Мастацтва ў эпоху ранняга Сярэднявечча

Гродзенскі дзяржаўны універсітэт імя Янкі Купалы Рэферат па гісторыі

Мастацтва ў эпоху Ранняга сярэднявечча Зрабіла: студэнтка групы 1

Крот Ганна Браніславаўна

У це снайс увязіз дзяржава ў тваральных працэсамі ў IX — XIII ст ст. ішло развіццё культуры. У сваёй аснове яназлучала паганскую і грэка-візантыйскую традыцыю. Паганства збліжала славянскія суполь на сцікрывічоў, дрыгавічоў, радзімічаў з мясцовым насельніцтвам — балтамі. Сілы, з якімі чалавек немог справіцца, старажытныя славяне на дзялялі яка сцямі жывых істот (вадзяны, дамавік, лесавы і інш.) У зніклі абрады, звязаныя з рознымі момантамі сельска гаспадарчых работ. Яны станавіліся цэлымі каляндарнымі цыкламі: прылёт птушак, гуканне вясны, Вербная тыдзень, Юр’еў дзень, купалаўскія дні, дажынкі, зажынкі і г. д. Зпаганскіх багоў больш за ўсё пакланяліся богу грому, маланкі і дажджу Пяруну. Шырока быў прадстаўленыў нашых продкаўкульт сонечных багоў: Хорос, Дажбог, Купалаі Ярыла.

Дабратворным было ў плыў хрысціянств, а на распаўсюджванне пісьменнасці і адукацыі. Важным і культурна-асветніцкім і цэнтрамі на тэрыторыі Беларусі сталі манастыры: Тураўскі (Варваринский), Мазырскі (Петрапаўлаўскіі Параскевы), Полацкі (Барысаглебскі). Пры манастырах былі свое асаблівыя майстэрні (скрыпторыі), уякіх перапісваліся Святое пісанне і творыайцо ў царквы, патэрыкі і жыцця, візантыйскія хронікі і мясцовыя летапісе.

Аб распаўсюджвання пісьменнасці на Беларусі сведчаць надпісы на свінцовай друку полацкага князя Ізяслава, знакамі тым крыжы Ефрасінні Полацкай, каменных прасліцы XII ст., Знойдзеных у Віцебску, Друцку, Пінску. У Брэсце знойдзены самшыта выміг рэбень з выразаным алфавітам (літарыад"А"да"Л"), берасцяныя граматы, знойдзеныя ў Віцебску і Мсціславе. Помнікамі пісьменства Беларусі з’яўляюцца надпісы на камянях-валунах («Барысавы"і"Роговолодов"камяні).

Асаблівасці беларускага іканапісу пісьменнасць іканапіс мастацтво жывапіс Тэхніка напісання в образаў беларускім і майстрам і маесвае адметныя рысы, якія фармаваліся паступова. У якасці асновы выкарыстоўваліся дошкі, частах ваёвыя, ліпавыя або дубовыя та ўшчынёй ад 2 да 3 см. Для забеспячэння іх надзейнага злучэння паміж сабой, за сця рогі ад дэ фармавання, часам змены тэмпературы і вільготнасці, выкарыстоў вал і ся шпонкі—не вялікі ядра ўляныя ў стаўкі, якія ўрэзаліся з зваротнага боку абраза папярок дошак. Ад старажыт на рускіх часоў і дзе традыцыя аздабляць абразы багатаў прыгожаным і акладамі, асаблівага росквіту яна дасягнулаў XV—XVIII стагоддзях. Зробленыя з палатна, металу, дрэва, акладычаста з’яўляліся самастойным і творамі дэкаратыў на-прыкладнога мастацтва.

Беларускія іконыа дрозніваюцца свое асаблівым пера асэнсаваннем візантыйскайіко на графічнай стылістыкі, старажыт на рускіх і балканскіх, рэнесансных і барочных ідэяў. Для іх характэр на адлюстраванне натуральных чалавечых настрояў (плач, радасць, смутак), жыццёвых сітуацый (нараджэнне дзіцяці, пахаванне), мясцовых пейзажаў, архітэктуры, інтэр'еру, адзення, тыпажоў сялян, шляхты, князёў. Па іконах можна вывучаць этнаграфічныя прыкметы вясковага і гарадскога ўкладу жыцця.

Развіццё жывапісу на тэрыторыі беларусі з вязанатаксама з прыняццем хрысціянсіва, якое увасаблялася ў будаўніцтвех рамаў і аздабленнішх інтэр'ераў фрэскамі. Моцнае уздзеянне візантыйскага мастацтва на стылістыку жывапісу на раннім этапез XII стагоддзя паволі змяняецца пошука міуласных мастацкіх сродкаў. Здадзенага перыяду дасёння на тэрыторыі Беларусі захаваліся толькі фрэскіў Полацку, з якіх найбольш старажытным і з’яўляюцца фрагменты роспісаў Сафійскага сабора, а найбольша цалелымі - фрэскі Спаса-Прэабражэнскага сабора.

Полацкі Сафійскі сабор—помнік сакральнага дойлідства XI—XVIII ст. уг. Полацк.

Сафійскі сабору Полацку быў пабудаваныў XI ст. Яго ўзводзілі зарыен та цыя й на візантыйскія ўзоры і на такія ж храмы ў Кіевеі Ноўгарадзе. У плане сабору яўляў сабой чатырох вугольнік з пяццю нефамі і трыма апсідамі гранёнай формы. Тры сярэднія нефы вылучаліся, што стварала ўражанне выцягнута сці і набліжала крыжова-купальных рам да базілікальнага тыпу. Памеры Полацкай Сафіі з поў начына поўдзень— 26,2 м, з захаду на ўсход— 25,5 м. Сцены храма былі выкладзены з цэглы ў тэхніцы візантыйскай кладк і"с асхаваным радам". Аснову яе складала чаргаванне радоў цэглы (плінфы) —адзінсу падаў з надворку з плоскасцю сцяны, другі ў топліва ўся на невялікую глыбіню адносна верхняга і ніжняга. Ніша, якая ўтваралася, запаўнялася вапняковым растворам з цагляным крошывам (цамянкай). Такі спосаб кладкі на даваў будынку маляўнічы выгляд. У некаторых месцах сістэм наякладка «с асхаваным радам» чаргавалася ў стаўкам і за працаваных камянёў.

Дэкаратыў на-прыкладное мастацтва развівалася паду плывам Візантыі, аднак рамеснікі ўносілі ў яго імясцовыя рысы. Вырабы здрэва, косці, металу ў прыгожваліся разьбой, інкрустацыяй ўвыглядзе розных арнаментаў (геаметрычныя фігуры, фантастычныя звяры і птушкі). Аб высокім мастацкім майстэрстве кажуць наступныя прадметы: каменныя абразкі, аздобленыя найтонкай разьбой, шахматныя фігуркі з косці і каменя, знойдзеныя ў Гродне, Ваўкавыску. Ювеліры стварылі залатыя ў прыгажэнні, пакрытыя каляровай эмаллю, вырабы з срэбра с асканізбожжа, з чорнымі і пазалотай.

У буйных рамесніцкіх цэнтрах натэрыторыі Беларусі была наладжана ўласная вытворча сцьшкла, з якога выраблялі шмат лікія у прыгожанніі посуд. С яроду прыгожання ўса шкла шырокае распаўсюджанне атрымалі пацеркі. У пачатку XI стаго ддзя са шкла пачалі вырабляць бранзалеты самага разнастайнага спалучэння формі колераў. Са шкла выраблялі так самаскроневыя кольцы, якія формамі і колерам паўтаралі бранзалеты, але былі значнавузейшыя. Пярсцёнкі былі як шкляныя, такі металічныя, уякія устаўляліся дробныя кавалачкі шкла. Шкляны посуд вырабляўся для патрэбу побыце, а так сама для аптэчных і літургічных мэтаў.

Мастацкая апрацоўка металу вялася нетолькіў буйных гарадах, але і ў невялічкіх паселішчах. Практычна ўсевядомыяў Еўропе тэхнічныя прыёмы, звязаныя з гэтым відам рамяства, былі вядомы на землях Беларусі. З кавальскіх вырабаў вялікую колькасць складаюць прадметы побыту, зброя і воінскі рыштунак. З ювелірным майстэрствам был ў звязанывы рабу прыгожанняў і культавых рэчаў, дзе шырока ужываліся такія тэхнічныя прыёмы, як чаканка, гравіраванне, філігрань, зярненне, эмаліраванне. Найлепшым прыкладам прымянення апошняй тэхнікі з’яўляў сякрыж, якібы ў выкананы назагад Еўфрасінні Полацкай.

На беразе Нёмана варта Барысаглебская царква на Каложы, пабудаваная ў канцы XII ст. (Яеназываюць Каложскай). На жаль, царква часткова разбурана, але і ў гэтым стане можна бачыць, як незвычайныя яе знешні выгляд і інтэр'ер. Сцены ў прыгожаны фрэскамі, падлога выкладзены квадратнымі і трохкутным маёліка вага плітка між оў тага, зялёнага і карычневага Колеры. У верхні часткі сцен былі па-майстэрску умантаваныя керамічныя галаснікі, паляпшацьаку стыку храма. Звонку царква выглядае прыгожа й дзякуючы абліцоўванні шліфаванымі рознакаляровымі камянямі і керамічна й маёлікавага пліткай, складні камі яркія крыжовыя кампазіцыі. Такая аздабленне падкрэслівае унікальнасць дадзенага культавага збудавання. Сярод беларускіх храмаў XII ст. Каложскіа дрозніваюць устаноўленыя ўім чатыры круглых слупа. Сённягэты першынец праваслаўна-раманскага стылю мае патрэбу ў тэрміновай сістэмнай рэканструкцыі.

Мазаікай, фрэскамі, рознакаляровай маёліка вага пліткай ў Гроднетаксама былі ў прыгожаны Ніжняя і Прачысценская цэрквы і княскіцерам XII ст. Магчыма, царква XII ст. ў Ваўкавыску і гродзенскі Ніжні храм у звёў адзін і той жа сама бытны і таленавіты дойлід, імя якога, нажаль, не захавалася.

З X стаго ддзяна тэрыторыі Беларусіа тры моўвае распаўсюджанне ганчарны круг, дзякуючы якому пачынаецца масавая вытворчасць глінянага бытавога посуду. Керамічны посуд становіцца больш зграбным і разнастайным паформе, адэкор большу парадкаваны і рытмічны, які па тэхналогі і выканання можна падзяліць на прачэрчаны і ляпны. Зразвіццём мурава нагадойлідства пачынаецца масава явы творчасць і паліўных керамічных пліт, які мі аздаблялі сцены і асабліва падлогу мураваных храмаў.

Разамз вырабам разнастайных рэчаў саскуры, развівалася і мастацтвам астацкай апрацоўкі гэтага матэр’ялу. Распаўсюджаным іформамі аздаблення былі арнаментальная вышы ў каіцісненне. Асаблівая увага надавалася афарбоў цыскуры. Пане вялікіх знайдзеных фрагментах тканіны можна скласці уяўленне абузроў ніткацтвана беларускіх землях у гэты перыяд, якібы ўдаволі высокі і багатым на асартымент вытворчасці.

Усё гэта сведчыла правысокі ўзровень развіцця культуры на тэрыторыі Беларусі. Больша с цьпомнікаў культуры старажытнай Беларусі загінулаў часы шматлікіх войнаў.

Спіс літаратуры

1. ЯрашэвічА.А. Гістарычныя ўмовы развіцця заходне палескага іканапісу // Іканапіс Заходняга Палесся 16−19 вв. Мінск, 2002.С. 64—66.

2. Яницкая П. А. Симбиоздогматического инародного восприятия Богав иконописи Беларуси XVII века. Троица // Актуальные проблемы мировой художественной культуры: Материалы международной научной конференции 25 — 26 марта 2004 г., Гродно / Отв. редакторУ.Д. Розенфельд: В 2 ч. Ч. 2 -Гродно: ГрГУ, 2004. -С. 112 — 115

3. Арлоў У.А. Таямніцы Полацкай гісторыі. —Менск: «Беларусь», 1994. — 463 с. — ISBN 5−338−1 005−4 (перавыданьні 2000 ды 2002).

4. Лазука Б. А. Беларускае барока. —Менск: «Беларусь», 2001.

5. Страчаная спадчына / Уклад. Габрусь Т. В. —Менск: «Беларусь», 2003.

6. Комеч, А. И. Древнерусское зодчество концаХ—начала XII веков: Византийское наследие истановление самостоятельной традиции / А. И. Комеч. —М: Наука, 1987. — 319 с.

7. Раппопорт, П. А. Зодчество Древней Руси / П. А. Раппопорт. —Л: Наука, Ленинградское отделение, 1986. — 160 с.

8. Слюнченко, В. Г. Полоцкий Софийский собор: историко-архитектурный очерк / В. Г. Слюнченко. —Минск: Полымя, 1987. — 48 с.

9. Культурология. Учебное пособие Подредакцией А. А. Радугина-М., 2001.

10. Эренгросс Б. А. Культурология. Учебник для вузов / Б. А. Эренгросс, Р. Г. Апресян, Е. Ботвинник-М.: Оникс, 2007.

11. Ширшов И. Е. Культурология-теория и история культуры: учебное пособие / Ширшов И. Е. -Мн.: Эко перспектива 2010