Беларускій етнос Беларус

Министерство освіти РБ.

СШ № 184.

10 «Д» класс.

Беларускій этнос.

Выполнил: Вжос З. К.

Минск 2001.

Гiсторыя беларускага народу значна старэй за яго назву. Тэрмiн «Білорусь» у яго сучасным этнаграфiчным, гефграфiчным і дзяржа? на-палiтычным значэннi пача? ужывацца пара? нальна няда? на. Канчатковае прызнанне і замацаванне гэтага тэрмiна адбылося толькi пасля Вялiкай Кастрычнiцкай сацыялiстычнай рэвалюцыi і ?тварэння БРСР. Таму каб правiльна зразумець гiсторыю беларускага народу, неабходна прасачыць усе папярэднiя iмёны, якiя насi? наш народ на працягу сваёй шматвяковай гiсторыi.

Першае ?спамiнанне аб насельнiцтве, што пражывала на тэрыторыi сучаснай Беларусi, сустракаем у грэчаскага гiсторыка Герадота, якi жы? у 5 стагоддзi так нашай ери. Герадот, расказваючы аб ваенным паходзе персiдскага цара Дарыя на Скофiю? 513 годзе так нашай ери, падае шэраг цiкавых звестак пра па? ночных скiфскiх суседзя? — не? ра?, якiя жылi на тэрыторыi сучаснай Беларусi. Калi скiфы папрасiлi дапамогi? сваiх суседзя?, бо самi не маглi адбiць 700-тысячную армiю Дарыя, то цары гэтых народа?, у тым лiку і не? ра?, далi такi атказ: «Калi б ви першыя не рабiлi кры? ды персам і не пачыналi із iмi вайны, то цяперашнюю посьбу вашу і цяперашнiя вашы размовы ми палiчылi б правiльнымi… Што датычыць нас, то нi тады ми кры? дзiлi гэтага народу, нi цяпер не будзем абражаць яго. Вось калi б персiдскi цар уварва? ся і? нашу зямлю і першы пакры? дзi? нас, ми таксама не засталiся? баку».

З гэтага запiсу Герадота можна зрабiць два выключна важныя вывады пра гiсторыю не? ра?. Па-першае, не? ра? було даволi многа, і былi яни моцныя, каб на iх падтрымку маглi разлiчваць скiфы, альбо, адмовi? шы скiфам у дапамозе, не баяцца iх помсты. Па-другое, не? ры былi не дзiкуны, а мелi пэ? ную палiтычную арганiзацыю, на чалі якой, паводле звестак Герадота, стаялi цары альбо iншыя асобы, якiя мелi права выступаць у мiжнародных справах пекло iмя? сяго народу. Пра ная? насць у не? ра? палiтычнай арганiзацыi сведчыць і тое, аб чым Герадот гаворыць:" У не? ра? норавы скiфскiя", гэта значыць у iх звычаi, права і палiтычны лад такiя ж, як і? скiфа?. У скiфii так таго години? жо склалася раба? ласнiцкая дзяржава. Гэтая думка падкрэслiваецца характарыстыкай, якую антычны гiсторык да? андрафагам, якiх ён лiчы? дзiкiмi. Пра iх ён пiса?, што норавы? iх самыя дзiкiя, яни не ведаюць нiякiх закона?. Значыць, у тых народа?, якiх Герадот не адносi? так дзiкiх, ужо былi закони.

Далей Герадот расказвае легенду, паводле якой «штогод адзiн раз не? р ператвараецца на некалькi дзён у во? ка, а потым зно? становiцца чалавекам». У гэтай легендзе, межлiва, адлюстраваны звычай слов’ян разів замірялися вбити рік, на масленiцу, убiрацца? звярыныя шкіри? знак абага? лення некаторых лясных звяро?.

Магчыма, што із гэтым звычаем нашых продка? звязаны паходжанне назвы горада Ва? кавыска iгербы шэрагу гарадо?. У прыватнасцi, на старажытным гербі горада Мсцiслава бы? во? к. Тут таксама будзе дарэчы адзначыць, што легенда аб тым, нiбыта жыхары Беларусi перакiдаюцца? ва? ко?, була вядома і а? тару «Слова аб палицю Iгаравым», якi, расказваючы пра полацкага князя Усяслава, надае яму здольнасць перакiдацца? во? ка.

Назва «не?ры» була вядома не толькi старажытнарымскiм гiсторыкам і географам, але й і нашым летапiсцам, у якiх яни называюцца «норыкамi» і «нарцамi».

У «Аповесцi мiнулых гадо?» ёсць такi запiс: «Нарцы, їжака суть словяне». У другiм летапiсе чытаем: «Норицы іже суть словяне». Аб тым, што гэтыя назвы адносiлiся так? сходнiх слов’ян, сведчаць шматлiкiя геаграфiчныя назвы ва Усходняй Е? ропе, што захавалi корань слова «нур», «нір», «нар», «неу». Напрыклад, буйнейшае на Беларусi возера называецца Нарач, ёсць рэкi Нара?, Нарва, Нарэ? ка, Нурэц, гарадскi пасёлак Наро? ля і iншыя. Межлiва нават, што слова «народ» утварылася пекло злiцця двох сло? «нар» і «род».

Славяне? старажытнасцi былi вядомы не толькi як не? ры, але й, у прыватнасцi, і як скiфы. Гэта назва була этнаграфiчная, бо так называлi? се народи. Якiя жылi пекло Дунаю і Днястра так Волгi і Уралу. Напрыклад, пад скiфамi ратаямi трэба разумець слов’ян, якiя жылi на тэрыторыi сучаснай Кiе? шчыны.

На пачатку нашай ери частка слов’ян у заходнее? рапейскай лiтаратуры атрымала назву «вянеды», а крыху пазней з´я?ляецца нова назва — «слов'яни». Паходжанне гэтай назвы так сённяшняга години не розкрито. як меркава? вядомы славацкi вучоны Павло Йозэф Шафарык, а? тар фундаментальнага даследвання па гiсторыi слов’ян «Славянскiя старажытнасцi», народнасць (плем'я), якую называлi «слов'яни», була? мiнулыя годинник на тэрыторыi сучаснай Беларусi. Пазней частка гэтага народу перасялiлася і дала назву славакам, славенцам і iльменскiм слов’янам. У доказ сваiх разважання? вучоны прывё? шматлiкiя геаграфiчныя назвы, што бытуюць на Беларусi. Напрыклад: Сла? цы Мiнскай губернii, Славены Магiлё? скай і Смаленскай, Славена Вiцебскай, Славiск Гродзенскай, Слов’янськ, чи Славiнск, Вiленскай губернi, раку Славечна? Вiлiнскай губернi, раку Славечна? Вiлiнскай і Мiнскай губернях, прудкий Славечны Славешынка, Славенскае возера? Мiнскай губернi. «Гадаю, — пiса? далечіней П. Й. Шафарык, — што? дагiстарычныя годинник гэтая слов’янська галiна жыла дзе-небудзь на тэрыторыi губерня? Мiнскай, Магiлё? скай і Валынскай».

Упершыню назва «слов'яни»? пiсьмовых помнiках сустракаецца? пачатку 6 стагоддзя і адносiцца яно так па? днёвых славян.

Крыху паздней ва усходнiх слов’ян атрымала распа? сюджанне назва «Русь». Яна становiцца шырокавядомай у сярэдзiне 9 стагоддзя, калi руси зрабiлi некалькi паспяховых ваенных пахода? на Вiзантыю. То в адным із апiсання? гаварылася: «Усё па берагах Э? ксiна і яго? збярэжжа разбура? і спусташа? у набігах флот роса? (народ жа ріс — скiфскi, жыве розжарюючи па? ночнага Та? ра, грубі і дзiкi. I вось самої сталiцы ён пагража? жудаснай небяспекай». Тут, вiдаць, пад Руссю разумелi славянскае насельнiцтва па? ночнага Прычарнамор´я, якое па традыцыi называлi яшчэ і скiфамi. Назва «Русь» у гiстарычных помнiках ужывалi? розных значэннях. У геаграфiчным сэнсе із Х стагоддзя Руссю называлi? сю Усходнюю Е? ропу, дзе жылi слов’яни, незалежна пекло iх этначнай прынадлежнасцi. Гэтая назва змянiла найменне «скiфы», якое? жывалi грэчаскiя і вiзантыйскiя пiсьменнiкi. Тое самае зазначае і «Аповесць мiнулых гадо?» — грэкi раней называлi слов’ян, што жылi на Днястры, «Вялiкая Скуф», гэта значыць «Вялiкая Скiф». Тэрмiн «Русь» ужыты а? тарам летапiсу? геаграфiчным значэннi і тады, калi ён гаворыць: «Се бо такмо словенеск язик у Русі: галявині, древляни, ноугородьци, полочане, дреговичі, північ, бужане». Называлi Руссю? этнiчным значэннi? IХ — ХII стагоддзях у асно? ным толькi падняпро? скiх палян і iх па? днёвых суседзя?, што пацвярждае летапiс: «Поляні, яже нині зовомая Русь».

Тэрмiн «Русь» ужыва? ся яшчэ і для вызначэння асобай сацыяльнай групы насельнiцтва, гэта значыць ме? сасло? на-класавае значэнне, iм называлi? асно? ным кiе? скiх гарадскiх купцо?, баяр, дружыннiка? чи наогул усiх кiе? скiх гараджан. Акрамя таго, тэрмiн «рускi» ста? абазначаць рэлiгiйнае грэка-правасла?нае веравызнанне ва? сходнiх слов’ян. З пашырэннем хрысцiанства тэрмiн «рускi»? яго царко? на-рэлiгiйным значэннi пача? ужывацца і на тэрыторыi Беларусi.

Да з´я?лення тэрмiна «Русь» насельнiцтва Беларусi падзялялася на крывiчо?, другавiчо? (драга-вiчо?), бужан і радзiмiча?. А? тар «Аповесцi мiнулых гадо?» лiчы? гэтыя назвы пляменнымi, хоць яни, несумненна, склалiся як дзяржа? на-геаграфiчныя і адлюстро? валi некаторыя этнiчныя асаблiвасцi кожнага із названага народа?. Напрыклад, назва «бужане» травні яскрава акрэслены геаграфiчны характар і ?тварылiся пекло назвы ракi Заходнi Буг. Бужане займалi тэрыторыю па нiжнiм і сярэднiм цячэннi ракi. Назва «крывiчы» паходзiць, вiдаць, пекло назвы цэнтральнага горада зямлi, якiм було старажытнае Крэва, і тады iх трэба называць «крэвiчы».