Π‘ΠΎΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΠΎ-ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½Π°Ρ ΡΠ΅ΠΎΡΠΈΡ Π»ΠΈΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ
ΠΡΠ»ΠΈ ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½ΠΎ-ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½ΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠ΅Π²ΡΡ ΡΡΠΈΡΠ°ΡΡ, ΡΡΠΎ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊ ΡΠΏΠΎΡΠΎΠ±Π΅Π½ ΡΠΎΠ·Π½Π°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ ΠΊΠΎΠ½ΡΡΠΎΠ»ΠΈΡΠΎΠ²Π°ΡΡ ΡΠ²ΠΎΠΈ ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠ΅ ΡΠ΅Π°ΠΊΡΠΈΠΈ, ΠΈ ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π½ΠΎΠΉ ΠΌΠ΅ΡΠΎΠ΄ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠΈΠΈ — ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΠ΅, ΡΠΎ ΠΏΡΠΈΠ²Π΅ΡΠΆΠ΅Π½ΡΡ Π½Π΅ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΡ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΡ Π½Π°ΠΏΡΠ°Π²Π»Π΅Π½ΠΈΠΉ Π΄ΠΎΡΡΠΈΠ³Π°ΡΡ ΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠ΅Π²ΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ ΡΡΡΠ΅ΠΊΡΠ° ΠΏΠΎΠ»Π½ΠΎΡΡΡΡ Π² ΠΎΠ±Ρ ΠΎΠ΄ ΠΎΡΠΎΠ·Π½Π°Π²Π°Π½ΠΈΡ: Π·Π΄Π΅ΡΡ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠ΅Π²Ρ Π²Π½ΡΡΠ°Π΅Ρ ΠΊΠ»ΠΈΠ΅Π½ΡΡ Π½Π΅ΠΎΠ±Ρ ΠΎΠ΄ΠΈΠΌΡΠ΅ ΡΡΠ²ΡΡΠ²Π° Π² ΠΈΠ·ΠΌΠ΅Π½Π΅Π½Π½ΡΡ ΡΠΎΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΡΡ ΡΠΎΠ·Π½Π°Π½ΠΈΡ. Π ΡΠ°ΠΊΠΈΠΌ Π½Π°ΠΏΡΠ°Π²Π»Π΅Π½ΠΈΡΠΌ… Π§ΠΈΡΠ°ΡΡ Π΅ΡΡ >
Π‘ΠΎΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΠΎ-ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½Π°Ρ ΡΠ΅ΠΎΡΠΈΡ Π»ΠΈΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ (ΡΠ΅ΡΠ΅ΡΠ°Ρ, ΠΊΡΡΡΠΎΠ²Π°Ρ, Π΄ΠΈΠΏΠ»ΠΎΠΌ, ΠΊΠΎΠ½ΡΡΠΎΠ»ΡΠ½Π°Ρ)
ΠΠ»ΡΠ±Π΅ΡΡ ΠΠ°Π½Π΄ΡΡΠ°, Π² ΠΎΡΠ»ΠΈΡΠΈΠ΅ ΠΎΡ ΠΊΠ»Π°ΡΡΠΈΠΊΠΎΠ² Π±ΠΈΡ Π΅Π²ΠΈΠΎΡΠΈΠ·ΠΌΠ°, ΡΡΠ²Π΅ΡΠΆΠ΄Π°Π», ΡΡΠΎ Π½Π°ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ ΠΈΠ΄ΡΠΈ Π½Π΅ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ Π² ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡΠ΅ ΡΠΎΠ±ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΡ «ΠΏΡΠΎΠ± ΠΈ ΠΎΡΠΈΠ±ΠΎΠΊ», ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠ°Ρ ΠΏΠΎΠ΄ΠΊΡΠ΅ΠΏΠ»Π΅Π½ΠΈΡ, Π½ΠΎ ΠΈ ΠΏΡΠΈ Π½Π°Π±Π»ΡΠ΄Π΅Π½ΠΈΠΈ Π·Π° ΠΎΠΏΡΡΠΎΠΌ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΡ : «Π½Π°ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΡΠ΅ΡΠ΅Π· Π½Π°Π±Π»ΡΠ΄Π΅Π½ΠΈΠ΅». ΠΡΠΎ Π²Π°ΠΆΠ½ΠΎΠ΅ ΠΎΡΠ»ΠΈΡΠΈΠ΅ ΠΏΡΠ΅Π΄ΠΏΠΎΠ»Π°Π³Π°Π΅Ρ, ΡΡΠΎ ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½ΠΈΠ΅ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠ° ΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²ΠΈΡΡΡ ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½ΡΠΌ, Ρ. Π΅. Π²ΠΊΠ»ΡΡΠ°Π΅Ρ Π½Π΅ΠΏΡΠ΅ΠΌΠ΅Π½Π½ΡΠΉ ΠΏΠΎΠ·Π½Π°Π²Π°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΠΉ ΠΊΠΎΠΌΠΏΠΎΠ½Π΅Π½Ρ, Π² ΡΠ°ΡΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ ΡΠΈΠΌΠ²ΠΎΠ»ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΉ. ΠΡΠΎΡ ΠΌΠ΅Ρ Π°Π½ΠΈΠ·ΠΌ ΠΎΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°Π΅ΡΡΡ Π²Π°ΠΆΠ½Π΅ΠΉΡΠΈΠΌ Π² ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡΠ΅ ΡΠΎΡΠΈΠ°Π»ΠΈΠ·Π°ΡΠΈΠΈ, Π½Π° Π΅Π³ΠΎ ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π΅ ΡΠΎΡΠΌΠΈΡΡΡΡΡΡ ΡΠΏΠΎΡΠΎΠ±Ρ ΡΠ΅Π°Π»ΠΈΠ·Π°ΡΠΈΠΈ Π°Π³ΡΠ΅ΡΡΠΈΠ²Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΈ ΠΊΠΎΠΎΠΏΠ΅ΡΠ°ΡΠΈΠ²Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½ΠΈΡ. Π§Π΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊ ΠΌΠΎΠ΄Π΅Π»ΠΈΡΡΠ΅Ρ ΡΠ²ΠΎΠ΅ ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΈ Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΡΠ΅ ΠΈΠ·ΠΌΠ΅Π½Π΅Π½ΠΈΡ ΡΠΈΡΡΠ°ΡΠΈΠΈ Π½Π° ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π΅ ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠ΅Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΎΠΏΡΡΠ° ΠΈ Π½Π°Π±Π»ΡΠ΄Π΅Π½ΠΈΠΉ Π·Π° Π΄ΡΡΠ³ΠΈΠΌΠΈ.
ΠΠ»ΡΠ±Π΅ΡΡ ΠΠ°Π½Π΄ΡΡΠ° (Ρ. 1925).
ΠΠ»ΡΠ±Π΅ΡΡ ΠΠ°Π½Π΄ΡΡΠ° (Π°Π½Π³Π». Albert Bandura) — ΠΊΠ°Π½Π°Π΄ΡΠΊΠΈΠΉ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ (ΡΠΊΡΠ°ΠΈΠ½Π΅Ρ ΠΏΠΎ ΠΏΡΠΎΠΈΡΡ ΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ), ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠ½ΡΠΉ ΡΠ²ΠΎΠΈΠΌΠΈ ΡΠ°Π±ΠΎΡΠ°ΠΌΠΈ, Π½ΠΎ ΡΠ΅ΠΎΡΠΈΠΈ ΡΠΎΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΎΠ±ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡ (ΠΈΠ»ΠΈ ΡΠΎΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²ΠΈΠ·ΠΌΠ°), Π° ΡΠ°ΠΊΠΆΠ΅ ΡΠΊΡΠΏΠ΅ΡΠΈΠΌΠ΅Π½ΡΠΎΠΌ Ρ ΠΊΡΠΊΠ»ΠΎΠΉ ΠΠΎΠ±ΠΎ. Π‘ΡΡΡ ΡΡΠΎΠ³ΠΎ ΡΠΊΡΠΏΠ΅ΡΠΈΠΌΠ΅Π½ΡΠ° Π·Π°ΠΊΠ»ΡΡΠ°Π»Π°ΡΡ Π² ΡΠΎΠΌ, ΡΡΠΎ Π΄Π΅ΡΠΈ ΠΏΠΎΠ²ΡΠΎΡΡΠ»ΠΈ ΡΠ²ΠΈΠ΄Π΅Π½Π½ΡΠ΅ ΠΈΠΌΠΈ Π½Π° ΡΠΊΡΠ°Π½Π΅ ΡΠ΅Π»Π΅Π²ΠΈΠ·ΠΎΡΠ° Π°Π³ΡΠ΅ΡΡΠΈΠ²Π½ΡΠ΅ Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡ, ΡΠ»Π΅Π΄ΡΡ Π½Ρ ΠΊΠΎΠΌΠ°Π½Π΄Π°ΠΌ, Π° Π»ΠΈΡΡ ΠΊΠΎΠΏΠΈΡΡΡ ΡΡΠΈ Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡ.
Π’Π°ΠΊ, ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ°Π²Π»ΡΡ, ΠΊΠ°ΠΊ ΠΌΡ Π±ΡΠ΄Π΅ΠΌ ΡΠ΅Π±Ρ Π²Π΅ΡΡΠΈ Π² ΡΠ»ΠΎΠΆΠ½ΠΎΠΉ ΡΠΈΡΡΠ°ΡΠΈΠΈ (Π½Π°ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Ρ, Π·Π½Π°ΠΊΠΎΠΌΡΡΠ²ΠΎ Ρ ΠΈΠ½ΡΠ΅ΡΠ΅ΡΠ½ΡΠΌ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠΎΠΌ), ΠΌΡ ΠΎΡΠΈΠ΅Π½ΡΠΈΡΡΠ΅ΠΌΡΡ Π½Π° Π½Π°ΡΠΈ ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ°Π²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΠΎ ΡΠΎΠΌ, ΠΊΠ°ΠΊ ΠΎΠ±ΡΡΠ½ΠΎ ΡΡΠΎ ΠΏΡΠΎΠΈΡΡ ΠΎΠ΄ΠΈΡ Ρ Π½Π°Ρ ΠΈΠ»ΠΈ Ρ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΡ Π»ΡΠ΄Π΅ΠΉ, ΡΡΠ΅ ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΌΡ Ρ ΠΎΡΠΈΠΌ ΡΠΊΠΎΠΏΠΈΡΠΎΠ²Π°ΡΡ, ΡΠΎΡΠΌΡΠ»ΠΈΡΡΠ΅ΠΌ Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΡΠ΅ ΠΏΡΠ΅Π΄Π»ΠΎΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠ΅ ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ ΡΠΊΠ°Π·Π°ΡΡ Π² ΡΡΠΎΠΌ ΡΠ»ΡΡΠ°Π΅. Π’ΠΎ Π΅ΡΡΡ, Π·Π°Π½ΠΈΠΌΠ°Π΅ΠΌΡΡ ΡΠ°ΠΌΠΎΡΠ΅Π³ΡΠ»ΡΡΠΈΠ΅ΠΉ Π½Π° ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π΅ Π²Π΅ΡΠ±Π°Π»ΡΠ½ΡΡ ΠΈ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·Π½ΡΡ ΡΠ΅ΠΏΡΠ΅Π·Π΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΠΉ, Π³ΠΎΡΠΎΠ²Ρ ΡΠ΅Π±Ρ ΠΊ Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΡΠΌ Π²Π°ΡΠΈΠ°Π½ΡΠ°ΠΌ ΡΠ°Π·Π²ΠΈΡΠΈΡ ΡΡΠΎΠΉ ΡΠΈΡΡΠ°ΡΠΈΠΈ. Π Π·Π΄Π΅ΡΡ ΠΎΡΠ΅Π½Ρ Π²Π°ΠΆΠ½ΡΠΌ ΠΎΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°Π΅ΡΡΡ ΡΠΎ, Π±ΡΠ» Π»ΠΈ Ρ Π½Π°Ρ ΠΎΠΏΡΡ ΡΡΠΏΠ΅Ρ Π° Π² ΡΠ°ΠΊΠΎΠΉ ΠΆΠ΅ ΠΈΠ»ΠΈ ΠΏΠΎΠ΄ΠΎΠ±Π½ΠΎΠΉ ΡΠΈΡΡΠ°ΡΠΈΠΈ. ΠΡΠ»ΠΈ ΡΠ°ΠΊΠΎΠΉ ΠΎΠΏΡΡ ΡΡΠΏΠ΅ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ Π·Π½Π°ΠΊΠΎΠΌΡΡΠ²Π° Π±ΡΠ», ΠΌΡ ΡΡΠ²ΡΡΠ²ΡΠ΅ΠΌ ΡΠ΅Π±Ρ Π±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΡΠ²Π΅ΡΠ΅Π½Π½ΠΎ, ΠΊΠ°ΠΊ Π³ΠΎΠ²ΠΎΡΠΈΠ» Π. ΠΠ°Π½Π΄ΡΡΠ°, Π±ΡΠ΄Π΅ΠΌ ΠΎΡΠΎΠ·Π½Π°Π²Π°ΡΡ ΡΠ²ΠΎΡ ΡΠ°ΠΌΠΎΡΡΡΠ΅ΠΊΡΠΈΠ²Π½ΠΎΡΡΡ.
ΠΠΎ ΠΌΠ½Π΅Π½ΠΈΡ Π. ΠΠ°Π½Π΄ΡΡΡ, Π»ΡΠ΄ΠΈ, ΠΎΡΠΎΠ·Π½Π°ΡΡΠΈΠ΅ ΡΠ²ΠΎΡ ΡΠ°ΠΌΠΎΡΡΡΠ΅ΠΊΡΠΈΠ²Π½ΠΎΡΡΡ, ΠΏΡΠΈΠΊΠ»Π°Π΄ΡΠ²Π°ΡΡ Π±ΠΎΠ»ΡΡΠ΅ ΡΡΠΈΠ»ΠΈΠΉ Π΄Π»Ρ Π²ΡΠΏΠΎΠ»Π½Π΅Π½ΠΈΡ ΡΠ»ΠΎΠΆΠ½ΡΡ Π΄Π΅Π», ΡΠ΅ΠΌ Π»ΡΠ΄ΠΈ, ΠΈΡΠΏΡΡΡΠ²Π°ΡΡΠΈΠ΅ ΡΠΎΠΌΠ½Π΅Π½ΠΈΡ Π² ΡΠ²ΠΎΠΈΡ Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎΡΡΡΡ . Π ΡΠ²ΠΎΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ΅Π΄Ρ, Π²ΡΡΠΎΠΊΠ°Ρ ΡΠ°ΠΌΠΎΡΡΡΠ΅ΠΊΡΠΈΠ²Π½ΠΎΡΡΡ, ΡΠ²ΡΠ·Π°Π½Π½Π°Ρ Ρ ΠΎΠΆΠΈΠ΄Π°Π½ΠΈΡΠΌΠΈ ΡΡΠΏΠ΅Ρ Π°, ΠΎΠ±ΡΡΠ½ΠΎ Π²Π΅Π΄Π΅Ρ ΠΊ Ρ ΠΎΡΠΎΡΠ΅ΠΌΡ ΡΠ΅Π·ΡΠ»ΡΡΠ°ΡΡ, ΠΈ ΡΠ°ΠΊΠΈΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠΌ ΡΠΏΠΎΡΠΎΠ±ΡΡΠ²ΡΠ΅Ρ ΡΠ°ΠΌΠΎΡΠ²Π°ΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ. ΠΠ°ΠΏΡΠΎΡΠΈΠ², Π½ΠΈΠ·ΠΊΠ°Ρ ΡΠ°ΠΌΠΎΡΡΡΠ΅ΠΊΡΠΈΠ²Π½ΠΎΡΡΡ, ΡΠ²ΡΠ·Π°Π½Π½Π°Ρ Ρ ΠΎΠΆΠΈΠ΄Π°Π½ΠΈΠ΅ΠΌ ΠΏΡΠΎΠ²Π°Π»Π°, ΠΎΠ±ΡΡΠ½ΠΎ ΠΏΡΠΈΠ²ΠΎΠ΄ΠΈΡ ΠΊ Π½Π΅ΡΠ΄Π°ΡΠ΅ ΠΈ ΡΠ½ΠΈΠΆΠ°Π΅Ρ ΡΠ°ΠΌΠΎΡΠ²Π°ΠΆΠ΅Π½ΠΈΠ΅. ΠΠ°ΠΊ Π³ΠΎΠ²ΠΎΡΡΡ ΠΎΠΏΡΡΠ½ΡΠ΅ ΠΏΠ΅Π΄Π°Π³ΠΎΠ³ΠΈ: ΠΊΠ°ΠΆΠ΄ΡΠΉ ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠΊ Π΄ΠΎΠ»ΠΆΠ΅Π½ ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠΈΡΡ ΡΠ²ΠΎΡ Π΄ΠΎΠ»Ρ Π°ΠΏΠ»ΠΎΠ΄ΠΈΡΠΌΠ΅Π½ΡΠΎΠ². ΠΠ΅ΡΠ΅ΠΆΠΈΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ ΡΡΠΏΠ΅Ρ Π° Π² ΠΎΠ±ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠΈ ΠΈΠ»ΠΈ Π² Π»ΡΠ±ΠΎΠΌ Π΄ΡΡΠ³ΠΎΠΌ ΡΡΡΠ΄Π½ΠΎΠΌ Π΄Π΅Π»Π΅ ΡΠΎΠ·Π΄Π°Π΅Ρ ΡΡΠ»ΠΎΠ²ΠΈΡ Π΄Π»Ρ ΠΏΠΎΠ²ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡ ΡΠ°ΠΌΠΎΡΠ²Π°ΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ ΠΈ ΠΏΠΎΠ²ΡΡΠ°Π΅Ρ ΠΌΠΎΡΠΈΠ²Π°ΡΠΈΡ, Ρ. Π΅. ΠΆΠ΅Π»Π°Π½ΠΈΠ΅ ΠΏΡΠΈΠΊΠ»Π°Π΄ΡΠ²Π°ΡΡ Π±ΠΎΠ»ΡΡΠ΅ ΡΡΠΈΠ»ΠΈΠΉ ΠΊ ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡ Π΄Π°Π»ΡΡΠ΅.
ΠΠΎ, ΠΊ ΡΠΎΠΆΠ°Π»Π΅Π½ΠΈΡ, ΠΌΠΎΠ΄Π΅Π»ΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ ΠΏΡΠΎΠΈΡΡ ΠΎΠ΄ΠΈΡ ΠΈ ΡΠΎΠ³Π΄Π°, ΠΊΠΎΠ³Π΄Π° Π΄Π΅ΡΠΈ, Ρ ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΡ Π΅ΡΠ΅ Π½Π΅ ΡΡΠΎΡΠΌΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½Ρ ΠΌΠΎΡΠ°Π»ΡΠ½ΠΎ-ΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΡΠ΅Π½Π½ΠΎΡΡΠΈ, Π½Π°Π±Π»ΡΠ΄Π°ΡΡ ΡΡΠ΅Π½Ρ Π°Π³ΡΠ΅ΡΡΠΈΠΈ ΠΈ Π΄Π΅Π·Π°Π΄Π°ΠΏΡΠΈΠ²Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½ΠΈΡ. ΠΠ°ΠΊ ΠΏΠΎΠΊΠ°Π·Π°Π»ΠΈ ΡΠΊΡΠΏΠ΅ΡΠΈΠΌΠ΅Π½ΡΡ Π. ΠΠ°Π½Π΄ΡΡΡ Π² Π³ΡΡΠΏΠΏΠ΅ ΡΠ΅ΡΡΡΠ΅Ρ Π»Π΅ΡΠ½ΠΈΡ Π΄Π΅ΡΠ΅ΠΉ, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠΌ Π΄Π΅ΠΌΠΎΠ½ΡΡΡΠΈΡΠΎΠ²Π°Π»ΡΡ ΡΠΈΠ»ΡΠΌ Ρ Π°Π³ΡΠ΅ΡΡΠΈΠ²Π½ΡΠΌ ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½ΠΈΠ΅ΠΌ ΠΏΠ΅ΡΡΠΎΠ½Π°ΠΆΠ° Π±Π΅Π· ΠΎΡΡΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ ΡΠ°ΠΊΠΎΠ³ΠΎ ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½ΠΈΡ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΠΌΠΈ, Π½Π°Π±Π»ΡΠ΄Π°Π»ΠΎΡΡ Π·Π½Π°ΡΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΠ΅ ΡΠ²Π΅Π»ΠΈΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΡ ΡΠ°ΠΊΠΎΠ³ΠΎ ΠΆΠ΅ ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½ΠΈΡ. Π ΡΠ²ΡΠ·ΠΈ Ρ ΡΡΠΈΠΌ Π. ΠΠ°Π½Π΄ΡΡΠ° ΡΠ²ΠΎΠ΅ΠΎΠ±ΡΠ°Π·Π½ΠΎ ΡΡΠ°ΠΊΡΡΠ΅Ρ ΠΏΡΠΎΠ±Π»Π΅ΠΌΡ Π½Π°ΠΊΠ°Π·Π°Π½ΠΈΠΉ ΠΈ Π·Π°ΠΏΡΠ΅ΡΠΎΠ² Π² Π²ΠΎΡΠΏΠΈΡΠ°Π½ΠΈΠΈ. ΠΠ°ΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°Ρ ΡΠ΅Π±Π΅Π½ΠΊΠ°, Π²Π·ΡΠΎΡΠ»ΡΠΉ, ΠΏΠΎ ΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²Ρ, Π΄Π΅ΠΌΠΎΠ½ΡΡΡΠΈΡΡΠ΅Ρ Π΅ΠΌΡ Π°Π³ΡΠ΅ΡΡΠΈΠ²Π½ΡΡ ΡΠΎΡΠΌΡ ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½ΠΈΡ; ΡΡΠΎ ΠΎΠ·Π½Π°ΡΠ°Π΅Ρ, ΡΡΠΎ ΡΠ΅Π±Π΅Π½ΠΎΠΊ, Π΄Π°ΠΆΠ΅ ΠΏΠΎΡΠ»ΡΡΠ°Π²ΡΠΈΡΡ, ΡΡΠ²Π°ΠΈΠ²Π°Π΅Ρ ΡΠ°ΠΊΡΡ ΡΠΎΡΠΌΡ Π°Π³ΡΠ΅ΡΡΠΈΠΈ ΠΊΠ°ΠΊ Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΡΡ. Π’Π°ΠΊΠΆΠ΅ Π½Π΅Π³Π°ΡΠΈΠ²Π½ΠΎ Π. ΠΠ°Π½Π΄ΡΡΠ° ΠΎΡΠ½ΠΎΡΠΈΡΡΡ ΠΈ ΠΊ ΡΡΠ΅Π΄ΡΡΠ²Π°ΠΌ ΠΌΠ°ΡΡΠΎΠ²ΠΎΠΉ ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ°ΡΠΈΠΈ, ΠΏΡΠΎΠΏΠ°Π³Π°Π½Π΄ΠΈΡΡΡΡΠΈΠΌ Π½Π°ΡΠΈΠ»ΠΈΠ΅, Π² ΡΠ°ΡΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ ΠΊ ΡΠΈΠ»ΡΠΌΠ°ΠΌ, ΠΎΠ±ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π°Π½Π½ΠΎ ΠΏΠΎΠ»Π°Π³Π°Ρ, ΡΡΠΎ Π² ΡΠ°Π·Π²ΠΈΡΠΈΠΈ ΡΠ΅Π±Π΅Π½ΠΊΠ° ΠΎΠ½ΠΈ ΠΈΠ³ΡΠ°ΡΡ ΡΠΎΠ»Ρ «ΠΎΠ±ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡ Π°Π³ΡΠ΅ΡΡΠΈΠΈ».
ΠΠ°ΡΠΎΠ½ Π’ΡΠΌΠΊΠΈΠ½ ΠΠ΅ΠΊ (Ρ. 1921).
ΠΠ°ΡΠΎΠ½ Π’ΡΠΌΠΊΠΈΠ½ ΠΠ΅ΠΊ (Π°Π½Π³Π». Aaron Temkin Beck) — Π°ΠΌΠ΅ΡΠΈΠΊΠ°Π½ΡΠΊΠΈΠΉ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠ΅Π²Ρ (ΡΠΊΡΠ°ΠΈΠ½ΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ ΠΏΡΠΎΠΈΡΡ ΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ), ΡΠΎΠ·Π΄Π°ΡΠ΅Π»Ρ ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½ΠΎΠΉ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠΈΠΈ, ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΈΠ· Π½Π°ΠΏΡΠ°Π²Π»Π΅Π½ΠΈΠΉ ΡΠΎΠ²ΡΠ΅ΠΌΠ΅Π½Π½ΠΎΠΉ ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½ΠΎ-Π±ΠΈΡ ΡΠ²ΠΈΠΎΡΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠΉ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠΈΠΈ. ΠΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½Π°Ρ ΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠΈΡ Π. Π’. ΠΠ΅ΠΊΠ° Π½Π°ΠΈΠ±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΡΠΈΡΠΎΠΊΠΎ ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Π½ΡΠ΅ΡΡΡ Π² ΠΎΠ±Π»Π°ΡΡΠΈ ΠΊΠ»ΠΈΠ½ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΠΏΡΠΈΡ ΠΈΠ°ΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΠΏΡΠ°ΠΊΡΠΈΠΊΠΈ.
Π ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΠΏΡΠ°ΠΊΡΠΈΠΊΠ΅, Π±Π΅Π·ΡΡΠ»ΠΎΠ²Π½ΠΎ, Π½Π°ΠΈΠ±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠ½Ρ ΠΊΠΎΠ½ΡΠ΅ΠΏΡΠΈΠΈ ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½ΠΎ-Π±ΠΈΡ Π΅Π²ΠΈΠΎΡΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠΉ (ΠΈΠ»ΠΈ ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½ΠΎ-ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½ΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ) ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠΈΠΈ ΠΠ°ΡΠΎΠ½Π° ΠΠ΅ΠΊΠ° ΠΈ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎ-ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎΠΉ ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½ΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠΈΠΈ ΠΠ»ΡΠ±Π΅ΡΡΠ° ΠΠ»Π»ΠΈΡΠ°. «ΠΠΎΠ»ΡΡΠ°Ρ ΠΊΠΎΠ½ΠΊΡΠ΅ΡΠ½ΠΎΡΡΡ, ΠΌΠΈΡΠ΅Π½Π΅-ΠΎΡΠΈΠ΅Π½ΡΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½Π½ΠΎΠ΅Π³Ρ ΠΈ ΠΈΠ½Π΄ΠΈΠ²ΠΈΠ΄ΡΠ°Π»ΠΈΠ·ΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½Π½ΠΎΡΡΡ ΠΏΠΎΠ΄Ρ ΠΎΠ΄Π° ΠΠ΅ΠΊΠ° ΠΏΡΠΈΠ²Π΅Π»Π° ΠΊ ΡΠΎΠΌΡ, ΡΡΠΎ Π½Π΅ΡΠ΅Π΄ΠΊΠΎ Π² Π΅Π²ΡΠΎΠΏΠ΅ΠΉΡΠΊΠΎΠΉ Π»ΠΈΡΠ΅ΡΠ°ΡΡΡΠ΅ ΠΈΠΌΠ΅Π½Π½ΠΎ Π΅ΠΌΡ ΠΎΡΠ²ΠΎΠ΄ΠΈΡΡΡ Π²Π΅Π΄ΡΡΠ°Ρ ΡΠΎΠ»Ρ Π² ΡΠΎΠ·Π΄Π°Π½ΠΈΠΈ ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½ΠΎΠΉ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠΈΠΈ»[1], ΠΏΠΈΡΠ΅Ρ Π. Π. Π₯ΠΎΠ»ΠΌΠΎΠ³ΠΎΡΠΎΠ²Π° — Π²Π΅Π΄ΡΡΠΈΠΉ ΡΠΏΠ΅ΡΠΈΠ°Π»ΠΈΡΡ ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½ΠΎ-Π±ΠΈΡ Π΅Π²ΠΈΠΎΡΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠΉ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠΈΠΈ (ΠΠΠ’) Π² Π ΠΎΡΡΠΈΠΈ.
ΠΠ»ΡΠ±Π΅ΡΡ ΠΠ»Π»ΠΈΡ (1913—2007).
ΠΠ»ΡΠ±Π΅ΡΡ ΠΠ»Π»ΠΈΡ (Π°Π½Π³Π». Albert Ellis) — Π°ΠΌΠ΅ΡΠΈΠΊΠ°Π½ΡΠΊΠΈΠΉ ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½ΡΠΉ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠ΅Π²Ρ, Π°Π²ΡΠΎΡ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎ-ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎΠΉ ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½ΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠΈΠΈ, ΠΏΠΎΠ΄Ρ ΠΎΠ΄Π° Π² ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠΈΠΈ, ΡΠ°ΡΡΠΌΠ°ΡΡΠΈΠ²Π°ΡΡΠ΅Π³ΠΎ Π½Π΅Π³Π°ΡΠΈΠ²Π½ΡΠ΅ ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΈ ΠΈ Π΄ΠΈΡΡΡΠ½ΠΊΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠ΅ ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½ΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΡΠ΅Π°ΠΊΡΠΈΠΈ ΠΊΠ°ΠΊ ΡΠ΅Π·ΡΠ»ΡΡΠ°Ρ Π½Π΅Π²Π΅ΡΠ½ΡΡ ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½ΡΡ ΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²ΠΎΠΊ — ΠΈΡΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΡ Π²Π΅ΡΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠΉ.
ΠΠ΅Π΄ΡΡΠΈΠΌ ΠΏΠΎΠ»ΠΎΠΆΠ΅Π½ΠΈΠ΅ΠΌ ΠΠΠ’ ΡΠ²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ ΡΡΠ²Π΅ΡΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΠ΅, ΡΡΠΎ Π² ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠ½ΡΡ Π±ΠΈΡ Π΅Π²ΠΈΠΎΡΠ°Π»ΡΠ½ΡΡ ΡΡ Π΅ΠΌΡ «ΡΡΠΈΠΌΡΠ» — ΡΠ΅Π°ΠΊΡΠΈΡ» Π½ΡΠΆΠ½ΠΎ Π΄ΠΎΠ±Π°Π²ΠΈΡΡ ΠΏΡΠΎΠΌΠ΅ΠΆΡΡΠΎΡΠ½ΡΠΉ ΠΊΠΎΠΌΠΏΠΎΠ½Π΅Π½Ρ — ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½ΡΠ΅ ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡΡ ΠΈΠ»ΠΈ ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ. Π’ΠΎ Π΅ΡΡΡ, ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½Π°Ρ ΡΠ΅Π°ΠΊΡΠΈΡ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠ° Π½Π° ΡΠΎΠ±ΡΡΠΈΠ΅ (ΡΠΈΡΡΠ°ΡΠΈΡ, Π² ΠΎΠ±ΡΠ΅ΠΌ — ΡΡΠΈΠΌΡΠ») Π·Π°Π²ΠΈΡΠΈΡ ΠΎΡ ΡΠΎΠ³ΠΎ, ΠΊΠ°ΠΊ ΡΡΠΎ ΡΠΎΠ±ΡΡΠΈΠ΅ Π±ΡΠ΄Π΅Ρ ΠΈΠ½ΡΠ΅ΡΠΏΡΠ΅ΡΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½ΠΎ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠΎΠΌ, ΠΊΠ°ΠΊΠΈΠ΅ ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ Π±ΡΠ΄ΡΡ Π»Π΅ΠΆΠ°ΡΡ Π² ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π΅ ΡΡΠΎΠΉ ΠΈΠ½ΡΠ΅ΡΠΏΡΠ΅ΡΠ°ΡΠΈΠΈ. ΠΠ½ΡΠΌΠΈ ΡΠ»ΠΎΠ²Π°ΠΌΠΈ, ΠΏΡΠΈΡ ΠΈΠΊΠ° ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠ° ΡΠ°Π±ΠΎΡΠ°Π΅Ρ ΠΏΠΎ ΡΠ»Π΅Π΄ΡΡΡΠ΅ΠΉ ΡΡ Π΅ΠΌΠ΅: Π²Π½Π΅ΡΠ½ΠΈΠ΅ ΡΠΎΠ±ΡΡΠΈΡ (ΡΡΠΈΠΌΡΠ»Ρ) —" ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½Π°Ρ ΡΠΈΡΡΠ΅ΠΌΠ° —> ΠΈΠ½ΡΠ΅ΡΠΏΡΠ΅ΡΠ°ΡΠΈΡ (ΠΌΡΡΠ»ΠΈ) —> Π°ΡΡΠ΅ΠΊΡ (ΠΈΠ»ΠΈ ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½ΠΈΠ΅).
ΠΠ°ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Ρ, ΠΏΠΎΠ΄ΠΎΡΠ΅Π» ΠΊΠ»ΠΎΡΠ½ Π² ΡΠΈΡΠΊΠ΅ ΠΊ ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠΌΡ ΠΌΠ°Π»ΡΡΠΈΠΊΡ — ΡΠΎΡ Π·Π°ΡΠΌΠ΅ΡΠ»ΡΡ, ΠΏΠΎΠ΄ΠΎΡΠ΅Π» ΠΊ Π΄ΡΡΠ³ΠΎΠΌΡ — ΠΌΠ°Π»ΡΡΠΈΠΊ Π·Π°ΠΏΠ»Π°ΠΊΠ°Π». ΠΠΎΡΠ΅ΠΌΡ ΡΠ°ΠΊ ΠΏΡΠΎΠΈΠ·ΠΎΡΠ»ΠΎ? ΠΠ΅ΡΠ²ΡΠΉ ΠΌΠ°Π»ΡΡΠΈΠΊ ΠΏΠΎΠ΄ΡΠΌΠ°Π»: «ΠΠ°ΠΊΠΎΠΉ ΡΠΌΠ΅ΡΠ½ΠΎΠΉ ΠΈ Π½Π΅ΠΎΠ±ΡΡΠ½ΡΠΉ Π΄ΡΠ΄Π΅Π½ΡΠΊΠ°, ΠΊΠ°ΠΊΠΎΠ΅ Ρ Π½Π΅Π³ΠΎ Π²Π΅ΡΠ΅Π»ΠΎΠ΅ Π»ΠΈΡΠΎ», ΠΈ Π΅ΠΌΡ ΡΡΠ°Π»ΠΎ ΡΠΌΠ΅ΡΠ½ΠΎ; Π° Π²ΡΠΎΡΠΎΠΉ ΠΌΠ°Π»ΡΡΠΈΠΊ ΠΏΠΎΠ΄ΡΠΌΠ°Π»: «ΠΠ°ΠΊΠΎΠΉ ΡΡΡΠ°Π½Π½ΡΠΉ Π΄ΡΠ΄Ρ, ΠΎΠ½ Π½Π΅ ΠΏΠΎΡ ΠΎΠΆ Π½Π° ΠΎΡΡΠ°Π»ΡΠ½ΡΡ , ΠΎΠ½ ΠΎΠΏΠ°ΡΠ΅Π½, ΠΎΠ½ Ρ ΠΎΡΠ΅Ρ ΡΠ΄Π΅Π»Π°ΡΡ ΠΌΠ½Π΅ ΡΡΠΎ-ΡΠΎ ΠΏΠ»ΠΎΡ ΠΎΠ΅» ΠΈ Π·Π°ΠΏΠ»Π°ΠΊΠ°Π».
Π£Π±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ, Π½Π° ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π΅ ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΡ ΠΈΠ½ΡΠ΅ΡΠΏΡΠ΅ΡΠΈΡΡΡΡΡΡ ΡΠΎΠ±ΡΡΠΈΡ (ΡΡΠΈΠΌΡΠ»Ρ), Π±ΡΠ²Π°ΡΡ Π°Π΄Π°ΠΏΡΠΈΠ²Π½ΡΠ΅, ΠΈΠ»ΠΈ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠ΅, ΠΈ Π½Π΅Π°Π΄Π°ΠΏΡΠΈΠ²Π½ΡΠ΅, ΠΈΠ»ΠΈ ΠΈΡΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠ΅. ΠΡΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠ΅ ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ Π²ΠΎΠ·Π½ΠΈΠΊΠ°ΡΡ ΡΠ°ΡΠ΅ Π²ΡΠ΅Π³ΠΎ ΠΏΠ° ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π΅ Π΅Π΄ΠΈΠ½ΠΈΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΎΠΏΡΡΠ° ΠΈΠ»ΠΈ ΡΠ²Π»ΡΡΡΡΡ ΡΠ΅Π·ΡΠ»ΡΡΠ°ΡΠΎΠΌ Π½Π°ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡ ΠΎΡ ΡΠΎΠ΄ΠΈΡΠ΅Π»Π΅ΠΉ. ΠΠ½ΠΈ ΠΏΡΠΈΠ²ΠΎΠ΄ΡΡ ΠΊ ΡΠΈΠ»ΡΠ½ΡΠΌ Π½Π΅Π³Π°ΡΠΈΠ²Π½ΡΠΌ ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠΌ ΡΠ΅Π°ΠΊΡΠΈΡΠΌ. ΠΠ°ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Ρ, «Π²ΡΠ΅ ΠΌΡΠΆΡΠΈΠ½Ρ — ΡΠ²ΠΎΠ»ΠΎΡΠΈ», ΠΈΠ»ΠΈ «Π²ΡΠ΅ ΠΆΠ΅Π½ΡΠΈΠ½Ρ — ΡΡΠ΅ΡΠ²Ρ», ΠΈΠ»ΠΈ «ΠΌΠ΅Π½Ρ Π½Π΅Π»ΡΠ·Ρ Π»ΡΠ±ΠΈΡΡ», ΠΈΠ»ΠΈ «Π±Π΅Π·ΠΎΠΏΠ°ΡΠ½ΠΎ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ ΡΠΎΠ³Π΄Π°, ΠΊΠΎΠ³Π΄Π° Ρ Π²ΡΠ΅ ΠΌΠΎΠ³Ρ ΠΊΠΎΠ½ΡΡΠΎΠ»ΠΈΡΠΎΠ²Π°ΡΡ, ΡΠΎ Π΅ΡΡΡ ΠΌΠΈΡ ΠΎΠΏΠ°ΡΠ΅Π½» ΠΈ ΠΏΡ.
ΠΠ°Π΄Π°ΡΠ° ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠ΅Π²ΡΠ° — Π½Π°ΡΡΠΈΡΡ ΠΊΠ»ΠΈΠ΅Π½ΡΠ° Π΄ΡΠΌΠ°ΡΡ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎ, ΠΎΡΠΎΠ·Π½Π°Π²Π°ΡΡ ΡΠ²ΠΎΠΈ ΡΡΠ΅ΡΠ΅ΠΎΡΠΈΠΏΡ. ΠΠ° ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π΅ Π»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΡ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌΠΎΠ² ΠΏΡΠΈΠ²Π΅ΡΡΠΈ ΠΊΠ»ΠΈΠ΅Π½ΡΠ° ΠΊ ΠΏΠΎΠ½ΠΈΠΌΠ°Π½ΠΈΡ ΠΈΡΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΡ ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΠΉ, ΠΏΠΎΠΌΠΎΡΡ Π΅ΠΌΡ ΠΏΠ΅ΡΠ΅ΡΠΎΡΠΌΡΠ»ΠΈΡΠΎΠ²Π°ΡΡ ΠΈΡ Π² ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠ΅, Π½Π°ΡΡΠΈΡΡ ΠΊΠ»ΠΈΠ΅Π½ΡΠ° Π²ΡΠΏΠΎΠΌΠΈΠ½Π°ΡΡ Π² ΡΠ»ΠΎΠΆΠ½ΡΡ ΡΠΈΡΡΠ°ΡΠΈΡΡ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠ΅ ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ. Π ΡΠ΅Π·ΡΠ»ΡΡΠ°ΡΠ΅ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊ ΠΎΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°Π΅ΡΡΡ ΠΎΡΠ²Π΅ΡΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΠΌ Π·Π° ΡΠ΅ Π½Π΅Π³Π°ΡΠΈΠ²Π½ΡΠ΅ ΡΡΠ²ΡΡΠ²Π°, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠ΅ ΠΎΠ½ ΠΈΡΠΏΡΡΡΠ²Π°Π΅Ρ. Π£ΠΆΠ΅ Π½Π΅ ΠΊΡΠΎ-ΡΠΎ Π·Π°ΡΡΠ°Π²Π»ΡΠ΅Ρ Π΅Π³ΠΎ ΡΡΡΠ°Π΄Π°ΡΡ, Π° Π΅Π³ΠΎ ΡΠΎΠ±ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΠ΅ ΠΈΡΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠ΅ ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ Π²ΡΠ·ΡΠ²Π°ΡΡ Π½Π΅Π³Π°ΡΠΈΠ²Π½ΡΠ΅ ΠΏΠ΅ΡΠ΅ΠΆΠΈΠ²Π°Π½ΠΈΡ.
ΠΠΎ ΠΊΠ»ΠΈΠ΅Π½ΡΡ Π½Π΅ ΡΠ΄Π°ΡΡΡΡ «Π±Π΅Π· Π±ΠΎΡ». Π£ ΠΊΠ°ΠΆΠ΄ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠ° Π΅ΡΡΡ ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½ΡΠ΅ ΡΡΡΠ°ΡΠ΅Π³ΠΈΠΈ ΠΌΡΡΠ»Π΅Π½ΠΈΡ, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠ΅ ΠΏΠΎΠΌΠΎΠ³Π°ΡΡ Π΅ΠΌΡ ΠΏΠΎΠ΄Π΄Π΅ΡΠΆΠΈΠ²Π°ΡΡ ΠΈΡΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠ΅ ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ. ΠΠ°ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Ρ, ΡΠ²Π΅ΡΡ ΠΎΠ±ΠΎΠ±ΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ — Π΅ΡΠ»ΠΈ Π½Π΅ ΡΠ»ΠΎΠΆΠΈΠ»ΠΈΡΡ ΠΎΡΠ½ΠΎΡΠ΅Π½ΠΈΡ Ρ ΠΎΠ΄Π½ΠΈΠΌ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠΎΠΌ, Π·Π½Π°ΡΠΈΡ Π½Π΅ ΡΠ»ΠΎΠΆΠ°ΡΡΡ Π±ΠΎΠ»ΡΡΠ΅ Π½ΠΈ Ρ ΠΊΠ΅ΠΌ ΠΈ Π½ΠΈΠΊΠΎΠ³Π΄Π°; ΠΏΡΠ΅ΡΠ²Π΅Π»ΠΈΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΈΠ»ΠΈ ΠΏΡΠ΅ΡΠΌΠ΅Π½ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ — Ρ ΠΏΠΎΠ±Π΅Π΄ΠΈΠ», ΠΏΠΎΡΠΎΠΌΡ ΡΡΠΎ ΠΌΠ½Π΅ ΠΏΠΎΠ²Π΅Π·Π»ΠΎ, Π° Π²ΠΎΡ ΡΠΎΡΠ΅Π΄ — ΠΏΠΎΡΠΎΠΌΡ ΡΡΠΎ ΠΎΠ½ Π½Π° ΡΠ°ΠΌΠΎΠΌ Π΄Π΅Π»Π΅ ΡΠΏΠΎΡΠΎΠ±Π½ΡΠΉ; Π΄ΠΎΠ»ΠΆΠ΅Π½ΡΡΠ²ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ — Ρ Π΄ΠΎΠ»ΠΆΠ΅Π½ ΠΎΡΡΠΆΠ΄Π°ΡΡ ΠΎΠΏΠΎΠ·Π΄Π°Π½ΠΈΡ, ΠΏΠΎΡΠΎΠΌΡ ΡΡΠΎ ΠΌΠΎΠΈ ΡΠΎΠ΄ΠΈΡΠ΅Π»ΠΈ ΡΡΠΎ ΠΎΡΡΠΆΠ΄Π°Π»ΠΈ; ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ — Π½Ρ, Ρ ΠΌΠ΅Π½Ρ ΡΠΎΡΠ½ΠΎ Π½Π΅ ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠΈΡΡΡ ΡΡΠΎ ΡΠ΄Π΅Π»Π°ΡΡ, Ρ ΠΌΠ΅Π½Ρ Π½ΠΈΠΊΠΎΠ³Π΄Π° Π½ΠΈΡΠ΅Π³ΠΎ Π½Π΅ ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠ°Π΅ΡΡΡ (ΡΠ²Π΅ΡΡ ΠΎΠ±ΠΎΠ±ΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅); ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΌΡΡΠ»Π΅ΠΉ — «Π§ΡΠΎ ΡΡΠ°Π½Π΅Ρ Π³ΠΎΠ²ΠΎΡΠΈΡΡ ΠΊΠ½ΡΠ³ΠΈΠ½Ρ ΠΠ°ΡΡΡ ΠΠ»Π΅ΠΊΡΠ΅Π΅Π²Π½Π°!» ΠΈ ΠΏΡ.[2]
Π’Π°ΠΊΠΈΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠΌ, ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½ΡΠ΅ ΠΎΡΠΈΠ±ΠΊΠΈ, ΡΠΈΡΡΠ΅ΠΌΠ° ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΠΉ ΠΎΠΊΠ°Π·Π°Π»ΠΈΡΡ Π² ΡΠ΅Π½ΡΡΠ΅ Π²Π½ΠΈΠΌΠ°Π½ΠΈΡ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠ΅Π²ΡΠΎΠ² ΠΠΠ’. ΠΠ° Π΄Π°Π½Π½ΡΠΉ ΠΌΠΎΠΌΠ΅Π½Ρ ΡΡΠΎ ΠΎΠ΄Π½ΠΎ ΠΈΠ· ΡΠ°ΠΌΡΡ ΡΡΡΠ΅ΠΊΡΠΈΠ²Π½ΡΡ Π½Π°ΠΏΡΠ°Π²Π»Π΅Π½ΠΈΠΉ, ΡΡΠΎ ΠΏΠΎΠ΄ΡΠ²Π΅ΡΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΎ ΠΌΠ½ΠΎΠΆΠ΅ΡΡΠ²ΠΎΠΌ Π½Π°ΡΡΠ½ΡΡ ΠΈΡΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠΉ. ΠΠ°ΡΡΠ΄Ρ Ρ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ°Π½Π°Π»ΠΈΠ·ΠΎΠΌ ΠΠΠ’ Π²Π½Π΅ΡΠ΅Π½Π° Π² ΠΏΠ΅ΡΠ΅ΡΠ΅Π½Ρ ΡΡΠ»ΡΠ³ ΠΌΠ΅Π΄ΠΈΡΠΈΠ½ΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ ΡΡΡΠ°Ρ ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ Π‘Π¨Π. ΠΠΎ ΠΎΠ³ΡΠ°Π½ΠΈΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ΠΌ ΠΠΠ’ ΡΠ²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ Π΅Π΅ Π΄ΠΈΡΠ΅ΠΊΡΠΈΠ²Π½ΠΎΡΡΡ ΠΈ ΠΆΠ΅ΡΡΠΊΠΎΡΡΡ. Π ΡΠ°Π±ΠΎΡΠ΅ Ρ ΠΊΠ»ΠΈΠ½ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΌΠΈ ΠΏΠ°ΡΠΈΠ΅Π½ΡΠ°ΠΌΠΈ ΡΡΠΎ — Π΄ΠΎΡΡΠΎΠΈΠ½ΡΡΠ²ΠΎ, ΠΎΠ±Π΅ΡΠΏΠ΅ΡΠΈΠ²Π°ΡΡΠ΅Π΅ Π½Π΅ΠΎΠ±Ρ ΠΎΠ΄ΠΈΠΌΡΠΉ ΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠ΅Π²ΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΉ ΡΡΡΠ΅ΠΊΡ, Π° Π²ΠΎΡ Π² ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Π½Π΅Π½ΠΈΠΈ ΠΊ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈ Π·Π΄ΠΎΡΠΎΠ²ΡΠΌ Π»ΡΠ΄ΡΠΌ — ΠΎΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°Π΅ΡΡΡ Π½Π΅Π΄ΠΎΡΡΠ°ΡΠΊΠΎΠΌ.
ΠΡΠ»ΠΈ ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½ΠΎ-ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅Π½ΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠ΅Π²ΡΡ ΡΡΠΈΡΠ°ΡΡ, ΡΡΠΎ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊ ΡΠΏΠΎΡΠΎΠ±Π΅Π½ ΡΠΎΠ·Π½Π°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ ΠΊΠΎΠ½ΡΡΠΎΠ»ΠΈΡΠΎΠ²Π°ΡΡ ΡΠ²ΠΎΠΈ ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠ΅ ΡΠ΅Π°ΠΊΡΠΈΠΈ, ΠΈ ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π½ΠΎΠΉ ΠΌΠ΅ΡΠΎΠ΄ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠΈΠΈ — ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΠ΅, ΡΠΎ ΠΏΡΠΈΠ²Π΅ΡΠΆΠ΅Π½ΡΡ Π½Π΅ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΡ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΡ Π½Π°ΠΏΡΠ°Π²Π»Π΅Π½ΠΈΠΉ Π΄ΠΎΡΡΠΈΠ³Π°ΡΡ ΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠ΅Π²ΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ ΡΡΡΠ΅ΠΊΡΠ° ΠΏΠΎΠ»Π½ΠΎΡΡΡΡ Π² ΠΎΠ±Ρ ΠΎΠ΄ ΠΎΡΠΎΠ·Π½Π°Π²Π°Π½ΠΈΡ: Π·Π΄Π΅ΡΡ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠ΅Π²Ρ Π²Π½ΡΡΠ°Π΅Ρ ΠΊΠ»ΠΈΠ΅Π½ΡΡ Π½Π΅ΠΎΠ±Ρ ΠΎΠ΄ΠΈΠΌΡΠ΅ ΡΡΠ²ΡΡΠ²Π° Π² ΠΈΠ·ΠΌΠ΅Π½Π΅Π½Π½ΡΡ ΡΠΎΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΡΡ ΡΠΎΠ·Π½Π°Π½ΠΈΡ. Π ΡΠ°ΠΊΠΈΠΌ Π½Π°ΠΏΡΠ°Π²Π»Π΅Π½ΠΈΡΠΌ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΠΏΡΠ°ΠΊΡΠΈΠΊΠΈ ΠΎΡΠ½ΠΎΡΡΡΡΡ: ΡΡΠΈΠΊΡΠΎΠ½ΠΈΠ°Π½ΡΠΊΠΈΠΉ Π³ΠΈΠΏΠ½ΠΎΠ·, Π½Π΅ΠΉΡΠΎΠ»ΠΈΠ½Π³Π²ΠΈΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ΅ ΠΏΡΠΎΠ³ΡΠ°ΠΌΠΌΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ (ΠΠΠ), ΠΌΠ΅ΡΠΎΠ΄ Π³Π»Π°Π·ΠΎ-Π΄Π²ΠΈΠ³Π°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΠΉ Π΄Π΅ΡΠ΅Π½ΡΠΈΠ±ΠΈΠ»ΠΈΠ·Π°ΡΠΈΠΈ (EMDR). ΠΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²ΠΈΠΌΡΡ Π±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΠΏΠΎΠ΄ΡΠΎΠ±Π½ΠΎ Π½Π° ΡΡΠΈΠΊΡΠΎΠ½ΠΈΠ°Π½ΡΠΊΠΎΠΌ Π³ΠΈΠΏΠ½ΠΎΠ·Π΅.
- [1] Π₯ΠΎΠ»ΠΌΠΎΠ³ΠΎΡΠΎΠ²Π° Π. Π. Π€ΠΈΠ»ΠΎΡΠΎΡΡΠΊΠΎ-ΠΌΠ΅ΡΠΎΠ΄ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ Π°ΡΠΏΠ΅ΠΊΡΡ ΠΊΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½ΠΎΠΉ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠΈΠΈ // ΠΠΎΡΠΊΠΎΠ²ΡΠΊΠΈΠΉ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠ΅Π²ΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΉ ΠΆΡΡΠ½Π°Π». 1996. № 3.
- [2] ΠΠΎΠ΄ΡΠΎΠ±Π½Π΅Π΅ ΡΠΌ.: ΠΠ΅ΠΊ Π., ΠΠΆΡΠ΄ΠΈΡ Π‘. ΠΠΎΠ³Π½ΠΈΡΠΈΠ²Π½Π°Ρ ΡΠ΅ΡΠ°ΠΏΠΈΡ: ΠΏΠΎΠ»Π½ΠΎΠ΅ ΡΡΠΊΠΎΠ²ΠΎΠ΄ΡΡΠ²ΠΎ = CognitiveTherapy: Basics and Beyond. M.: ΠΠΈΠ»ΡΡΠΌΡ, 2006.