2. ΠΡΠ³Π°Π½ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠ°Ρ ΡΠ΅ΠΎΡΠΈΡ Π. Π‘ΠΏΠ΅Π½ΡΠ΅ΡΠ°
ΠΠ°ΠΈΠ±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΠΏΠΎΠ»Π½ΠΎ ΠΈ ΡΠΈΡΠΎΠΊΠΎ ΠΈΠ΄Π΅ΠΈ, ΡΠ²ΡΠ·Π°Π½Π½ΡΠ΅ Ρ Π½Π°ΡΡΡΠ°Π»ΠΈΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ (ΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ) ΠΊΠΎΠ½ΡΠ΅ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΉ ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ°Π²Π»Π΅Π½Ρ ΠΈ ΡΠ°Π·Π²ΠΈΡΡ Π² ΡΡΡΠ΄Π°Ρ
Π°Π½Π³Π»ΠΈΠΉΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ ΡΠΎΡΠΈΠΎΠ»ΠΎΠ³Π° ΠΠ΅ΡΠ±Π΅ΡΡΠ° Π‘ΠΏΠ΅Π½ΡΠ΅ΡΠ° (1820−1903). Π. Π‘ΠΏΠ΅Π½ΡΠ΅Ρ ΡΠ°Π·Π΄Π΅Π»ΡΠ» ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π½ΠΎΠΉ Π²Π·Π³Π»ΡΠ΄ ΠΠΎΠ½ΡΠ°, ΠΏΠΎ ΠΊΠΎΡΠΎΡΠΎΠΌΡ ΡΠΎΡΠΈΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡ, Π½Π΅ΠΏΠΎΡΡΠ΅Π΄ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎ ΠΏΡΠΈΠΌΡΠΊΠ°Ρ ΠΊ Π±ΠΈΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΠΈ, ΡΠΎΡΡΠ°Π²Π»ΡΠ΅Ρ Ρ Π½Π΅ΠΉ «ΡΠΈΠ·ΠΈΠΊΡ ΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΠ·ΠΎΠ²Π°Π½Π½ΡΡ
ΡΠ΅Π»» ΠΈ ΡΠ°ΡΡΠΌΠ°ΡΡΠΈΠ²Π°Π΅Ρ ΠΎΠ±ΡΠ΅ΡΡΠ²ΠΎ ΠΊΠ°ΠΊ ΡΠ²ΠΎΠ΅Π³ΠΎ ΡΠΎΠ΄Π° ΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΠ·ΠΌ. ΠΡΠ°Π²Π΄Π°, Π‘ΠΏΠ΅Π½ΡΠ΅Ρ ΠΏΠΎΠΌΠ΅ΡΠ°Π΅Ρ ΠΌΠ΅ΠΆΠ΄Ρ Π±ΠΈΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΠ΅ΠΉ ΠΈ ΡΠΎΡΠΈΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΠ΅ΠΉ ΠΏΡΠΈΡ
ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡ, Π½ΠΎ ΡΡΠΎ Π½Π΅ ΠΎΠΊΠ°Π·Π°Π»ΠΎ Π·Π°ΠΌΠ΅ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ Π²Π»ΠΈΡΠ½ΠΈΡ Π½Π° Π΅Π³ΠΎ ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ°Π²Π»Π΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΎΠ± ΠΎΠ±ΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅. Π‘ΠΏΠ΅Π½ΡΠ΅Ρ Π±ΡΠ» Π½Π΅ΡΠΎΠ³Π»Π°ΡΠ΅Π½ Ρ ΠΈΠ΄Π΅Π΅ΠΉ ΠΠΎΠ½ΡΠ° ΠΎ ΡΠΎΠΌ, ΡΡΠΎ Π²Π΅ΡΡ ΡΠΎΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΡΠΉ ΠΌΠ΅Ρ
Π°Π½ΠΈΠ·ΠΌ ΠΏΠΎΠΊΠΎΠΈΡΡΡ Π½Π° ΠΌΠ½Π΅Π½ΠΈΡΡ
ΠΈ ΡΡΠΎ ΠΈΠ΄Π΅ΠΈ ΡΠΏΡΠ°Π²Π»ΡΡΡ ΠΌΠΈΡΠΎΠΌ, Π²Π½ΠΎΡΡΡ Π² ΠΌΠΈΡ ΠΏΠ΅ΡΠ΅Π²ΠΎΡΠΎΡΡ. «ΠΠΈΡ, — ΠΏΠΎ Π‘ΠΏΠ΅Π½ΡΠ΅ΡΡ, — ΡΠΏΡΠ°Π²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ ΠΈ ΠΈΠ·ΠΌΠ΅Π½ΡΠ΅ΡΡΡ ΡΠ΅ΡΠ΅Π· ΡΡΠ²ΡΡΠ²Π°, Π΄Π»Ρ ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΡ
ΠΈΠ΄Π΅ΠΈ ΡΠ»ΡΠΆΠ°Ρ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ ΡΡΠΊΠΎΠ²ΠΎΠ΄ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠΌΠΈ. Π‘ΠΎΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΡΠΉ ΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΠ·ΠΌ ΠΏΠΎΠΊΠΎΠΈΡΡΡ Π² ΠΊΠΎΠ½ΡΠ΅ ΠΊΠΎΠ½ΡΠΎΠ² Π½Π΅ Π½Π° ΠΌΠ½Π΅Π½ΠΈΡΡ
, Π½ΠΎ ΠΏΠΎΡΡΠΈ Π²ΡΠ΅ΡΠ΅Π»ΠΎ Π½Π° Ρ
Π°ΡΠ°ΠΊΡΠ΅ΡΠ°Ρ
» .
Π‘ΡΠ΅Π΄ΠΈ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΡ
ΡΠ°Π±ΠΎΡ Π‘ΠΏΠ΅Π½ΡΠ΅ΡΠ°:
«Π§Π΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊ ΠΈ Π³ΠΎΡΡΠ΄Π°ΡΡΡΠ²ΠΎ» (The Man versus the State, 1884)
«Π€ΠΈΠ»ΠΎΡΠΎΡΠΈΡ ΠΈ ΡΠ΅Π»ΠΈΠ³ΠΈΡ. ΠΡΠΈΡΠΎΠ΄Π° ΠΈ ΡΠ΅Π°Π»ΡΠ½ΠΎΡΡΡ ΡΠ΅Π»ΠΈΠ³ΠΈΠΈ» (Philosophy and Religion. The Nature and Reality of Religion, 1885)
«ΠΠ°Π΄Π»Π΅ΠΆΠ°ΡΠΈΠ΅ Π³ΡΠ°Π½ΠΈΡΡ Π³ΠΎΡΡΠ΄Π°ΡΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎΠΉ Π²Π»Π°ΡΡΠΈ» (The Proper Sphere of Government, 1843)
«ΠΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ ΡΠΌΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎΠ΅, ΠΌΠΎΡΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠ΅ ΠΈ ΡΠΈΠ·ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ΅» (Education: Intellectual, Moral, Physical, 1861)
«Π€Π°ΠΊΡΡ ΠΈ ΠΊΠΎΠΌΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΠΈ» (Facts and Comments, 1902)
«ΠΡΡΠ΅: Π½Π°ΡΡΠ½ΡΠ΅, ΠΏΠΎΠ»ΠΈΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΠΈ ΡΠΈΠ»ΠΎΡΠΎΡΡΠΊΠΈΠ΅» (Essays: Scientific, Political, and Speculative, 3 vol., 1891)
«ΠΠ°Π½Π½ΡΠ΅ ΡΡΠΈΠΊΠΈ» (The Data of Ethics, 1879)
«Π‘ΠΏΡΠ°Π²Π΅Π΄Π»ΠΈΠ²ΠΎΡΡΡ» (Justice, 1891)
ΠΡΠ³Π°Π½ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠ°Ρ" ΡΠ΅ΠΎΡΠΈΡ ΠΎΠ±ΡΠ΅ΡΡΠ²Π° Π‘ΠΏΠ΅Π½ΡΠ΅ΡΠ° Π½Π΅ ΠΎΡΠ»ΠΈΡΠ°Π»Π°ΡΡ ΠΎΡΠΎΠ±ΠΎΠΉ ΠΎΡΠΈΠ³ΠΈΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎΡΡΡΡ, ΡΠΏΠ΅ΠΊΡΠ»ΠΈΡΡΡ Π½Π° ΠΊΡΠ°ΠΉΠ½Π΅ ΠΈΠ΄Π΅Π°Π»ΠΈΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΌ ΠΏΠΎΠ½ΠΈΠΌΠ°Π½ΠΈΠΈ ΡΠΈΠ» ΠΎΠ±ΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ°Π·Π²ΠΈΡΠΈΡ, ΠΏΡΠΈΠ·Π½Π°Π²Π°Ρ, ΡΡΠΎ ΡΠ°ΠΊΠΎΠΉ ΡΠ»ΠΎΠΆΠ½ΡΠΉ ΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΠ·ΠΌ ΠΊΠ°ΠΊ ΠΎΠ±ΡΠ΅ΡΡΠ²ΠΎ «ΠΆΠΈΠ²Π΅Ρ Π½Π΅ Ρ
Π»Π΅Π±ΠΎΠΌ Π΅Π΄ΠΈΠ½ΡΠΌ», ΡΠ°ΠΊΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈ ΡΡΡΠΎΠΈΠ»Π° Π²ΡΡ ΡΠ΅ΠΎΡΠΈΡ ΠΏΠΎ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·Ρ ΡΠ²ΠΎΠ»ΡΡΠΈΠΈ «Π°Π³ΡΠ΅Π³Π°ΡΠΎΠ²», ΠΊΠ°ΠΊΠΎΠ²ΡΠΌΠΈ Π΄Π»Ρ Π‘ΠΏΠ΅Π½ΡΠ΅ΡΠ° Π±ΡΠ»ΠΈ Π½Π΅ΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΡΠ΅Π»Π° ΠΈ ΠΏΡΠΎΡΡΡΠ΅ ΠΆΠΈΠ²ΡΠ΅ ΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΠ·ΠΌΡ, ΡΡΠΈΡΠ°Ρ Π² Π΄Π°Π½Π½ΠΎΠΌ ΡΠ»ΡΡΠ°Π΅ Π΄Π²ΠΈΠΆΡΡΠΈΠΌΠΈ ΡΠΈΠ»Π°ΠΌΠΈ Π½Π΅ Π·Π°ΠΊΠΎΠ½Ρ ΠΏΡΠΈΡΠΎΠ΄Ρ, Π° Π·Π°Π³Π°Π΄ΠΎΡΠ½ΡΠ΅ ΡΠ²Π΅ΡΡ
ΡΠ΅ΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΠ΅ ΡΠΈΠ»Ρ. ΠΠ³ΡΠ΅Π³Π°ΡΠ°ΠΌΠΈ ΠΆΠ΅ Π΄ΠΎΠ»ΠΆΠ½Ρ Π±ΡΠ»ΠΈ Π±ΡΡΡ ΠΎΠ±ΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΠ΅ ΠΊΠ»Π°ΡΡΡ ΠΈ ΠΈΠ½ΡΡΠΈΡΡΡΡ Π²Π»Π°ΡΡΠΈ, Π²Π·Π°ΠΈΠΌΠΎΠ΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΡΡΡΠΈΠ΅ ΠΏΠΎΠ΄ΠΎΠ±Π½ΠΎ ΠΎΡΠ³Π°Π½Π°ΠΌ Π² ΠΆΠΈΠ²ΠΎΠΌ ΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΠ·ΠΌΠ΅, ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»ΡΡ ΠΈ ΡΠ°Π·Π²ΠΈΡΠΈΠ΅ Π΄ΡΡΠ³ Π΄ΡΡΠ³Π°, ΠΈ ΡΠΌΠ΅ΡΡΡ Π²ΡΠ΅ΠΉ ΡΠΈΡΡΠ΅ΠΌΡ. Π‘ΠΏΠ΅Π½ΡΠ΅Ρ ΡΡΠΈΡΠ°Π» ΡΠΎΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΡΠ΅ ΡΠ΅Π²ΠΎΠ»ΡΡΠΈΠΈ Π½Π΅ΠΎΠ±Ρ
ΠΎΠ΄ΠΈΠΌΡΠΌ ΠΈ Π΅ΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΠΌ ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡΠΎΠΌ ΡΠΌΠ΅Π½Ρ ΡΠ°Π· ΡΠ°Π·Π²ΠΈΡΠΈΡ ΠΎΠ±ΡΠ΅ΡΡΠ²Π°. ΠΠ±ΠΎΠ±ΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΆΠ΅ ΠΏΠΎΠ΄ΠΎΠ±Π½ΠΎΠ³ΠΎ Π²Π·Π³Π»ΡΠ΄Π° ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ ΠΏΠΎΡΡΠ΅Π±ΠΎΠ²Π°ΡΡ ΠΎΡΠΊΠ°Π·Π° ΠΎΡ ΠΈΠ΄Π΅ΠΈ ΡΠ²ΠΎΠ±ΠΎΠ΄Ρ Π²ΠΎΠ»ΠΈ Π² ΠΆΠΈΠ·Π½ΠΈ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠ°. ΠΠ΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ, ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡ «Π΄ΠΈΡΡΠ΅ΡΠ΅Π½ΡΠΈΠ°ΡΠΈΠΈ» Π·Π΄Π΅ΡΡ ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ ΠΏΠΎΡΡΠ΅ΠΏΠ΅Π½Π½ΠΎ Π·Π°Ρ
Π²Π°ΡΡΠ²Π°ΡΡ Π²ΡΠ΅ Π±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΡΠ°ΡΡΠ½ΡΠ΅ ΡΡΠΎΡΠΎΠ½Ρ ΠΆΠΈΠ·Π½ΠΈ, ΡΠ°Π²Π½ΠΎΠ²Π΅ΡΠΈΠ΅ ΠΆΠ΅, Π½Π°ΡΡΡΠΏΠ°ΡΡΠ΅Π΅ Π² ΠΊΠΎΠ½ΡΠ΅, ΠΎΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ΅Ρ ΡΠ²ΠΎΠ±ΠΎΠ΄Ρ Π²ΠΎΠ»ΠΈ ΠΏΠΎΠ»Π½ΠΎΡΡΡΡ.