабным крымінальную адказнасць па патрабаванню пацярпелага (ст.ЗЗ КК) Формамі рэалізацыі крымінальнай адказнасці па крымінальнай праве Рэспублікі Беларусь з’яўляюцца:

1) прымяненне прызначанага судом пакарання або

2) адтэрміноўка выканання назначанага пакарання або

3) ўмоўнае непрымяненне прызначанага пакарання або 4) асуджэнне без прызначэння пакарання або

5) ужыванне ў дачыненні да непаўналетніх прымусовых мераў выхаваўчага характару.

Заканадаўчае вызначэнне пакарання па КК РБ даецца ў арт. 47, згодна з якой пакаранне — гэта напад на мера крымінальна прававога ўздзеяння, ужывальная па прыгавору суда да асобы, асуджанаму за злачынства і якое складаецца ў прадугледжаных законам пазбаўленняў або абмежаванні правоў і свабод асуджанага.

Як адмысловая мера дзяржаўнага прымусу, пакаранне валодае побач спецыфічных прыкмет, уласцівых толькі пакаранню, якія адрозніваюць яго ад іншых мер дзяржаўнага прымусу (адміністрацыйнага, грамадзянска-прававога і інш.)

1) Крымінальная пакаранне — гэта адмысловая мера дзяржаўнага прымусу;

2) Пакаранне прымяняецца толькі судом. Ніякай іншай орган дзяржавы не мае права прызнаць абвінавачванага вінаватым і прызначыць яму пакаранне;

3) Пакаранне ўяўляе сабой кару за зробленае. Яно цягне за сабой пэўныя пазбаўлення або абмежавання правоў і свабод асуджанага;

4) Пакаранне цягне за сабой судзімасць, як прававое наступства пакарання.

Ужываючы да вінаватаму асобе пакаранне, дзяржава не толькі карае яго за здзейсненае злачынства, але адначасова ставіць перад пакараннем пэўныя мэты. У прыватнасці, як вызначана ў ч. 3 арт. 44 КК РБ, пакаранне заклікана садзейнічаць аднаўленню сацыяльнай справядлівасці, парушанай злачынствам. Асуджэнне асобы, якая ўчынiла злачынства, з’яўляецца падставай для спагнання з яго як маёмаснага, так і матэрыяльнага пакрыцця маральнай шкоды.

Другі мэтай пакарання з’яўляецца выпраўленне асуджанага. Выпраўленне асуджанага — гэта ўстараненне з псіхікі асуджанага заганных схільнасцяў, якія прывялі яго да здзяйснення злачынства і прывіццё яму такіх поглядаў і звычак, якія б выключалі здзяйсненне ім новых злачынстваў.

Трэцяя мэта пакарання — гэта папярэджанне здзяйснення асуджаным новых злачынстваў. У тэорыі крымінальнага права яе называюць яшчэ як мэтай спецыяльнай або прыватнага папярэджання. Гэтая мэта пакарання дасягаецца парадкам выканання пакарання, падтрыманнем належнага рэжыму ў месцах пазбаўлення волі, кантролем за паводзінамі асуджанага і прымяненнем мер заахвочвання і спагнання.

Чацвёртая мэта пакарання — гэта папярэджанне здзяйснення злачынстваў іншымі асобамі, г. зн. мэта агульнага папярэджання закона, якая дасягаецца перш за ўсё пагрозай пакарання, яго выкананнем у адпаведнасці з крымінальна-выканаўчым заканадаўствам.

СІСТЭМА І ВІДЫ ПАКАРАННЯЎ ПА КРЫМІНАЛЬНАЙ ЗАКАНАДАЎСТВУ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ Пад сістэмай пакаранняў разумеецца усталяваны крымінальным законам вычарпальны пералік пакаранняў, размешчаных ад менш цяжкага да больш цяжкім. Так, арт.48 КК РБ усталёўвае наступныя асноўныя пакарання:

1) грамадскія працы;

2) штраф;

3) пазбаўленне права займаць пэўныя пасады або займацца пэўнай дзейнасцю;

4) папраўчыя працы;

5) абмежаванне па ваеннай службе;

6) арышт;

7) абмежаванне волі;

8) кірунак у дысцыплінарную вайсковую часць;

9) пазбаўленне волі;

10) пажыццёвае зняволенне;

11) смяротнае пакаранне.

Абставіны, змякчальныя або якія абцяжарваюць адказнасць.

Абставіны, змякчальныя адказнасць: (арт. 63 КК)

1) яўка з павіннай;

2) чыстасардэчнае раскаянне;

3) актыўны спрыянне раскрыцці злачынства;

4) наяўнасць на ўтрыманні ў вінаватага малалетняга дзіцяці;

5) ўчыненне злачынства цяжарнай жанчынай і інш Абставіны, якія абцяжарваюць адказнасць (арт. 64 КК):

1) ўчыненне злачынства асобай, якая раней учынiла злачынства, калі не знятая і не пагашана судзімасць;

2) ўчыненне злачынства ў дачыненні да заведама малалетняга, загадзя цяжарнай жанчыны;

3) здзяйсненне злачынства з асаблівай жорсткасцю ці зьдзекам;

4) здзяйсненне злачынства з карыслівых ці іншых нізінных падахвочванняў;

5) ўчыненне злачынства асобай, якая знаходзіцца ў стане алкагольнага ап’янення і інш У працэсе спынення злачынных дзеянняў, а таксама пры ліквідацыі небяспекі, стваранай іншымі крыніцамі, магчыма прычыненне фізічнага, матэрыяльнага або маральнай шкоды асобе, стварыламу небяспека, ахоўных законам грамадскім адносінам. Такія дзеянні фармальна падпадаюць пад прыкметы асобных злачынстваў, аднак пры пэўных умовах яны не прызнаюцца злачынствамі, бо не ўтрымліваюць у сабе асноўнага матэрыяльнага прыкметы злачынства-грамадскай небяспекі.

Такія дзеянні ў крымінальным праве завуцца абставінамі, якія выключаюць злачыннасць дзеі, да якіх крымінальнае заканадаўства Рэспублікі Беларусь адносіць:

1) неабходную абарону — арт. 34 КК РБ;

2) затрыманне злачынца — арт. 35 КК РБ;

3) крайнюю неабходнасць — арт. 36 КК РБ;

4} памылку ў наяўнасці абставін, якія выключаюць злачыннасць дзеі - арт. 37 КК РБ;

5) знаходжанне сярод саўдзельнікаў злачынства па адмысловай замове — арт. 38 КК РБ;

6) абгрунтаваны рызыка — арт. 39 КК РБ;

7) выкананне неабходнасці.

Іншыя меры крымінальнай адказнасці

Крымінальная заканадаўства Рэспублікі Беларусь ў арт. 46 КК РБ вызначае, што формамі рэалізацыі крымінальнай адказнасці могуць быць не толькі крымінальныя пакарання, але і іншыя меры крымінальнай адказнасці, не звязаныя з ізаляцыяй вінаватага ад грамадства. Такім чынам, можна зрабіць выснову, што ў асобных выпадках дасягненне мэт крымінальнай адказнасці магчыма і без прымянення крымінальнага пакарання, шляхам маральнага і грамадскага ўздзеяння пры сталым кантролі з боку спецыяльных органаў дзяржавы і выканання асуджаным шэрагу абавязацельстваў, якiя ўстанаўлiваюцца судом.

Да ліку такіх мер крымінальнае заканадаўства Рэспублікі Беларусь адносіць: злачынство крымінальны права пакаранне

1) асуджэнне з адтэрміноўкай выканання пакарання (ст. 77 КК РБ);

2) асуджэнне з умоўным непрымяненнем прызначанага пакарання (ст. 78 КК РБ);

3) асуджэнне без прызначэння пакарання (арт.79 КК РБ);

4) ужыванне ў дачыненні да непаўналетніх прымусовых мераў выхаваўчага характару (арт. 117 КК РБ).

Наяўнасць у крымінальным праве Рэспублікі Беларусь інстытутаў, якія прадугледжваюць магчымасць такога асуджэння асобы за здзейсненае ім злачынства, пры якім прызначаны судом пакаранне рэальна не выконваецца (альбо выконваецца ў форме, значна больш мяккай, чым пазбаўленне волі), сведчыць аб праяве прынцыпу справядлівасці і гуманізму ў дзейнасці органаў правасуддзя.