ΠΠ°ΠΊΠΎΠ½ΠΎΠΌΠ΅ΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ΅ΡΡΠΈΠΈ ΠΈ ΠΈΡ ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Π½Π΅Π½ΠΈΠ΅ Π΄Π»Ρ ΠΈΡΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π½ΡΡ ΠΏΠΎΡΠΎΠΊΠΎΠ²
Π’Π΅ΡΠΌΠΈΠ½ «ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ΅ΡΡΠΈΡ» Π±ΡΠ» Π²Π²Π΅Π΄Π΅Π½ Π² Π½Π°ΡΠ°Π»Π΅ 80-Ρ Π³Π³. XX Π². ΠΏΠΎ Π°Π½Π°Π»ΠΎΠ³ΠΈΠΈ Ρ Π½Π°ΡΠΊΠΎΠΌΠ΅ΡΡΠΈΠ΅ΠΉ, Π±ΠΈΠ±Π»ΠΈΠΎΠΌΠ΅ΡΡΠΈΠ΅ΠΉ Π΄Π»Ρ ΠΊΡΠ°ΡΠΊΠΎΠΉ Ρ Π°ΡΠ°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΡΡΠΈΠΊΠΈ ΠΊΠΎΠ»ΠΈΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΡ ΠΌΠ΅ΡΠΎΠ΄ΠΎΠ² ΠΈΡΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ Π½Π°ΡΡΠ½ΠΎ-ΡΠ΅Ρ Π½ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ°ΡΠΈΠΈ. ΠΠ°ΠΈΠ±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΠΏΠΎΠ»Π½ΠΎ ΡΡΠΎΡ ΡΠ΅ΡΠΌΠΈΠ½ Π±ΡΠ» ΡΠ°ΡΠΊΡΡΡ Π. Π. ΠΠΎΡΡΠΊΠΎΠ²ΠΎΠΉ. ΠΠ΄Π΅ fi — Π°Π±ΡΠΎΠ»ΡΡΠ½Π°Ρ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠ° ΠΏΠΎΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΡΠ»ΠΎΠ²Π° Π² ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ°Ρ Π΄ΠΎΠΊΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΏΠΎΡΠΎΠΊΠ°; ri — ΡΠ°Π½Π³ ΡΠ»ΠΎΠ²Π° Π² ΡΠ°Π½Π³ΠΎΠ²ΠΎΠΌ ΡΠ°ΡΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½ΠΈΠΈ; Π‘ — ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠ° ΠΏΠΎΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΡΠ»ΠΎΠ²Π°… Π§ΠΈΡΠ°ΡΡ Π΅ΡΡ >
ΠΠ°ΠΊΠΎΠ½ΠΎΠΌΠ΅ΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ΅ΡΡΠΈΠΈ ΠΈ ΠΈΡ ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Π½Π΅Π½ΠΈΠ΅ Π΄Π»Ρ ΠΈΡΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π½ΡΡ ΠΏΠΎΡΠΎΠΊΠΎΠ² (ΡΠ΅ΡΠ΅ΡΠ°Ρ, ΠΊΡΡΡΠΎΠ²Π°Ρ, Π΄ΠΈΠΏΠ»ΠΎΠΌ, ΠΊΠΎΠ½ΡΡΠΎΠ»ΡΠ½Π°Ρ)
ΠΠΎΠ½ΡΡΠΈΠ΅ ΠΎΠ± ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ΅ΡΡΠΈΠΈ
Π’Π΅ΡΠΌΠΈΠ½ " ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ΅ΡΡΠΈΡ"[1] Π±ΡΠ» Π²Π²Π΅Π΄Π΅Π½ Π² Π½Π°ΡΠ°Π»Π΅ 80-Ρ Π³Π³. XX Π². ΠΏΠΎ Π°Π½Π°Π»ΠΎΠ³ΠΈΠΈ Ρ Π½Π°ΡΠΊΠΎΠΌΠ΅ΡΡΠΈΠ΅ΠΉ, Π±ΠΈΠ±Π»ΠΈΠΎΠΌΠ΅ΡΡΠΈΠ΅ΠΉ Π΄Π»Ρ ΠΊΡΠ°ΡΠΊΠΎΠΉ Ρ Π°ΡΠ°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΡΡΠΈΠΊΠΈ ΠΊΠΎΠ»ΠΈΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΡ ΠΌΠ΅ΡΠΎΠ΄ΠΎΠ² ΠΈΡΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ Π½Π°ΡΡΠ½ΠΎ-ΡΠ΅Ρ Π½ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ°ΡΠΈΠΈ. ΠΠ°ΠΈΠ±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΠΏΠΎΠ»Π½ΠΎ ΡΡΠΎΡ ΡΠ΅ΡΠΌΠΈΠ½ Π±ΡΠ» ΡΠ°ΡΠΊΡΡΡ Π. Π. ΠΠΎΡΡΠΊΠΎΠ²ΠΎΠΉ [6].
ΠΠ°ΠΊΠΎΠ½ΠΎΠΌΠ΅ΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ΅ΡΡΠΈΠΈ ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»ΡΡΡ ΡΠ°ΡΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ°ΡΠΈΠΈ Π² Π΄ΠΎΠΊΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°Π»ΡΠ½ΡΡ ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π½ΡΡ ΠΏΠΎΡΠΎΠΊΠ°Ρ (ΠΠΠ), ΠΊΠΎΠ»ΠΈΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΠ΅ ΠΈ ΠΊΠ°ΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΠ΅ ΠΏΠ°ΡΠ°ΠΌΠ΅ΡΡΡ ΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΠ·Π°ΡΠΈΠΈ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠ½ΡΡ ΡΠ»ΠΎΠ²Π°ΡΠ΅ΠΉ, ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ ΡΠ»ΠΎΠ² Π² ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ°Ρ Π΄ΠΎΠΊΡΠΌΠ΅Π½ΡΠΎΠ². ΠΠΠ ΡΠΎΡΠΌΠΈΡΡΡΡ ΠΎΡΠΈΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΡΠ΅, ΠΏΠ΅ΡΠΈΠΎΠ΄ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΠΈ ΠΏΡΠΎΠ΄ΠΎΠ»ΠΆΠ°ΡΡΠΈΠ΅ΡΡ ΠΈΠ·Π΄Π°Π½ΠΈΡ ΠΈ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΠ΅ ΠΎΠΏΡΠ±Π»ΠΈΠΊΠΎΠ²Π°Π½Π½ΡΠ΅ ΠΈ Π½Π΅ΠΎΠΏΡΠ±Π»ΠΈΠΊΠΎΠ²Π°Π½Π½ΡΠ΅ Π΄ΠΎΠΊΡΠΌΠ΅Π½ΡΡ Π½Π°ΡΡΠ½ΠΎ-ΡΠ΅Ρ Π½ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ°ΡΠΈΠΈ. 1
ΠΠ΅ΡΠ²ΡΠ΅ ΡΠ΅Π·ΡΠ»ΡΡΠ°ΡΡ ΠΈΡΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠΉ Π»ΠΈΠ½Π³Π²ΠΈΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΡ Π·Π°ΠΊΠΎΠ½ΠΎΠΌΠ΅ΡΠ½ΠΎΡΡΠ΅ΠΉ Π΅ΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ·ΡΠΊΠ° Π±ΡΠ»ΠΈ ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠ΅Π½Ρ ΠΠΆ. ΠΡΡΡ (J. Π. Estoup, 1916 Π³.), Π. ΠΠΎΡΠΊΠΎΠΉ (A.J. Lotka, 1926 Π³.).
Π₯Π°ΡΠ°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΡΡΠΈΠΊΡ ΠΊΠ°ΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΡ ΡΠ²ΠΎΠΉΡΡΠ² ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠ½ΡΡ ΡΠ»ΠΎΠ²Π°ΡΠ΅ΠΉ ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»ΠΈΠ» Π² 1916 Π³. ΠΠΆ. ΠΡΡΡ, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠΉ ΠΎΠ±Π½Π°ΡΡΠΆΠΈΠ», ΡΡΠΎ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠ° ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ ΡΠ»ΠΎΠ² Π² ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ΅ ΠΎΠ±ΡΠ°ΡΠ½ΠΎ ΠΏΡΠΎΠΏΠΎΡΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½Π° Π΅Π³ΠΎ Π½ΠΎΠΌΠ΅ΡΡ Π² ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠ½ΠΎΠΌ ΡΠ»ΠΎΠ²Π°ΡΠ΅.
ΠΠ°ΠΈΠ±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΠΈΡΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°Π½Ρ Π·Π°ΠΊΠΎΠ½ΠΎΠΌΠ΅ΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ΅ΡΡΠΈΠΈ Π. Π¦ΠΈΠΏΡΠ°, Π. ΠΠ°Π»ΡΠ΄Π΅Π½Π±ΡΠΎΡΠ°, Π‘. ΠΡΡΠ΄ΡΠΎΡΠ΄Π°, Π. ΠΠΈΠΊΠ΅ΡΠΈ.
ΠΠ°ΠΊΠΎΠ½Ρ Π¦ΠΈΠΏΡΠ°
George Π. Zipf (ΠΠΆ. Π¦ΠΈΠΏΡ, ΠΈΠ»ΠΈ Π² Π½Π΅ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΡ ΡΠΎΠ²ΡΠ΅ΠΌΠ΅Π½Π½ΡΡ ΠΏΠ΅ΡΠ΅Π²ΠΎΠ΄Π°Ρ — Π. ΠΠΈΠΏΡ) Π² Π½Π°ΡΠ°Π»Π΅ 30-Ρ Π³Π³. XX Π². Π½Π° ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π΅ ΡΡΠ°ΡΠΈΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΡ ΠΈΡΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠΉ ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠΈΠ» ΡΠ»Π΅Π΄ΡΡΡΡΡ Π·Π°ΠΊΠΎΠ½ΠΎΠΌΠ΅ΡΠ½ΠΎΡΡΡ[2].
ΠΠΎΠΏΡΡΡΠΈΠΌ, ΠΈΠΌΠ΅Π΅ΡΡΡ ΡΠ΅ΠΊΡΡ Π΄Π»ΠΈΠ½ΠΎΠΉ N ΡΠ»ΠΎΠ² ΠΈ ΡΠ»ΠΎΠ²Π°ΡΡ ΠΎΠ±ΡΠ΅ΠΌΠΎΠΌ Ρ ΡΠ»ΠΎΠ² Ρ ΡΠΊΠ°Π·Π°Π½ΠΈΠ΅ΠΌ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΡ ΠΏΠΎΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΡΠ»ΠΎΠ²Π° Π² ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ΅. Π‘Π»ΠΎΠ²Π° Π² ΡΠ»ΠΎΠ²Π°ΡΠ΅ ΡΠ°ΡΠΏΠΎΠ»ΠΎΠΆΠ΅Π½Ρ Π² ΠΏΠΎΡΡΠ΄ΠΊΠ΅ ΡΠ±ΡΠ²Π°Π½ΠΈΡ ΠΈΡ ΠΏΠΎ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠ΅ ΠΈ ΠΏΡΠΎΡΠ°Π½ΠΆΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½Ρ ΠΎΡ 1 Π΄ΠΎ Ρ. Π Π°Π½Π³, ΡΠ°Π²Π½ΡΠΉ 1, ΠΏΡΠΈΡΠ²Π°ΠΈΠ²Π°Π΅ΡΡΡ ΡΠ»ΠΎΠ²Ρ, ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠ° ΠΏΠΎΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΠΊΠΎΡΠΎΡΠΎΠ³ΠΎ Π½Π°ΠΈΠ±ΠΎΠ»ΡΡΠ°Ρ; ΡΠ°Π½Π³, ΡΠ°Π²Π½ΡΠΉ Ρ, — Π½Π°ΠΈΠΌΠ΅Π½Π΅Π΅ ΡΠΏΠΎΡΡΠ΅Π±ΠΈΠΌΠΎΠΌΡ ΡΠ»ΠΎΠ²Ρ. Π’ΠΎΠ³Π΄Π°:
Π³Π΄Π΅ Ρri - ΠΎΡΠ½ΠΎΡΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½Π°Ρ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠ° ΠΏΠΎΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΡΠ»ΠΎΠ²Π° Π² ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ΅; fri — Π°Π±ΡΠΎΠ»ΡΡΠ½Π°Ρ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠ° ΠΏΠΎΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΡΠ»ΠΎΠ²Π° ri ΡΠ°Π½Π³Π° Π² ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ΅ ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½Π½ΠΎΠΉ Π΄Π»ΠΈΠ½Ρ; N — ΡΠΈΡΠ»ΠΎ ΡΠ»ΠΎΠ² Π² ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ΅; ri — ΡΠ°Π½Π³ ΡΠ»ΠΎΠ²Π°, Π³Π΄Π΅ 1? i? Ρ.
ΠΡΠ»ΠΈ ΡΠΌΠ½ΠΎΠΆΠΈΡΡ Π²Π΅ΡΠΎΡΡΠ½ΠΎΡΡΡ ΠΈΠ»ΠΈ ΠΎΡΠ½ΠΎΡΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΡ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΡ ΠΎΠ±Π½Π°ΡΡΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ ΡΠ»ΠΎΠ²Π° Π² ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ΅ Π½Π° ΡΠ°Π½Π³ ri ΡΠ»ΠΎΠ²Π°, ΡΠΎ ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠΈΠΌ:
Π³Π΄Π΅ k — ΠΊΠΎΠ½ΡΡΠ°Π½ΡΠ°; 1? ri ? Ρ.
ΠΡΠ»ΠΈ ΠΏΡΠ΅ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠ²Π°ΡΡ ΡΠΎΡΠΌΡΠ»Ρ, ΡΠΎ ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠΈΠΌ: , Ρ. Π΅.
ΡΡΠ½ΠΊΡΠΈΡ ΡΠΈΠΏΠ° Ρ = k/x, Π³ΡΠ°ΡΠΈΠΊ ΠΊΠΎΡΠΎΡΠΎΠΉ — ΡΠ°Π²Π½ΠΎΡΡΠΎΡΠΎΠ½Π½ΡΡ Π³ΠΈΠΏΠ΅ΡΠ±ΠΎΠ»Π°.
Π’Π°ΠΊΠΈΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠΌ, Π½Π° ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π΅ Π°Π½Π°Π»ΠΈΠ·Π° ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠ΅Π½Π½ΡΡ Π·Π°Π²ΠΈΡΠΈΠΌΠΎΡΡΠ΅ΠΉ Π¦ΠΈΠΏΡ ΠΏΡΠ΅Π΄Π»ΠΎΠΆΠΈΠ» ΡΠΌΠΏΠΈΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΡΡ ΡΠΎΡΠΌΡΠ»Ρ, ΡΡΡΠ°Π½Π°Π²Π»ΠΈΠ²Π°ΡΡΡΡ ΡΠ²ΡΠ·Ρ ΠΌΠ΅ΠΆΠ΄Ρ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠΎΠΉ ΠΏΠΎΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΡΠ»ΠΎΠ² Π² ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ΅ ΠΈ Π΅Π³ΠΎ ΡΠ°Π½Π³ΠΎΠΌ Π² ΡΠ»ΠΎΠ²Π°ΡΠ΅:
Π³Π΄Π΅ k — ΡΠΌΠΏΠΈΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈ ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»ΡΠ΅ΠΌΠ°Ρ ΠΊΠΎΠ½ΡΡΠ°Π½ΡΠ°, ΠΈΠ·ΠΌΠ΅Π½ΡΡΡΠ°ΡΡΡ Π΄Π»Ρ ΡΠ°Π·Π½ΡΡ ΡΠ΅ΠΊΡΡΠΎΠ².
ΠΡΠΈ ΡΡΠΎΠΌ 1? ri ? Ρ; — ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠ° Π½Π°ΠΈΠ±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΡΠΏΠΎΡΡΠ΅Π±ΠΈΠΌΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ»ΠΎΠ²Π°; ΡΡ - ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠ° Π½Π°ΠΈΠΌΠ΅Π½Π΅Π΅ ΡΠΏΠΎΡΡΠ΅Π±ΠΈΠΌΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ»ΠΎΠ²Π°; Ρri = ΡΡ (ri) — «Π³ΠΈΠΏΠ΅ΡΠ±ΠΎΠ»ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠ°Ρ Π»Π΅ΡΡΠ½ΠΈΡΠ°», ΠΏΠΎΡΠΊΠΎΠ»ΡΠΊΡ ΡΠ°Π½Π³ΠΎΠ²ΠΎΠ΅ ΡΠ°ΡΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΈΠΌΠ΅Π΅Ρ ΡΡΡΠΏΠ΅Π½ΡΠ°ΡΡΠΉ Ρ Π°ΡΠ°ΠΊΡΠ΅Ρ (ΡΡΠ΄ ΡΠ»ΠΎΠ² ΠΏΠΎΡΠ²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ Ρ ΠΎΠ΄ΠΈΠ½Π°ΠΊΠΎΠ²ΠΎΠΉ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠΎΠΉ), Π½ΠΎ ΠΏΡΠΈ Π°ΠΏΠΏΡΠΎΠΊΡΠΈΠΌΠ°ΡΠΈΠΈ ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ ΡΡΠΈΡΠ°ΡΡ ΡΠ°ΡΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½ΠΈΠ΅ Π¦ΠΈΠΏΡΠ° Π³ΠΈΠΏΠ΅ΡΠ±ΠΎΠ»ΠΎΠΉ (ΡΠΈΡ. 4.9).
Π ΠΈΡ. 4.9. ΠΠ΅ΡΠ²ΡΠΉ Π·Π°ΠΊΠΎΠ½ Π¦ΠΈΠΏΡΠ°.
ΠΠ½Π°ΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΊΠΎΠ½ΡΡΠ°Π½ΡΡ Π² ΡΠ°Π·Π½ΡΡ ΡΠ·ΡΠΊΠ°Ρ ΡΠ°Π·Π»ΠΈΡΠ½ΠΎ, Π½ΠΎ Π²Π½ΡΡΡΠΈ ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠΉ ΡΠ·ΡΠΊΠΎΠ²ΠΎΠΉ Π³ΡΡΠΏΠΏΡ ΠΎΡΡΠ°Π΅ΡΡΡ Π½Π΅ΠΈΠ·ΠΌΠ΅Π½Π½ΠΎ, ΠΊΠ°ΠΊΠΎΠΉ Π±Ρ ΡΠ΅ΠΊΡΡ ΠΌΡ Π½ΠΈ Π²Π·ΡΠ»ΠΈ. Π’Π°ΠΊ, ΠΈΠΌΠ΅ΡΡΡΡ ΠΈΡΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ, ΠΏΠΎΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°ΡΡΠΈΠ΅, ΡΡΠΎ, Π½Π°ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Ρ, Π΄Π»Ρ Π°Π½Π³Π»ΠΈΠΉΡΠΊΠΈΡ ΡΠ΅ΠΊΡΡΠΎΠ² ΠΊΠΎΠ½ΡΡΠ°Π½ΡΠ° Π¦ΠΈΠΏΡΠ° ΡΠ°Π²Π½Π° ΠΏΡΠΈΠ±Π»ΠΈΠ·ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ 0,1; Π° Π΄Π»Ρ ΡΡΡΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ·ΡΠΊΠ° — ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅ΡΠ½ΠΎ 0,06−0,07.
ΠΠΎΡΡΠΎΠΌΡ Π¦ΠΈΠΏΡ ΠΏΡΠΈΠ²ΠΎΠ΄ΠΈΠ» ΡΠ°ΠΊΠΆΠ΅ Π·Π°ΠΏΠΈΡΡ ΡΡΠΎΠ³ΠΎ Π·Π°ΠΊΠΎΠ½Π° Π² Π²ΠΈΠ΄Π΅.
Π³Π΄Π΅ k = 0,1 (Π΄Π»Ρ Π΅ΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΡ ΡΠ·ΡΠΊΠΎΠ²).
ΠΠΏΠΈΡΠ°ΡΡΡ Π½Π° ΡΠΊΡΠΏΠ΅ΡΠΈΠΌΠ΅Π½ΡΠ°Π»ΡΠ½ΡΠ΅ Π΄Π°Π½Π½ΡΠ΅, ΡΠΎΠ±ΡΠ°Π½Π½ΡΠ΅ Π² ΡΠ΅Π·ΡΠ»ΡΡΠ°ΡΠ΅ ΡΡΠ°ΡΠΈΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ ΠΈΡΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ ΠΌΠ½ΠΎΠ³ΠΈΡ ΡΠ΅ΠΊΡΡΠΎΠ² Π½Π° ΡΠ°Π·Π»ΠΈΡΠ½ΡΡ ΡΠ·ΡΠΊΠ°Ρ , Π¦ΠΈΠΏΡ ΠΎΠ±Π½Π°ΡΡΠΆΠΈΠ» ΡΠ°ΠΊΠΆΠ΅, ΡΡΠΎ ΡΠ°ΡΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½ΠΈΠ΅ ΡΠ»ΠΎΠ² Π΅ΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ·ΡΠΊΠ° ΠΏΠΎΠ΄ΡΠΈΠ½ΡΠ΅ΡΡΡ Π΅Π΄ΠΈΠ½ΠΎΠΌΡ ΠΏΡΠΎΡΡΠΎΠΌΡ Π·Π°ΠΊΠΎΠ½Ρ, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠΉ ΠΎΠ½ Π½Π°Π·Π²Π°Π» «ΠΏΡΠΈΠ½ΡΠΈΠΏΠΎΠΌ Π½Π°ΠΈΠΌΠ΅Π½ΡΡΠ΅Π³ΠΎ ΡΡΠΈΠ»ΠΈΡ»: Π²ΡΡΠ°ΠΆΠ°Ρ ΠΌΡΡΠ»ΠΈ Ρ ΠΏΠΎΠΌΠΎΡΡΡ ΡΠ·ΡΠΊΠ°, ΠΌΡ ΠΏΠΎΠ΄Π²Π΅ΡΠ³Π°Π΅ΠΌΡΡ Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡ Π΄Π²ΡΡ ΠΏΡΠΎΡΠΈΠ²ΠΎΠΏΠΎΠ»ΠΎΠΆΠ½ΡΡ ΡΠΈΠ» — ΡΠΈΠ»Π΅ ΡΠ½ΠΈΡΠΈΠΊΠ°ΡΠΈΠΈ ΠΈ ΡΠΈΠ»Π΅ Π΄ΠΈΠ²Π΅ΡΡΠΈΡΠΈΠΊΠ°ΡΠΈΠΈ, ΠΏΡΠΎΡΠ²Π»ΡΡΡΠΈΡ ΡΡ, Ρ ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠΉ ΡΡΠΎΡΠΎΠ½Ρ, Π² Π½Π΅ΠΎΠ±Ρ ΠΎΠ΄ΠΈΠΌΠΎΡΡΠΈ Π±ΡΡΡ ΠΏΠΎΠ½ΡΡΡΠΌΠΈ, Π° Ρ Π΄ΡΡΠ³ΠΎΠΉ — ΠΆΠ΅Π»Π°Π½ΠΈΠ΅ΠΌ Π²ΡΡΠ°Π·ΠΈΡΡ ΠΌΡΡΠ»Ρ ΠΏΠΎΠΊΠΎΡΠΎΡΠ΅.
Π¦ΠΈΠΏΡ ΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²ΠΈΠ», ΡΡΠΎ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠ° ΠΈ ΠΊΠΎΠ»ΠΈΡΠ΅ΡΡΠ²ΠΎ ΡΠ»ΠΎΠ², Π²Ρ ΠΎΠ΄ΡΡΠΈΡ Π² ΡΠ΅ΠΊΡΡ Ρ ΡΡΠΎΠΉ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠΎΠΉ, ΡΠ²ΡΠ·Π°Π½Ρ ΠΌΠ΅ΠΆΠ΄Ρ ΡΠΎΠ±ΠΎΠΉ. ΠΡΠ»ΠΈ ΠΏΠΎΡΡΡΠΎΠΈΡΡ Π·Π°Π²ΠΈΡΠΈΠΌΠΎΡΡΡ ΠΊΠΎΠ»ΠΈΡΠ΅ΡΡΠ²Π° ΡΠ»ΠΎΠ² Π² Π΄Π°Π½Π½ΠΎΠΉ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠ΅ ΠΎΡ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΡ Π²Ρ ΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ ΡΠ»ΠΎΠ²Π°, ΡΠΎ ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠΈΡΡΡ ΠΊΡΠΈΠ²Π°Ρ, Π°Π½Π°Π»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ½Π°Ρ ΡΠΈΡ. 4.8, ΠΊΠΎΡΠΎΡΠ°Ρ Π±ΡΠ΄Π΅Ρ ΡΠΎΡ ΡΠ°Π½ΡΡΡ ΡΠ²ΠΎΠΈ ΠΏΠ°ΡΠ°ΠΌΠ΅ΡΡΡ Π΄Π»Ρ Π²ΡΠ΅Ρ Π±Π΅Π· ΠΈΡΠΊΠ»ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡ ΡΠΎΠ·Π΄Π°Π½Π½ΡΡ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠΎΠΌ ΡΠ΅ΠΊΡΡΠΎΠ² Ρ Π½Π΅ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠΌΠΈ ΠΎΡΠΊΠ»ΠΎΠ½Π΅Π½ΠΈΡΠΌΠΈ Π΄Π»Ρ ΡΠ°Π·Π½ΡΡ Π΅ΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΡ ΡΠ·ΡΠΊΠΎΠ² (ΡΠΈΡ. 4.10).
Π ΠΈΡ. 4.10. ΠΡΠΎΡΠΎΠΉ Π·Π°ΠΊΠΎΠ½ Π¦ΠΈΠΏΡΠ°.
ΠΡΡ Π·Π°ΠΊΠΎΠ½ΠΎΠΌΠ΅ΡΠ½ΠΎΡΡΡ Π½Π°Π·ΡΠ²Π°ΡΡ ΠΈΠ½ΠΎΠ³Π΄Π° Π²ΡΠΎΡΡΠΌ Π·Π°ΠΊΠΎΠ½ΠΎΠΌ Π¦ΠΈΠΏΡΠ°.
ΠΡΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ ΠΏΠΎΠΊΠ°Π·Π°Π»ΠΈ, ΡΡΠΎ Π½Π°ΠΈΠ±ΠΎΠ»Π΅Π΅ Π·Π½Π°ΡΠΈΠΌΡΠ΅ ΡΠ»ΠΎΠ²Π° Π»Π΅ΠΆΠ°Ρ Π² ΡΡΠ΅Π΄Π½Π΅ΠΉ ΡΠ°ΡΡΠΈ Π³ΠΈΠΏΠ΅ΡΠ±ΠΎΠ»Ρ (ΡΠΌ. ΡΠΈΡ. 4.9). Π‘Π»ΠΎΠ²Π°, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠ΅ ΠΏΠΎΠΏΠ°Π΄Π°ΡΡΡΡ ΡΠ»ΠΈΡΠΊΠΎΠΌ ΡΠ°ΡΡΠΎ, Π² ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π½ΠΎΠΌ ΠΎΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°ΡΡΡΡ ΠΏΡΠ΅Π΄Π»ΠΎΠ³Π°ΠΌΠΈ, ΠΌΠ΅ΡΡΠΎΠΈΠΌΠ΅Π½ΠΈΡΠΌΠΈ, Π² Π°Π½Π³Π»ΠΈΠΉΡΠΊΠΎΠΌ — Π°ΡΡΠΈΠΊΠ»ΡΠΌΠΈ ΠΈ Ρ. ΠΏ. Π Π΅Π΄ΠΊΠΎ Π²ΡΡΡΠ΅ΡΠ°ΡΡΠΈΠ΅ΡΡ ΡΠ»ΠΎΠ²Π° ΡΠΎΠΆΠ΅ Π² Π±ΠΎΠ»ΡΡΠΈΠ½ΡΡΠ²Π΅ ΡΠ»ΡΡΠ°Π΅Π² Π½Π΅ ΠΈΠΌΠ΅ΡΡ ΡΠ΅ΡΠ°ΡΡΠ΅Π³ΠΎ ΡΠΌΡΡΠ»ΠΎΠ²ΠΎΠ³ΠΎ Π·Π½Π°ΡΠ΅Π½ΠΈΡ.
ΠΡ ΡΠΎΠ³ΠΎ ΠΊΠ°ΠΊ Π±ΡΠ΄Π΅Ρ Π²ΡΡΡΠ°Π²Π»Π΅Π½ Π΄ΠΈΠ°ΠΏΠ°Π·ΠΎΠ½ Π·Π½Π°ΡΠΈΠΌΡΡ ΡΠ»ΠΎΠ², Π·Π°Π²ΠΈΡΡΡ ΡΠ²ΠΎΠΉΡΡΠ²Π° ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π½ΠΎ-ΠΏΠΎΠΈΡΠΊΠΎΠ²ΠΎΠΉ ΡΠΈΡΡΠ΅ΠΌΡ.
ΠΡΠ»ΠΈ ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Π½ΠΈΡΡ Π±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΡΠΈΡΠΎΠΊΠΈΠΉ Π΄ΠΈΠ°ΠΏΠ°Π·ΠΎΠ½, Π½ΡΠΆΠ½ΡΠ΅ ΡΠ΅ΡΠΌΠΈΠ½Ρ ΠΏΠΎΡΠΎΠ½ΡΡ Π² ΠΌΠΎΡΠ΅ Π²ΡΠΏΠΎΠΌΠΎΠ³Π°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΡ ΡΠ»ΠΎΠ²; Π΅ΡΠ»ΠΈ ΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²ΠΈΡΡ ΡΠ·ΠΊΠΈΠΉ Π΄ΠΈΠ°ΠΏΠ°Π·ΠΎΠ½ — ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ ΠΏΠΎΡΠ΅ΡΡΡΡ ΡΠΌΡΡΠ»ΠΎΠ²ΡΠ΅ ΡΠ΅ΡΠΌΠΈΠ½Ρ. Π ΠΊΠ°ΠΆΠ΄ΠΎΠΉ ΠΏΠΎΠΈΡΠΊΠΎΠ²ΠΎΠΉ ΡΠΈΡΡΠ΅ΠΌΠ΅ ΡΡΠ° ΠΏΡΠΎΠ±Π»Π΅ΠΌΠ° ΡΠ΅ΡΠ°Π΅ΡΡΡ ΠΏΠΎ-ΡΠ²ΠΎΠ΅ΠΌΡ, Ρ ΡΡΠ΅ΡΠΎΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ΅Π³ΠΎ ΠΎΠ±ΡΠ΅ΠΌΠ° ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ°, ΡΠΏΠ΅ΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΡΡ ΡΠ»ΠΎΠ²Π°ΡΠ΅ΠΉ ΠΈ Ρ. ΠΏ.
Π’Π°ΠΊΠΈΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠΌ, Π·Π°ΠΊΠΎΠ½Ρ Π¦ΠΈΠΏΡΠ° ΠΎΡΡΠ°ΠΆΠ°ΡΡ Π½Π΅ΠΊΠΎΡΠΎΡΠΎΠ΅ ΠΎΠ±ΡΠ΅Π΅ ΡΠ²ΠΎΠΉΡΡΠ²ΠΎ, ΠΏΡΠΈΡΡΡΠ΅Π΅ ΡΠ°Π·Π½ΡΠΌ ΡΠ·ΡΠΊΠ°ΠΌ. ΠΡΠΎ ΡΠ²ΠΎΠΉΡΡΠ²ΠΎ Π·Π°ΠΊΠ»ΡΡΠ°Π΅ΡΡΡ Π² ΡΠΎΠΌ, ΡΡΠΎ Π² ΠΊΠ°ΠΆΠ΄ΠΎΠΌ ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ΅ Π½Π° Π»ΡΠ±ΠΎΠΌ Π΅ΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎΠΌ ΡΠ·ΡΠΊΠ΅ ΠΈΠΌΠ΅Π΅ΡΡΡ Π½Π΅ΠΊΠΎΡΠΎΡΠΎΠ΅ ΠΊΠΎΠ»ΠΈΡΠ΅ΡΡΠ²ΠΎ Π½Π°ΠΈΠ±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΡΠΏΠΎΡΡΠ΅Π±ΠΈΠΌΡΡ ΡΠ»ΠΎΠ². ΠΡΠΈΡΠ΅ΠΌ ΡΠΈΡΠ»ΠΎ ΡΡΠΈΡ ΡΠ»ΠΎΠ² Π·Π½Π°ΡΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ ΠΌΠ΅Π½ΡΡΠ΅ ΠΎΠ±ΡΠ΅Π³ΠΎ ΡΠΈΡΠ»Π° ΡΠ»ΠΎΠ², ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΡΠ΅ΠΌΡΡ Π² ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ΅.
ΠΠ°ΠΊΠΎΠ½Ρ Π¦ΠΈΠΏΡΠ° ΡΠ½ΠΈΠ²Π΅ΡΡΠ°Π»ΡΠ½Ρ. Π ΠΏΡΠΈΠ½ΡΠΈΠΏΠ΅, ΠΎΠ½ΠΈ ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Π½ΠΈΠΌΡ Π½Π΅ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ ΠΊ ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ°ΠΌ.
Π Π°Π½Π°Π»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ½ΡΡ ΡΠΎΡΠΌΡ Π²ΡΠ»ΠΈΠ²Π°Π΅ΡΡΡ, Π½Π°ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Ρ, Π·Π°Π²ΠΈΡΠΈΠΌΠΎΡΡΡ ΠΊΠΎΠ»ΠΈΡΠ΅ΡΡΠ²Π° Π³ΠΎΡΠΎΠ΄ΠΎΠ² ΠΎΡ ΡΠΈΡΠ»Π° ΠΏΡΠΎΠΆΠΈΠ²Π°ΡΡΠΈΡ Π² Π½ΠΈΡ ΠΆΠΈΡΠ΅Π»Π΅ΠΉ. Π₯Π°ΡΠ°ΠΊΡΠ΅ΡΠΈΡΡΠΈΠΊΠΈ ΠΏΠΎΠΏΡΠ»ΡΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ ΡΠ·Π»ΠΎΠ² Π² ΡΠ΅ΡΠΈ ΠΠ½ΡΠ΅ΡΠ½Π΅Ρ — ΡΠΎΠΆΠ΅ ΠΎΡΠ²Π΅ΡΠ°ΡΡ Π·Π°ΠΊΠΎΠ½Π°ΠΌ Π¦ΠΈΠΏΡΠ°.
ΠΠ°ΠΊΠΎΠ½Ρ Π¦ΠΈΠΏΡΠ° ΠΏΡΠΎΡΠ²Π»ΡΡΡΡΡ ΠΈ ΠΏΡΠΈ ΠΈΡΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠΈ Π΄ΠΎΠΊΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°Π»ΡΠ½ΡΡ ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π½ΡΡ ΠΏΠΎΡΠΎΠΊΠΎΠ² (ΠΠΠ). Π ΡΡΠΎΠΌ ΡΠ»ΡΡΠ°Π΅ ΠΏΠ΅ΡΠ²ΡΠΉ Π·Π°ΠΊΠΎΠ½ Π¦ΠΈΠΏΡΠ° ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ°Π²Π»ΡΡΡ ΡΠ΅ΡΠ΅Π· Π°Π±ΡΠΎΠ»ΡΡΠ½ΡΡ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΡ ΠΏΠΎΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΡΠ»ΠΎΠ²:
Π³Π΄Π΅ fi — Π°Π±ΡΠΎΠ»ΡΡΠ½Π°Ρ ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠ° ΠΏΠΎΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΡΠ»ΠΎΠ²Π° Π² ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ°Ρ Π΄ΠΎΠΊΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΏΠΎΡΠΎΠΊΠ°; ri - ΡΠ°Π½Π³ ΡΠ»ΠΎΠ²Π° Π² ΡΠ°Π½Π³ΠΎΠ²ΠΎΠΌ ΡΠ°ΡΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½ΠΈΠΈ; Π‘ — ΡΠ°ΡΡΠΎΡΠ° ΠΏΠΎΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΡΠ»ΠΎΠ²Π° 1-Π³ΠΎ ΡΠ°Π½Π³Π°, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΡ Π΄Π»Ρ Π΄Π°Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΠΠ ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ ΡΡΠΈΡΠ°ΡΡ ΡΠΌΠΏΠΈΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΠΊΠΎΠ½ΡΡΠ°Π½ΡΠΎΠΉ.
- [1] Bonitz Π. Scientometrie, Bibliometrie, Informetrie / Π. Bonitz // Zbl. Biblioteksw. 1982. Vol. 86. № 1. S. 19−24.
- [2] Zipf G. Π. Human behaviory and principle of ieast effort / G. K. Zipf // Cambridge (Mass.): Addisson — Wesiey, 1949. Vol. XI; Zipf G. K. Selected studies of the principle of relative frequency in language / G. K. Zipf // Cambridge (Mass.): Harvard Univ. Press., 1932.