ΠΠΈΠΎΡ
ΠΈΠΌΠΈΡ Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΈΠΈ.
ΠΡΠ½ΠΎΠ²Ρ ΠΌΠΈΠΊΡΠΎΠ±ΠΈΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΠΈ
Π£ΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²Π»Π΅Π½ΠΎ, ΡΡΠΎ Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Π° ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ Π²ΠΎΡΡΡΠ°Π½Π°Π²Π»ΠΈΠ²Π°ΡΡ Π½Π΅ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ ΠΌΠΎΠ»Π΅ΠΊΡΠ»ΡΡΠ½ΡΠΉ Π°Π·ΠΎΡ (N=N), Π½ΠΎ ΠΈ Π°ΡΠ΅ΡΠΈΠ»Π΅Π½ (ΠΠ‘ = Π‘Π), Π°Π·ΠΈΠ΄, Π·Π°ΠΊΠΈΡΡ Π°Π·ΠΎΡΠ°, ΡΠΈΠ°Π½ΠΈΠ΄, Π½ΠΈΡΡΠΈΡΡ, ΠΈΠ·ΠΎΠ½ΠΈΡΡΠΈΠ»Ρ ΠΈ ΠΏΡΠΎΡΠΎΠ½Ρ. ΠΠ° Π²ΠΎΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΠΈ Π°ΡΠ΅ΡΠΈΠ»Π΅Π½Π° ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π°Π½ ΠΌΠ΅ΡΠΎΠ΄, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠΉ ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΡΡΡ Π΄Π»Ρ Π²ΡΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Ρ. ΠΡΠ΅ΡΠΈΠ»Π΅Π½ Π²ΠΎΡΡΡΠ°Π½Π°Π²Π»ΠΈΠ²Π°Π΅ΡΡΡ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ Π΄ΠΎ ΡΡΠΈΠ»Π΅Π½Π°, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠΉ Π΄ΠΎΡΡΠ°ΡΠΎΡΠ½ΠΎ Π»Π΅Π³ΠΊΠΎ ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»ΠΈΡΡ ΠΌΠ΅ΡΠΎΠ΄ΠΎΠΌ Π³Π°Π·ΠΎΠ²ΠΎΠΉ Ρ ΡΠΎΠΌΠ°ΡΠΎΠ³ΡΠ°ΡΠΈΠΈ. ΠΡΠ΅ Π΄ΠΎ Π½Π°ΡΡΠΎΡΡΠ΅Π³ΠΎ Π²ΡΠ΅ΠΌΠ΅Π½ΠΈ… Π§ΠΈΡΠ°ΡΡ Π΅ΡΡ >
ΠΠΈΠΎΡ ΠΈΠΌΠΈΡ Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΈΠΈ. ΠΡΠ½ΠΎΠ²Ρ ΠΌΠΈΠΊΡΠΎΠ±ΠΈΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΠΈ (ΡΠ΅ΡΠ΅ΡΠ°Ρ, ΠΊΡΡΡΠΎΠ²Π°Ρ, Π΄ΠΈΠΏΠ»ΠΎΠΌ, ΠΊΠΎΠ½ΡΡΠΎΠ»ΡΠ½Π°Ρ)
ΠΠΎΠ»Π΅ΠΊΡΠ»Π° Π°Π·ΠΎΡΠ° Ρ Π°ΡΠ°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠ·ΡΠ΅ΡΡΡ ΠΎΡΠ΅Π½Ρ ΠΏΡΠΎΡΠ½ΠΎΠΉ ΡΡΠΎΠΉΠ½ΠΎΠΉ ΡΠ²ΡΠ·ΡΡ, ΠΊΠΎΡΠΎΡΠ°Ρ ΠΎΠ±ΡΡΠ»ΠΎΠ²Π»ΠΈΠ²Π°Π΅Ρ ΠΈΠ½Π΅ΡΡΠ½ΡΠ΅ ΡΠ²ΠΎΠΉΡΡΠ²Π° Π³Π°Π·Π°. Π’Π°ΠΊ, Π°Π·ΠΎΡ Ρ ΡΡΡΠ΄ΠΎΠΌ Π²ΡΡΡΠΏΠ°Π΅Ρ Π² Ρ ΠΈΠΌΠΈΡΠ΅ΡΠΊΡΡ ΡΠ²ΡΠ·Ρ Ρ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΠΌΠΈ ΡΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΠΌΠΈ ΠΈ Π²Π΅ΡΠ΅ΡΡΠ²Π°ΠΌΠΈ. ΠΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΡΠ΅ΠΌΡΠΉ Π² ΠΏΡΠΎΠΈΠ·Π²ΠΎΠ΄ΡΡΠ²Π΅ Π°Π·ΠΎΡΠ½ΡΡ ΠΌΠΈΠ½Π΅ΡΠ°Π»ΡΠ½ΡΡ ΡΠ΄ΠΎΠ±ΡΠ΅Π½ΠΈΠΉ ΠΌΠ΅ΡΠΎΠ΄ ΠΠ°Π±Π΅ΡΠ° — ΠΠΎΡΠ°, Π·Π°ΠΊΠ»ΡΡΠ°ΡΡΠΈΠΉΡΡ Π² ΡΠΈΠ½ΡΠ΅Π·Π΅ Π°ΠΌΠΌΠΈΠ°ΠΊΠ° ΠΈΠ· ΠΌΠΎΠ»Π΅ΠΊΡΠ»ΡΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ Π°Π·ΠΎΡΠ° ΠΈ Π²ΠΎΠ΄ΠΎΡΠΎΠ΄Π° Π½Π° ΠΊΠ°ΡΠ°Π»ΠΈΠ·Π°ΡΠΎΡΠ°Ρ , ΡΡΠ΅Π±ΡΠ΅Ρ Π²ΡΡΠΎΠΊΠΈΡ ΡΠ΅ΠΌΠΏΠ΅ΡΠ°ΡΡΡΡ ΠΈ Π΄Π°Π²Π»Π΅Π½ΠΈΡ. Π ΡΠΎ ΠΆΠ΅ Π²ΡΠ΅ΠΌΡ ΠΌΠΈΠΊΡΠΎΠ±ΠΈΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ΅ ΡΠ²ΡΠ·ΡΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ ΠΌΠΎΠ»Π΅ΠΊΡΠ»ΡΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ Π°Π·ΠΎΡΠ° ΠΎΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ ΠΏΡΠΈ ΠΎΠ±ΡΡΠ½ΡΡ ΡΠ΅ΠΌΠΏΠ΅ΡΠ°ΡΡΡΠ΅ ΠΈ Π΄Π°Π²Π»Π΅Π½ΠΈΠΈ.
Π€ΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΈΡ Π°Π·ΠΎΡΠ° Π°ΡΠΌΠΎΡΡΠ΅ΡΡ ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ°Π²Π»ΡΠ΅Ρ ΡΠΎΠ±ΠΎΠΉ Π²ΠΎΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΠΉ ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡ, ΠΈ ΠΏΠ΅ΡΠ²ΡΠΌ Π΅Π³ΠΎ ΠΏΡΠΎΠ΄ΡΠΊΡΠΎΠΌ, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠΉ ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ Π²ΡΡΠ²ΠΈΡΡ, ΡΠ»ΡΠΆΠΈΡ Π°ΠΌΠΌΠΈΠ°ΠΊ. ΠΡΠΎΡΠ΅ΡΡ Π²ΠΎΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ Π°Π·ΠΎΡΠ° ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ°Π²Π»ΡΠ΅Ρ ΡΠΎΠ±ΠΎΠΉ ΡΡΠ΄ ΡΠ΅ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΠ²Π½ΡΡ ΡΠ΅Π°ΠΊΡΠΈΠΉ, ΠΎΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π»ΡΠ΅ΠΌΡΡ ΡΠ΅ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ½ΡΠΌ ΠΊΠΎΠΌΠΏΠ»Π΅ΠΊΡΠΎΠΌ Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·ΠΎΠΉ. ΠΠΊΡΠΈΠ²Π½ΡΠΉ ΡΠ΅Π½ΡΡ Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Ρ ΡΠΎΠ΄Π΅ΡΠΆΠΈΡ Π΄Π²Π° ΠΊΠΎΠΌΠΏΠΎΠ½Π΅Π½ΡΠ°: ΠΏΠ΅ΡΠ²ΡΠΉ ΡΠΎΡΡΠΎΠΈΡ ΠΈΠ· Π±Π΅Π»ΠΊΠ°, Π² ΡΠΎΡΡΠ°Π² ΠΊΠΎΡΠΎΡΠΎΠ³ΠΎ Π²Ρ ΠΎΠ΄ΡΡ ΠΌΠΎΠ»ΠΈΠ±Π΄Π΅Π½, ΠΆΠ΅Π»Π΅Π·ΠΎ ΠΈ ΡΠ΅ΡΠ°, ΠΈΠ»ΠΈ Mo-Fe-Π±Π΅Π»ΠΊΠ°, Π²ΡΠΎΡΠΎΠΉ — ΠΈΠ· Π±Π΅Π»ΠΊΠ°, ΡΠΎΠ΄Π΅ΡΠΆΠ°ΡΠ΅Π³ΠΎ ΠΆΠ΅Π»Π΅Π·ΠΎ ΠΈ ΡΠ΅ΡΡ, ΠΈΠ»ΠΈ Fe-S-Π±Π΅Π»ΠΊΠ°. ΠΡΡΠ²Π»Π΅Π½Π° ΡΠ°ΠΊΠΆΠ΅ Π²Π°Π½Π°Π΄ΠΈΠΉΡΠΎΠ΄Π΅ΡΠΆΠ°ΡΠ°Ρ Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Π°, ΠΎΠ΄Π½Π°ΠΊΠΎ ΡΡΠΎΠ²Π΅Π½Ρ Π°ΠΊΡΠΈΠ²Π½ΠΎΡΡΠΈ Π΅Π΅ Π½Π° 30% Π½ΠΈΠΆΠ΅, ΡΠ΅ΠΌ Ρ ΠΌΠΎΠ»ΠΈΠ±Π΄Π΅Π½ΡΠΎΠ΄Π΅ΡΠΆΠ°ΡΠ΅ΠΉ Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Ρ. Π ΠΏΡΠΈΡΠΎΠ΄Π½ΡΡ ΡΡΠ±ΡΡΡΠ°ΡΠ°Ρ ΠΏΡΠΈ Π½Π΅Ρ Π²Π°ΡΠΊΠ΅ ΠΌΠΎΠ»ΠΈΠ±Π΄Π΅Π½Π° ΠΏΠΎΡΠ»Π΅Π΄Π½ΠΈΠΉ ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ Π·Π°ΠΌΠ΅ΡΠ°ΡΡΡΡ Π²Π°Π½Π°Π΄ΠΈΠ΅ΠΌ.
ΠΠΏΠ΅ΡΠ²ΡΠ΅ Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Π° Π±ΡΠ»Π° ΠΎΠ±Π½Π°ΡΡΠΆΠ΅Π½Π° Π² ΠΊΠ»Π΅ΡΠΊΠ°Ρ Π°Π½Π°ΡΡΠΎΠ±Π½ΠΎΠ³ΠΎ Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΎΡΠ° Clostridium pasteurianum, Π·Π°ΡΠ΅ΠΌ Ρ Π°ΡΡΠΎΠ±Π½ΡΡ ΡΠ²ΠΎΠ±ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠΆΠΈΠ²ΡΡΠΈΡ Π±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠΉ, ΠΊΠ»ΡΠ±Π΅Π½ΡΠΊΠΎΠ²ΡΡ Π±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠΉ ΠΈ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΡ ΡΠ²ΡΠ·ΡΠ²Π°ΡΡΠΈΡ Π°Π·ΠΎΡ ΠΌΠΈΠΊΡΠΎΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΠ·ΠΌΠΎΠ². ΠΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Π° ΠΈ ΠΊΠ°ΡΠ°Π»ΠΈΠ·ΡΠ΅ΠΌΡΠΉ Π΅Ρ ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡ ΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΈΠΈ Π°Π·ΠΎΡΠ° Ρ Π°ΡΠ°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠ·ΡΡΡΡΡ ΡΡΠ΅Π·Π²ΡΡΠ°ΠΉΠ½ΠΎ Π²ΡΡΠΎΠΊΠΎΠΉ ΡΡΠ²ΡΡΠ²ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΡΡΡΡ ΠΊ ΠΌΠΎΠ»Π΅ΠΊΡΠ»ΡΡΠ½ΠΎΠΌΡ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠΎΠ΄Ρ. ΠΠΎΡΠ»Π΅Π΄Π½ΠΈΠΉ ΡΠ»ΡΠΆΠΈΡ ΡΠ½Π΅ΡΠ³ΠΈΡΠ½ΡΠΌ Π°ΠΊΡΠ΅ΠΏΡΠΎΡΠΎΠΌ Π²ΠΎΠ΄ΠΎΡΠΎΠ΄Π° ΠΈ ΠΏΠΎΠ΄Π°Π²Π»ΡΠ΅Ρ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ Π²ΠΎΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²Π»Π΅Π½Π½ΡΡ ΠΏΡΠΎΠ΄ΡΠΊΡΠΎΠ² Π°Π·ΠΎΡΠ°.
Π£ ΡΠ²ΠΎΠ±ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠΆΠΈΠ²ΡΡΠΈΡ Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΎΡΠΎΠ² ΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²ΡΡΡ ΠΎΡΠΎΠ±ΡΠ΅ ΠΌΠ΅Ρ Π°Π½ΠΈΠ·ΠΌΡ, Π·Π°ΡΠΈΡΠ°ΡΡΠΈΠ΅ Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Ρ ΠΎΡ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠΎΠ΄Π°. ΠΠ°ΠΊ ΡΠΆΠ΅ ΠΎΡΠΌΠ΅ΡΠ°Π»ΠΎΡΡ, Ρ ΠΊΠ»ΡΠ±Π΅Π½ΡΠΊΠΎΠ²ΡΡ Π±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠΉ ΡΡΠ½ΠΊΡΠΈΡ Π·Π°ΡΠΈΡΡ Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Ρ ΠΎΡ Π²ΡΡΠΎΠΊΠΎΠ³ΠΎ ΠΏΠ°ΡΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ Π΄Π°Π²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠΎΠ΄Π° Π²ΡΠΏΠΎΠ»Π½ΡΠ΅Ρ Π»Π΅Π³Π³Π΅ΠΌΠΎΠ³Π»ΠΎΠ±ΠΈΠ½, ΠΎΠ±Π»Π°Π΄Π°ΡΡΠΈΠΉ Π²ΡΡΠΎΠΊΠΈΠΌ ΡΡΠΎΠ΄ΡΡΠ²ΠΎΠΌ ΠΊ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠΎΠ΄Ρ. ΠΠ΅Π³Π³Π΅ΠΌΠΎΠ³Π»ΠΎΠ±ΠΈΠ½ ΡΠΈΡΠΎΠΏΠ»Π°Π·ΠΌΡ ΠΊΠ»Π΅ΡΠΎΠΊ ΠΊΠ»ΡΠ±Π΅Π½ΡΠΊΠ°, Π² ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΡ Π»ΠΎΠΊΠ°Π»ΠΈΠ·ΠΎΠ²Π°Π½Ρ Π±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΎΠΈΠ΄Ρ, ΠΏΡΠ΅ΠΏΡΡΡΡΠ²ΡΠ΅Ρ ΡΠ²ΠΎΠ±ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠΌΡ Π΄ΠΎΡΡΡΠΏΡ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠΎΠ΄Π°, ΠΎΠ±Π΅ΡΠΏΠ΅ΡΠΈΠ²Π°Ρ Π΄ΠΎΠ·ΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½Π½ΠΎΠ΅ Π΅Π³ΠΎ ΠΏΠΎΡΡΡΠΏΠ»Π΅Π½ΠΈΠ΅, ΡΡΠΎ Π½Π΅ΠΎΠ±Ρ ΠΎΠ΄ΠΈΠΌΠΎ Π±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΎΠΈΠ΄Π°ΠΌ Π΄Π»Ρ ΡΠΎΡΡΠ° ΠΈ ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡ ΡΠ½Π΅ΡΠ³ΠΈΠΈ, ΠΈ Π² ΡΠΎ ΠΆΠ΅ Π²ΡΠ΅ΠΌΡ Π½Π΅ ΡΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°Π΅ΡΡΡ ΠΎΡΡΠΈΡΠ°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ Π½Π° ΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΈΠΈ Π°Π·ΠΎΡΠ°.
Π‘ΡΠΈΡΠ°ΡΡ, ΡΡΠΎ ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡ ΡΠ²ΡΠ·ΡΠ²Π°Π½ΠΈΡ ΠΌΠΎΠ»Π΅ΠΊΡΠ»ΡΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ Π°Π·ΠΎΡΠ° Π½Π°ΡΠΈΠ½Π°Π΅ΡΡΡ Ρ ΠΏΠΎΡΡΡΠΏΠ»Π΅Π½ΠΈΡ Π°Π·ΠΎΡΠ°, ΡΠ°ΡΡΠ²ΠΎΡΠ΅Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ Π² Π²ΠΎΠ΄Π΅, Π² Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠΈΡΡΡΡΠΈΠΉ ΡΠ΅Π½ΡΡ, Π³Π΄Π΅ Π² Π°ΠΊΡΠΈΠ²Π°ΡΠΈΠΈ ΠΌΠΎΠ»Π΅ΠΊΡΠ»Ρ Π°Π·ΠΎΡΠ° ΡΡΠ°ΡΡΠ²ΡΡΡ Π΄Π²Π° Π°ΡΠΎΠΌΠ° ΠΌΠΎΠ»ΠΈΠ±Π΄Π΅Π½Π° (ΡΠΈΡ. 51). Π ΡΠ΅Π·ΡΠ»ΡΡΠ°ΡΠ΅ Π²Π·Π°ΠΈΠΌΠΎΠ΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡ Ρ Π°Π·ΠΎΡΠΎΠΌ ΠΌΠΎΠ»ΠΈΠ±Π΄Π΅Π½ Π²ΠΎΡΡΡΠ°Π½Π°Π²Π»ΠΈΠ²Π°Π΅ΡΡΡ, ΠΏΡΠΈΠ½ΠΈΠΌΠ°Ρ ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ½Ρ, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠ΅ ΠΏΠΎΡΡΡΠΏΠ°ΡΡ Π² Π°ΠΊΡΠΈΠ²Π½ΡΠΉ ΡΠ΅Π½ΡΡ ΡΠ΅ΡΠ΅Π· Fe-S-Π±Π΅Π»ΠΎΠΊ ΠΈ Mo-Fe-Π±Π΅Π»ΠΎΠΊ. Π’Π°ΠΊΠΎΠΉ ΠΏΠ΅ΡΠ΅Π½ΠΎΡ ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ½ΠΎΠ² ΡΠ²ΡΠ·Π°Π½ Ρ Π³ΠΈΠ΄ΡΠΎΠ»ΠΈΠ·ΠΎΠΌ ΠΠ’Π€, Ρ. Π΅. ΠΈΠ΄Π΅Ρ Ρ Π·Π°ΡΡΠ°ΡΠΎΠΉ ΡΠ½Π΅ΡΠ³ΠΈΠΈ. Π ΡΡΠ°Π½ΡΠΏΠΎΡΡΠ΅ ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ½ΠΎΠ² ΠΊ Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Π΅ ΠΏΡΠΈΠ½ΠΈΠΌΠ°Π΅Ρ ΡΡΠ°ΡΡΠΈΠ΅ ΠΆΠ΅Π»Π΅Π·ΠΎΡΠΎΠ΄Π΅ΡΠΆΠ°ΡΠΈΠΉ Π²ΠΎΠ΄ΠΎΡΠ°ΡΡΠ²ΠΎΡΠΈΠΌΡΠΉ Π±Π΅Π»ΠΎΠΊ-ΡΠ΅ΡΠΌΠ΅Π½Ρ ΡΠ΅ΡΡΠ΅Π΄ΠΎΠΊΡΠΈΠ½, Π° Π² Π°ΠΊΡΠΈΠ²Π°ΡΠΈΠΈ Π²ΠΎΠ΄ΠΎΡΠΎΠ΄Π° Π²ΠΎΠ΄Ρ ΠΈ ΠΏΠ΅ΡΠ΅Π½ΠΎΡΠ΅ ΠΏΡΠΎΡΠΎΠ½ΠΎΠ² — ΡΠ΅ΡΠΌΠ΅Π½Ρ Π³ΠΈΠ΄ΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Π°.
Π ΠΈΡ. 51. Π‘Ρ Π΅ΠΌΠ° Π²Π·Π°ΠΈΠΌΠΎΡΠ²ΡΠ·ΠΈ ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡΠΎΠ², Π»Π΅ΠΆΠ°ΡΠΈΡ Π² ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π΅ ΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΈΠΈ ΠΌΠΎΠ»Π΅ΠΊΡΠ»ΡΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ Π°Π·ΠΎΡΠ° (ΠΏΠΎ: Π. Π. ΠΡΠ΅ΡΠΎΠ²ΠΈΡ).
ΠΠΎΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²Π»Π΅Π½Π½ΡΠΉ ΡΠ΅ΡΡΠ΅Π΄ΠΎΠΊΡΠΈΠ½, ΡΠ»ΡΠΆΠ°ΡΠΈΠΉ Π΄ΠΎΠ½ΠΎΡΠΎΠΌ ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ½ΠΎΠ², ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΡΠ΅ΡΡΡ Ρ ΡΠ²ΠΎΠ±ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠΆΠΈΠ²ΡΡΠΈΡ Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΎΡΠΎΠ² ΡΠΎΠ΄Π° Clostridium ΠΏΡΠΈ ΡΠ°ΠΊ Π½Π°Π·ΡΠ²Π°Π΅ΠΌΠΎΠΌ ΡΠΎΡΡΠΎΡΠΎΠΊΠ»Π°ΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΌ ΡΠ°ΡΡΠ΅ΠΏΠ»Π΅Π½ΠΈΠΈ ΠΏΠΈΡΡΠ²Π°ΡΠ° Ρ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ΠΌ Π°ΡΠ΅ΡΠΈΠ»ΡΠΎΡΡΠ°ΡΠ°, Π° Ρ ΠΏΡΡΠΏΡΡΠ½ΡΡ Π·Π΅Π»Π΅Π½ΡΡ ΡΠ΅ΡΠΎΠ±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠΉ ΠΈ ΡΠΈΠ°Π½ΠΎΠ±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠΉ — Π² ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡΠ΅ ΡΠΎΡΠΎΡΠΈΠ½ΡΠ΅Π·Π°.
ΠΠ»Π°Π²Π½ΡΠΉ ΠΈΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΠΊ ΠΠ’Π€ Ρ Π°ΡΡΠΎΠ±Π½ΡΡ Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΎΡΠΎΠ² — ΠΎΠΊΠΈΡΠ»ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΠ΅ ΡΠΎΡΡΠΎΡΠΈΠ»ΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅, Ρ Π°Π½Π°ΡΡΠΎΠ±Π½ΡΡ — ΡΠΎΡΡΠΎΡΠΎΠΊΠ»Π°ΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠ°Ρ ΡΠ΅Π°ΠΊΡΠΈΡ, Ρ ΡΠΎΡΠΎΡΡΠΎΡΠ½ΡΡ ΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΎΡΠΎΠ² Π°Π·ΠΎΡΠ° — ΡΠΎΡΠΎΡΠΎΡΡΠΎΡΠΈΠ»ΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅. ΠΠ»Ρ ΠΊΠ»ΡΠ±Π΅Π½ΡΠΊΠΎΠ²ΡΡ Π±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠΉ ΠΈΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΠΊΠΎΠΌ ΡΠ½Π΅ΡΠ³ΠΈΠΈ Π΄Π»Ρ ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡΠ° ΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΈΠΈ Π°Π·ΠΎΡΠ° ΡΠ»ΡΠΆΠ°Ρ ΠΏΡΠΎΠ΄ΡΠΊΡΡ ΡΠΎΡΠΎΡΠΈΠ½ΡΠ΅Π·Π°, ΠΏΠΎΡΡΡΠΏΠ°ΡΡΠΈΠ΅ ΠΈΠ· Π»ΠΈΡΡΡΠ΅Π² ΡΠ°ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠΉ. ΠΠ½ΠΈ ΡΡΠ°Π½ΡΡΠΎΡΠΌΠΈΡΡΡΡΡΡ ΠΈ Π·Π°ΠΏΠ°ΡΠ°ΡΡΡΡ Π² Π±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΎΠΈΠ΄Π°Ρ Π³Π»Π°Π²Π½ΡΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠΌ Π² Π²ΠΈΠ΄Π΅ ΠΏΠΎΠ»ΠΈ-Ρ-Π³ΠΈΠ΄ΡΠΎΠΊΡΠΈΠΌΠ°ΡΠ»ΡΠ½ΠΎΠΉ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΡ, ΠΏΡΠΈ ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠΈ ΠΊΠΎΡΠΎΡΠΎΠΉ ΠΏΡΠΎΠΈΡΡ ΠΎΠ΄ΠΈΡ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ ΠΠ’Π€.
ΠΠΎΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠΉ ΠΌΠΎΠ»Π΅ΠΊΡΠ»Ρ Π°Π·ΠΎΡΠ° Π΄ΠΎ Π΄Π²ΡΡ ΠΌΠΎΠ»Π΅ΠΊΡΠ» NH3 ΡΡΠ΅Π±ΡΠ΅Ρ Π·Π°ΡΡΠ°ΡΡ ΡΠ½Π΅ΡΠ³ΠΈΠΈ Π² Π²ΠΈΠ΄Π΅ 12 ΠΌΠΎΠ»Π΅ΠΊΡΠ» ΠΠ’Π€:
ΠΠ°ΠΊ Π²ΠΈΠ΄Π½ΠΎ, ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡ ΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΈΠΈ ΠΌΠΎΠ»Π΅ΠΊΡΠ»ΡΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ Π°Π·ΠΎΡΠ° ΡΠ²ΡΠ·Π°Π½ Ρ Π·Π°ΡΡΠ°ΡΠ°ΠΌΠΈ Π±ΠΎΠ»ΡΡΠΎΠ³ΠΎ ΠΊΠΎΠ»ΠΈΡΠ΅ΡΡΠ²Π° ΡΠ½Π΅ΡΠ³ΠΈΠΈ. ΠΠ°ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Ρ, Clostridium pasteurianum Π΄Π»Ρ ΡΠ²ΡΠ·ΡΠ²Π°Π½ΠΈΡ 1 ΠΌΠ³ N2 Π² ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡΠ΅ Π±ΡΠΎΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ ΠΏΠ΅ΡΠ΅ΡΠ°Π±Π°ΡΡΠ²Π°Π΅Ρ 500 ΠΌΠ³ ΡΠ°Ρ Π°ΡΠ°. ΠΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΠΊΠ°ΠΌΠΈ ΠΏΡΠΎΡΠΎΠ½ΠΎΠ², ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ½ΠΎΠ² ΠΈ ΠΠ’Π€ ΡΠ»ΡΠΆΠ°Ρ ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡΡ Π±ΡΠΎΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ (Ρ Π°Π½Π°ΡΡΠΎΠ±Π½ΡΡ Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΎΡΠΎΠ²), Π΄ΡΡ Π°Π½ΠΈΡ (Ρ Π°ΡΡΠΎΠ±Π½ΡΡ Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΎΡΠΎΠ²) ΠΈ ΡΠΎΡΠΎΡΠΈΠ½ΡΠ΅Π·Π° (Ρ ΡΠΈΠ°Π½ΠΎΠ±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠΉ, ΠΏΡΡΠΏΡΡΠ½ΡΡ ΠΈ Π·Π΅Π»Π΅Π½ΡΡ ΡΠ΅ΡΠ½ΡΡ Π±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠΉ).
ΠΠΎΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΌΠΎΠ»Π΅ΠΊΡΠ»ΡΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ Π°Π·ΠΎΡΠ° Π΄ΠΎ Π°ΠΌΠΌΠΈΠ°ΠΊΠ° ΠΎΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ Π² ΡΡΠΈ ΠΏΠΎΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΠ΅ ΡΡΠ°Π΄ΠΈΠΈ. ΠΠ½Π°ΡΠ°Π»Π΅ N2 ΠΏΡΠ΅Π²ΡΠ°ΡΠ°Π΅ΡΡΡ Π² Π΄ΠΈΠΈΠΌΠΈΠ΄ (HN=NH), Π·Π°ΡΠ΅ΠΌ Π² Π³ΠΈΠ΄ΡΠ°Π·ΠΈΠ½ (H2N—NH2) ΠΈ, Π½Π°ΠΊΠΎΠ½Π΅Ρ, Π² NH3:
Π£ΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²Π»Π΅Π½ΠΎ, ΡΡΠΎ Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Π° ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ Π²ΠΎΡΡΡΠ°Π½Π°Π²Π»ΠΈΠ²Π°ΡΡ Π½Π΅ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ ΠΌΠΎΠ»Π΅ΠΊΡΠ»ΡΡΠ½ΡΠΉ Π°Π·ΠΎΡ (N=N), Π½ΠΎ ΠΈ Π°ΡΠ΅ΡΠΈΠ»Π΅Π½ (ΠΠ‘ = Π‘Π), Π°Π·ΠΈΠ΄, Π·Π°ΠΊΠΈΡΡ Π°Π·ΠΎΡΠ°, ΡΠΈΠ°Π½ΠΈΠ΄, Π½ΠΈΡΡΠΈΡΡ, ΠΈΠ·ΠΎΠ½ΠΈΡΡΠΈΠ»Ρ ΠΈ ΠΏΡΠΎΡΠΎΠ½Ρ. ΠΠ° Π²ΠΎΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΠΈ Π°ΡΠ΅ΡΠΈΠ»Π΅Π½Π° ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π°Π½ ΠΌΠ΅ΡΠΎΠ΄, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠΉ ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΡΡΡ Π΄Π»Ρ Π²ΡΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Ρ. ΠΡΠ΅ΡΠΈΠ»Π΅Π½ Π²ΠΎΡΡΡΠ°Π½Π°Π²Π»ΠΈΠ²Π°Π΅ΡΡΡ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ Π΄ΠΎ ΡΡΠΈΠ»Π΅Π½Π°, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠΉ Π΄ΠΎΡΡΠ°ΡΠΎΡΠ½ΠΎ Π»Π΅Π³ΠΊΠΎ ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»ΠΈΡΡ ΠΌΠ΅ΡΠΎΠ΄ΠΎΠΌ Π³Π°Π·ΠΎΠ²ΠΎΠΉ Ρ ΡΠΎΠΌΠ°ΡΠΎΠ³ΡΠ°ΡΠΈΠΈ. ΠΡΠ΅ Π΄ΠΎ Π½Π°ΡΡΠΎΡΡΠ΅Π³ΠΎ Π²ΡΠ΅ΠΌΠ΅Π½ΠΈ ΠΈΠ·ΡΡΠ΅Π½Π½ΡΠ΅ Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠΈΡΡΡΡΠΈΠ΅ Π±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠΈ ΠΈ ΡΠΈΠΌΠ±ΠΈΠΎΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ Π°ΡΡΠΎΡΠΈΠ°ΡΠΈΠΈ ΠΎΠ±Π»Π°Π΄Π°ΡΡ ΡΠΏΠΎΡΠΎΠ±Π½ΠΎΡΡΡΡ Π²ΠΎΡΡΡΠ°Π½Π°Π²Π»ΠΈΠ²Π°ΡΡ Π°ΡΠ΅ΡΠΈΠ»Π΅Π½ Π² ΡΡΠΈΠ»Π΅Π½. ΠΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Π½Π°Ρ ΡΠΈΡΡΠ΅ΠΌΠ° ΠΏΡΠΈ ΡΡΠ°ΡΡΠΈΠΈ ΠΠ’Π€ ΠΊΠ°ΡΠ°Π»ΠΈΠ·ΡΠ΅Ρ ΡΠ°ΠΊΠΆΠ΅ Π²ΠΎΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΏΡΠΎΡΠΎΠ½ΠΎΠ², ΡΠΎΠΏΡΡΠΆΠ΅Π½Π½ΠΎ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΡΡΡΠΈΡ ΡΡ Π² ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡΠ΅ Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΈΠΈ, Π΄ΠΎ ΠΌΠΎΠ»Π΅ΠΊΡΠ»ΡΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ Π²ΠΎΠ΄ΠΎΡΠΎΠ΄Π°.
ΠΠΌΠΌΠΈΠ°ΠΊ, ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠ²Π°Π²ΡΠΈΠΉΡΡ Π² ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡΠ΅ ΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΈΠΈ N2, ΡΠ²ΡΠ·ΡΠ²Π°Π΅ΡΡΡ ΠΊΠ΅ΡΠΎΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠ°ΠΌΠΈ, ΡΡΠΎ ΠΏΡΠΈΠ²ΠΎΠ΄ΠΈΡ ΠΊ ΡΠΈΠ½ΡΠ΅Π·Ρ Π°ΠΌΠΈΠ½ΠΎΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡ. Π’Π°ΠΊ, ΠΈΠ· 2-ΠΎΠΊΡΠΎΠ³Π»ΡΡΠ°ΡΠ°ΡΠ° ΠΈ Π°ΠΌΠΌΠΈΠ°ΠΊΠ° ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠ°Π΅ΡΡΡ Π³Π»ΡΡΠ°ΠΌΠΈΠ½ΠΎΠ²Π°Ρ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠ°. ΠΠ»ΡΡΠ°ΠΌΠΈΠ½ΠΎΠ²Π°Ρ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠ° Ρ Π·Π°ΡΡΠ°ΡΠΎΠΉ ΡΠ½Π΅ΡΠ³ΠΈΠΈ Π² Π²ΠΈΠ΄Π΅ ΠΠ’Π€ ΠΏΡΠ΅Π²ΡΠ°ΡΠ°Π΅ΡΡΡ Π² Π³Π»ΡΡΠ°ΠΌΠΈΠ½, Π° ΠΈΠ· Π½Π΅Π³ΠΎ ΡΠΈΠ½ΡΠ΅Π·ΠΈΡΡΠ΅ΡΡΡ Π²Π°ΠΆΠ½Π΅ΠΉΡΠΈΠΉ ΠΌΠ΅ΡΠ°Π±ΠΎΠ»ΠΈΡ — Π°ΡΠΏΠ°ΡΠ°Π³ΠΈΠ½. ΠΠ· ΡΠ°Π²Π΅Π»Π΅Π²ΠΎΡΠΊΡΡΡΠ½ΠΎΠΉ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΡ ΠΈ Π°ΠΌΠΌΠΈΠ°ΠΊΠ° ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΡΠ΅ΡΡΡ Π°ΡΠΏΠ°ΡΠ°Π³ΠΈΠ½ΠΎΠ²Π°Ρ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠ°, ΠΈΠ· ΠΏΠΈΡΡΠ²Π°ΡΠ° ΠΈ NH3 — Π°-Π°Π»Π°Π½ΠΈΠ½ ΠΈ Ρ. Π΄. Π Π΄Π°Π»ΡΠ½Π΅ΠΉΡΠ΅ΠΌ Π°ΠΌΠΈΠ½ΠΎΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΡ ΠΈΠ΄ΡΡ Π½Π° ΡΠΈΠ½ΡΠ΅Π· Π±Π΅Π»ΠΊΠΎΠ² ΠΈ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΡ Π°Π·ΠΎΡΡΠΎΠ΄Π΅ΡΠΆΠ°ΡΠΈΡ ΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΡ ΡΠΎΠ΅Π΄ΠΈΠ½Π΅Π½ΠΈΠΉ.
ΠΡΠΎΡΠ΅ΡΡ ΡΠ²ΡΠ·ΡΠ²Π°Π½ΠΈΡ ΠΌΠΎΠ»Π΅ΠΊΡΠ»ΡΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ N2 Π±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΡΠΌΠΈ ΠΏΠΎΠ΄Π²Π΅ΡΠΆΠ΅Π½ ΡΠ΅Π³ΡΠ»ΡΡΠΈΠΈ. Π’Π°ΠΊ, Ρ ΠΌΠ½ΠΎΠ³ΠΈΡ ΠΌΠΈΠΊΡΠΎΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΠ·ΠΌΠΎΠ² ΡΠΈΠ½ΡΠ΅Π· Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Ρ ΠΏΡΠΎΠΈΡΡ ΠΎΠ΄ΠΈΡ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ ΡΠΎΠ³Π΄Π°, ΠΊΠΎΠ³Π΄Π° ΠΎΠ½Π° Π½ΡΠΆΠ½Π°, Ρ. Π΅. ΠΊΠΎΠ³Π΄Π° Π² ΡΡΠ΅Π΄Π΅ ΠΎΡΡΡΡΡΡΠ²ΡΠ΅Ρ ΠΈΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΠΊ ΡΠ²ΡΠ·Π°Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ Π°Π·ΠΎΡΠ°. Π ΠΏΡΠΈΡΡΡΡΡΠ²ΠΈΠΈ ΠΈΠΎΠ½ΠΎΠ² Π°ΠΌΠΌΠΎΠ½ΠΈΡ ΡΠΈΠ½ΡΠ΅Π· ΡΠ΅ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ° ΠΏΠΎΠ΄Π°Π²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ. Π ΡΠ΅Π³ΡΠ»ΡΡΠΈΠΈ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Ρ Π²Π°ΠΆΠ½Π°Ρ ΡΠΎΠ»Ρ ΠΏΡΠΈΠ½Π°Π΄Π»Π΅ΠΆΠΈΡ ΡΠ΅ΡΠΌΠ΅Π½ΡΡ Π³Π»ΡΡΠ°ΠΌΠΈΠ½ΡΠΈΠ½ΡΠ΅ΡΠ°Π·Π΅. ΠΠ»ΡΡΠ°ΠΌΠΈΠ½ΡΠΈΠ½ΡΠ΅ΡΠ°Π·Π° ΠΈ Π³Π»ΡΡΠ°ΠΌΠ°ΡΡΠΈΠ½ΡΠ°Π·Π° Π½Π΅ΠΎΠ±Ρ ΠΎΠ΄ΠΈΠΌΡ ΠΌΠΈΠΊΡΠΎΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΠ·ΠΌΠ°ΠΌ, ΡΡΠΎΠ±Ρ Π²ΠΊΠ»ΡΡΠ°ΡΡ ΠΈΠΎΠ½Ρ Π°ΠΌΠΌΠΎΠ½ΠΈΡ Π² ΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΡΠΎΠ΅Π΄ΠΈΠ½Π΅Π½ΠΈΡ Π² ΡΠ΅Ρ ΡΠ»ΡΡΠ°ΡΡ , ΠΊΠΎΠ³Π΄Π° ΠΈΡ ΠΊΠΎΠ½ΡΠ΅Π½ΡΡΠ°ΡΠΈΡ Π½ΠΈΠ·ΠΊΠ°. ΠΠ»Π°Π³ΠΎΠ΄Π°ΡΡ Π²ΡΡΠΎΠΊΠΎΠΌΡ ΡΡΠΎΠ΄ΡΡΠ²Ρ ΠΊ ΠΈΠΎΠ½Π°ΠΌ Π°ΠΌΠΌΠΎΠ½ΠΈΡ ΡΡΠΈ ΡΠ΅ΡΠΌΠ΅Π½ΡΡ ΠΏΠΎΠ΄Π΄Π΅ΡΠΆΠΈΠ²Π°ΡΡ ΠΊΠΎΠ½ΡΠ΅Π½ΡΡΠ°ΡΠΈΡ NH^ Π² Π±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠΉ ΠΊΠ»Π΅ΡΠΊΠ΅ Π½Π° Π½ΠΈΠ·ΠΊΠΎΠΌ ΡΡΠΎΠ²Π½Π΅. Π£Π²Π΅Π»ΠΈΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΊΠΎΠ½ΡΠ΅Π½ΡΡΠ°ΡΠΈΠΈ ΠΈΠΎΠ½ΠΎΠ² Π°ΠΌΠΌΠΎΠ½ΠΈΡ Π² ΡΡΠ΅Π΄Π΅, Π° ΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ, ΠΈ Π²Π½ΡΡΡΠΈ ΠΊΠ»Π΅ΡΠΊΠΈ Π±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠΈ, ΠΈΠ½Π³ΠΈΠ±ΠΈΡΡΠ΅Ρ Π³Π»ΡΡΠ°ΠΌΠΈΠ½ΡΠΈΠ½ΡΠ΅ΡΠ°Π·Ρ, Π° Π² ΠΊΠΎΠ½Π΅ΡΠ½ΠΎΠΌ ΡΡΠ΅ΡΠ΅ ΠΈ ΡΠΈΠ½ΡΠ΅Π· Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Ρ.
ΠΠ°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΡΠ΅ Π³Π΅Π½Ρ, Π²ΠΎΠ²Π»Π΅ΡΠ΅Π½Π½ΡΠ΅ Π² ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡ Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΈΠΈ, ΠΎΠ±ΠΎΠ·Π½Π°ΡΠ°ΡΡΡΡ ΠΈΠ½Π΄Π΅ΠΊΡΠ°ΠΌΠΈ nif ΠΈ fix. Π‘ΠΈΠ½ΡΠ΅Π· Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΊΠΎΠΌΠΏΠ»Π΅ΠΊΡΠ° Ρ ΠΌΠΈΠΊΡΠΎΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΠ·ΠΌΠΎΠ² Π½Π΅ΠΏΠΎΡΡΠ΅Π΄ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎ ΠΊΠΎΠ΄ΠΈΡΡΠ΅ΡΡΡ 17 nif-Π³Π΅Π½Π°ΠΌΠΈ, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠ΅ Π»ΠΈΠ±ΠΎ Π²Ρ ΠΎΠ΄ΡΡ Π² ΡΠΎΡΡΠ°Π² Ρ ΡΠΎΠΌΠΎΡΠΎΠΌΡ (Klebsiella, Bradyrhizobium), Π»ΠΈΠ±ΠΎ ΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²ΡΡΡ Π² ΡΠΎΡΠΌΠ΅ ΠΎΠ³ΡΠΎΠΌΠ½ΠΎΠΉ ΠΌΠ΅Π³Π°ΠΏΠ»Π°Π·ΠΌΠΈΠ΄Ρ (Rhizobium). ΠΡΡΠ°Π»ΡΠ½ΡΠ΅ Π³Π΅Π½Ρ, ΡΡΠ°ΡΡΠ²ΡΡΡΠΈΠ΅ Π² Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΈΠΈ (ΠΊΡΠΎΠΌΠ΅ nif-Π³Π΅Π½ΠΎΠ²), ΠΎΡΠ½ΠΎΡΡΡ ΠΊ fix-Π³Π΅Π½Π°ΠΌ. ΠΠ΅Π½Ρ nif Π²ΡΡΠΎΠΊΠΎΠΊΠΎΠ½ΡΠ΅ΡΠ²Π°ΡΠΈΠ²Π½Ρ, ΠΏΠΎΡΡΠΎΠΌΡ ΠΏΡΠΈ ΠΏΠ΅ΡΠ΅Π½ΠΎΡΠ΅ Π² Π΄ΡΡΠ³ΠΈΠ΅ Π²ΠΈΠ΄Ρ Π±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠΉ ΠΏΡΠΎΠ΄ΡΠΊΡΡ ΡΠΊΠ°Π·Π°Π½Π½ΡΡ Π³Π΅Π½ΠΎΠ² Π»Π΅Π³ΠΊΠΎ «Π²ΠΏΠΈΡΡΠ²Π°ΡΡΡΡ» Π² ΠΌΠ΅ΡΠ°Π±ΠΎΠ»ΠΈΠ·ΠΌ Π½ΠΎΠ²ΠΎΠ³ΠΎ Ρ ΠΎΠ·ΡΠΈΠ½Π°. Π‘Π»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ, ΡΠΏΠΎΡΠΎΠ±Π½ΠΎΡΡΡ ΠΊ ΡΠ²ΡΠ·ΡΠ²Π°Π½ΠΈΡ Π°Π·ΠΎΡΠ° ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ ΠΏΠ΅ΡΠ΅Π΄Π°Π²Π°ΡΡΡΡ ΠΎΡ ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠΉ Π±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠΈ ΠΊ Π΄ΡΡΠ³ΠΎΠΉ ΠΏΡΠΈ ΠΏΡΡΠΌΠΎΠΌ ΠΌΠ΅ΠΆΠΊΠ»Π΅ΡΠΎΡΠ½ΠΎΠΌ ΠΊΠΎΠ½ΡΠ°ΠΊΡΠ΅. ΠΠ»Π°Π³ΠΎΠ΄Π°ΡΡ ΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ ΡΡΡΠ΅ΠΊΡΠΈΠ²Π½ΡΡ ΡΠΈΡΡΠ΅ΠΌ ΠΎΠ±ΠΌΠ΅Π½Π° Π³Π΅Π½Π΅ΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ°ΡΠΈΠ΅ΠΉ nif-Π³Π΅Π½Ρ Π΄ΠΎΡΡΠ°ΡΠΎΡΠ½ΠΎ ΡΠΈΡΠΎΠΊΠΎ ΡΠ°ΡΠΏΡΠΎΡΡΡΠ°Π½Π΅Π½Ρ Π² ΠΌΠΈΡΠ΅ ΠΌΠΈΠΊΡΠΎΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΠ·ΠΌΠΎΠ².
Π 1980;Ρ Π³Π³. ΡΠ°Π·ΡΠ°Π±Π°ΡΡΠ²Π°Π»ΡΡ Π³Π΅Π½Π½ΠΎ-ΠΈΠ½ΠΆΠ΅Π½Π΅ΡΠ½ΡΠΉ ΠΏΡΠΎΠ΅ΠΊΡ, Π½Π°ΠΏΡΠ°Π²Π»Π΅Π½Π½ΡΠΉ Π½Π° ΠΏΠ΅ΡΠ΅Π½ΠΎΡ Ρ/-Π³Π΅Π½ΠΎΠ² Π² Π²ΡΡΡΠΈΠ΅ ΡΠ°ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡ Ρ ΡΠ΅ΠΌ, ΡΡΠΎΠ±Ρ ΠΎΠ±Π΅ΡΠΏΠ΅ΡΠΈΠ²Π°ΡΡ ΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΈΡ Π°Π·ΠΎΡΠ° Π½Π΅ΠΏΠΎΡΡΠ΅Π΄ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎ Π² ΡΠ°ΡΡΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΡ ΡΠΊΠ°Π½ΡΡ Π½Π΅Π·Π°Π²ΠΈΡΠΈΠΌΠΎ ΠΎΡ Π½Π°Π»ΠΈΡΠΈΡ ΡΠΈΠΌΠ±ΠΈΠΎΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΡ ΠΌΠΈΠΊΡΠΎΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΠ·ΠΌΠΎΠ². Π ΡΠ°ΠΌΠΊΠ°Ρ ΡΡΠΎΠ³ΠΎ ΠΏΡΠΎΠ΅ΠΊΡΠ° Π±ΡΠ»Π° ΠΏΡΠ΅Π΄ΠΏΡΠΈΠ½ΡΡΠ° ΠΏΠΎΠΏΡΡΠΊΠ° ΠΏΠ΅ΡΠ΅Π΄Π°ΡΡ Π³ΡΡΠΏΠΏΡ Π³ΠΏ/-Π³Π΅Π½ΠΎΠ² Klebsiella pneumoniae Π² ΠΊΠ»Π΅ΡΠΊΠΈ Π½ΠΈΠ·ΡΠΈΡ ΡΡΠΊΠ°ΡΠΈΠΎΡ — Π΄ΡΠΎΠΆΠΆΠ΅ΠΉ. Π ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠΌ ΡΠ»ΡΡΠ°Π΅ Π²ΡΠ΅ 17 nif-Π³Π΅Π½ΠΎΠ² Π±ΡΠ»ΠΈ ΠΈΠ½ΡΠ΅Π³ΡΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½Ρ Π² Ρ ΡΠΎΠΌΠΎΡΠΎΠΌΡ Π΄ΡΠΎΠΆΠΆΠ΅ΠΉ, Π° Π² Π΄ΡΡΠ³ΠΎΠΌ — Π±ΡΠ»Π° ΠΎΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π»Π΅Π½Π° ΡΡΠ°Π½ΡΡΠΎΡΠΌΠ°ΡΠΈΡ Π΄ΡΠΎΠΆΠΆΠ΅Π²ΡΡ ΠΊΠ»Π΅ΡΠΎΠΊ Π°Π²ΡΠΎΠ½ΠΎΠΌΠ½ΠΎΠΉ ΠΏΠ»Π°Π·ΠΌΠΈΠ΄ΠΎΠΉ ΡΠΎ Π²ΡΡΡΠΎΠ΅Π½Π½ΠΎΠΉ nif-ΠΎΠ±Π»Π°ΡΡΡΡ.
ΠΠ΄Π½Π°ΠΊΠΎ Π² ΠΎΠ±ΠΎΠΈΡ ΡΠΈΠΏΠ°Ρ ΡΡΠ°Π½ΡΡΠΎΡΠΌΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½Π½ΡΡ ΠΊΠ»Π΅ΡΠΎΠΊ Π΄ΡΠΎΠΆΠΆΠ΅ΠΉ — ΠΈ Ρ Ρ ΡΠΎΠΌΠΎΡΠΎΠΌΠΎΠΉ, ΠΈ Ρ ΠΏΠ»Π°Π·ΠΌΠΈΠ΄Π½ΠΎΠΉ Π»ΠΎΠΊΠ°Π»ΠΈΠ·Π°ΡΠΈΠ΅ΠΉ nif-ΠΎΠ±Π»Π°ΡΡΠΈ — ΠΎΡΡΡΡΡΡΠ²ΠΎΠ²Π°Π»Π° ΠΊΠ°ΠΊ ΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΈΡ Π°Π·ΠΎΡΠ°, ΡΠ°ΠΊ ΠΈ Π·Π°ΠΌΠ΅ΡΠ½Π°Ρ ΡΠΊΡΠΏΡΠ΅ΡΡΠΈΡ ΠΊΠ°ΠΊΠΈΡ Π±Ρ ΡΠΎ Π½ΠΈ Π±ΡΠ»ΠΎ ΡΡΠ°Π½ΡΡΠΎΡΠΌΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½Π½ΡΡ Π³Π΅Π½ΠΎΠ². ΠΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΠ΅ Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΈΠΈ Π²Π½Π΅ ΠΊΠ»Π΅ΡΠΎΠΊ Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠΈΡΡΡΡΠΈΡ Π±Π°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΠΉ ΡΠΎΠΏΡΡΠΆΠ΅Π½ΠΎ Ρ Π±ΠΎΠ»ΡΡΠΈΠΌΠΈ ΡΡΡΠ΄Π½ΠΎΡΡΡΠΌΠΈ, Π² ΡΠ°ΡΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ, ΠΏΠΎΡΠΊΠΎΠ»ΡΠΊΡ Π΄Π»Ρ ΡΠ²ΡΠ·ΡΠ²Π°Π½ΠΈΡ N2, ΠΏΠΎΠΌΠΈΠΌΠΎ Π½ΠΈΡΡΠΎΠ³Π΅Π½Π°Π·Ρ Π½Π΅ΠΎΠ±Ρ ΠΎΠ΄ΠΈΠΌΡ Π΅ΡΠ΅ ΡΠΏΠ΅ΡΠΈΡΠΈΡΠ½ΡΠ΅ ΠΆΠ΅Π»Π΅Π·ΠΎΠΈ ΡΠ΅ΡΠΎΡΠΎΠ΄Π΅ΡΠΆΠ°ΡΠΈΠ΅ Π±Π΅Π»ΠΊΠΈ, ΡΡΠ΅Π±ΡΠ΅ΡΡΡ ΡΠ°ΠΊΠΆΠ΅ Π·Π°ΡΠΈΡΠ° ΡΡΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ΅ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ° ΠΎΡ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠΎΠ΄Π°. ΠΠ΄Π½Π°ΠΊΠΎ ΡΠ΄Π°Π»ΠΎΡΡ ΠΏΠ΅ΡΠ΅Π΄Π°ΡΡ nif-Π³Π΅Π½Ρ ΠΎΡ Klebsiella pneumoniae ΠΊ Escherichia coli ΠΏΡΠΈ ΠΊΠΎΠ½ΡΡΠ³Π°ΡΠΈΠΈ, ΠΏΡΠΈ ΡΡΠΎΠΌ Π½Π°Π±Π»ΡΠ΄Π°Π»ΠΈΡΡ Π½ΠΎΡΠΌΠ°Π»ΡΠ½Π°Ρ ΡΠΊΡΠΏΡΠ΅ΡΡΠΈΡ nif-Π³Π΅Π½ΠΎΠ² ΠΈ ΡΡΠΏΠ΅ΡΠ½Π°Ρ Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠ°ΡΠΈΡ. Π£ΡΠΏΠ΅ΡΠ½ΠΎ ΠΏΡΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½Ρ ΠΈ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΠ΅ ΡΠΊΡΠΏΠ΅ΡΠΈΠΌΠ΅Π½ΡΡ ΠΏΠΎ ΠΏΠ΅ΡΠ΅Π½ΠΎΡΡ ΠΏΠ»Π°Π·ΠΌΠΈΠ΄Π½ΡΡ nif-Π³Π΅Π½ΠΎΠ² Π² ΠΊΠ»Π΅ΡΠΊΠΈ Π½Π΅Π°Π·ΠΎΡΡΠΈΠΊΡΠΈΡΡΡΡΠΈΡ ΠΏΡΠΎΠΊΠ°ΡΠΈΠΎΡ.