ΠΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠΉ.
Π₯ΠΈΠΌΠΈΡ ΡΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½ΡΠΎΠ² IV-Π ΠΏΠΎΠ΄Π³ΡΡΠΏΠΏΡ (C, Si, Ge, Sn, Pb)
ΠΠ»Π°Π³ΠΎΠ΄Π°ΡΡ ΡΠ²ΠΎΠ΅ΠΌΡ ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ½Π½ΠΎΠΌΡ ΡΡΡΠΎΠ΅Π½ΠΈΡ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠΉ ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ ΠΏΡΠΎΡΠ²Π»ΡΡΡ Π²Π°Π»Π΅Π½ΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ II, IV ΠΈ VI, ΠΈ ΠΈΠΌΠ΅Π΅Ρ Ρ Π°ΡΠ°ΠΊΡΠ΅ΡΠ½ΡΠ΅ ΡΡΠ΅ΠΏΠ΅Π½ΠΈ ΠΎΠΊΠΈΡΠ»Π΅Π½ΠΈΡ Π² ΡΠΎΠ΅Π΄ΠΈΠ½Π΅Π½ΠΈΡΡ -4, +2, +4. ΠΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½Ρ ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ Π±ΡΡΡ ΡΠ΅ΡΡΡΠ΅Ρ Π²Π°Π»Π΅Π½ΡΠ½ΡΠΌ Π·Π° ΡΡΠ΅Ρ ΡΠ²Π΅Π»ΠΈΡΠ΅Π½ΠΈΡ ΡΠΈΡΠ»Π° Π½Π΅ΡΠΏΠ°ΡΠ΅Π½Π½ΡΡ ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ½ΠΎΠ² Π² Π²Π°Π»Π΅Π½ΡΠ½ΠΎ-Π²ΠΎΠ·Π±ΡΠΆΠ΄Π΅Π½Π½ΠΎΠΌ ΡΠΎΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΠΈ. ΠΠ°ΠΊΠ°Π½ΡΠ½ΡΠ΅ d-ΠΎΡΠ±ΠΈΡΠ°Π»ΠΈ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»ΡΡΡ Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎΡΡΡ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ ΡΠ²ΡΠ·Π΅ΠΉ ΠΏΠΎ Π΄ΠΎΠ½ΠΎΡΠ½ΠΎ-Π°ΠΊΡΠ΅ΠΏΡΠΎΡΠ½ΠΎΠΌΡ ΠΌΠ΅Ρ Π°Π½ΠΈΠ·ΠΌΡ, ΡΡΠΎ ΠΏΡΠΈΠ²ΠΎΠ΄ΠΈΡ… Π§ΠΈΡΠ°ΡΡ Π΅ΡΡ >
ΠΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠΉ. Π₯ΠΈΠΌΠΈΡ ΡΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½ΡΠΎΠ² IV-Π ΠΏΠΎΠ΄Π³ΡΡΠΏΠΏΡ (C, Si, Ge, Sn, Pb) (ΡΠ΅ΡΠ΅ΡΠ°Ρ, ΠΊΡΡΡΠΎΠ²Π°Ρ, Π΄ΠΈΠΏΠ»ΠΎΠΌ, ΠΊΠΎΠ½ΡΡΠΎΠ»ΡΠ½Π°Ρ)
ΠΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠΉ Π²ΡΠΎΡΠΎΠΉ ΡΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½Ρ ΠΏΠΎ ΡΠ°ΡΠΏΡΠΎΡΡΡΠ°Π½Π΅Π½Π½ΠΎΡΡΠΈ Π½Π° ΠΠ΅ΠΌΠ»Π΅ ΠΏΠΎΡΠ»Π΅ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠΎΠ΄Π°. ΠΠ°ΡΡΠ° Π·Π΅ΠΌΠ½ΠΎΠΉ ΠΊΠΎΡΡ (Π»ΠΈΡΠΎΡΡΠ΅ΡΡ) Π±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΡΠ΅ΠΌ Π½Π° ΡΠ΅ΡΠ²Π΅ΡΡΡ (27.6%) ΡΠΎΡΡΠΎΠΈΡ ΠΈΠ· ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ. ΠΠ·Π²Π΅ΡΡΠ½ΠΎ Π±ΠΎΠ»Π΅Π΅ 400 ΠΌΠΈΠ½Π΅ΡΠ°Π»ΠΎΠ² ΡΡΠΎ ΡΠ°Π·Π½ΠΎΠΎΠ±ΡΠ°Π·Π½ΡΠ΅ ΡΠΈΠ»ΠΈΠΊΠ°ΡΠ½ΡΠ΅ ΠΏΠΎΡΠΎΠ΄Ρ, ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Ρ ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΡ ΡΠΎΡΡΠ°Π²Π»ΡΠ΅Ρ Π΄ΠΈΠΎΠΊΡΠΈΠ΄ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ. ΠΠ°ΠΈΠ±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΡΠ°ΡΡΠΎ Π²ΡΡΡΠ΅ΡΠ°ΡΡΡΡ ΡΠΎΡΠΌΡ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½Π΅Π·Π΅ΠΌΠ° (SiO2nH2O) Ρ ΡΠ°Π·Π»ΠΈΡΠ½ΡΠΌ ΡΠΎΠ΄Π΅ΡΠΆΠ°Π½ΠΈΠ΅ΠΌ Π²ΠΎΠ΄Ρ. ΠΠΊΠ°Π΄Π΅ΠΌΠΈΠΊ Π. Π. Π€Π΅ΡΡΠΌΠ°Π½ ΠΏΠΈΡΠ°Π»: «Π‘Π°ΠΌΡΠ΅ ΡΠ°Π·Π½ΠΎΠΎΠ±ΡΠ°Π·Π½ΡΠ΅ ΠΏΡΠ΅Π΄ΠΌΠ΅ΡΡ — ΠΏΡΠΎΠ·ΡΠ°ΡΠ½ΡΠΉ ΡΠ°Ρ, ΡΠ²Π΅ΡΠΊΠ°ΡΡΠΈΠΉ Π½Π° ΡΠΎΠ»Π½ΡΠ΅ ΡΠΈΡΡΠΎΡΠΎΠΉ Ρ ΠΎΠ»ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠΉ ΠΊΠ»ΡΡΠ΅Π²ΠΎΠΉ Π²ΠΎΠ΄Ρ, ΠΊΡΠ°ΡΠΈΠ²ΡΠΉ, ΠΏΠ΅ΡΡΡΠΎΠ³ΠΎ ΡΠΈΡΡΠ½ΠΊΠ° Π°Π³Π°Ρ, ΡΡΠΊΠΎΠΉ ΠΈΠ³ΡΡ ΠΌΠ½ΠΎΠ³ΠΎΡΠ²Π΅ΡΠ½ΡΠΉ ΠΎΠΏΠ°Π», ΡΠΈΡΡΡΠΉ ΠΏΠ΅ΡΠΎΠΊ Π½Π° Π±Π΅ΡΠ΅Π³Ρ ΠΌΠΎΡΡ, ΡΠΎΠ½ΠΊΠ°Ρ, ΠΊΠ°ΠΊ ΡΠ΅Π»ΠΊΠΎΠ²ΠΈΠ½ΠΊΠ°, Π½ΠΈΡΠΊΠ° ΠΈΠ· ΠΏΠ»Π°Π²Π»Π΅Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΊΠ²Π°ΡΡΠ° ΠΈΠ»ΠΈ ΠΆΠ°ΡΠΎΠΏΡΠΎΡΠ½Π°Ρ ΠΏΠΎΡΡΠ΄Π° ΠΈΠ· Π½Π΅Π³ΠΎ, ΠΊΡΠ°ΡΠΈΠ²ΠΎ ΠΎΠ³ΡΠ°Π½Π΅Π½Π½ΡΠ΅ Π³ΡΡΠ΄Ρ Π³ΠΎΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ Ρ ΡΡΡΡΠ°Π»Ρ, ΡΠ°ΠΈΠ½ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΠΉ ΡΠΈΡΡΠ½ΠΎΠΊ ΡΠ°Π½ΡΠ°ΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΡΡΠΌΡ, Π½Π°ΠΊΠΎΠ½Π΅ΡΠ½ΠΈΠΊ ΡΡΡΠ΅Π»Ρ Π΄ΡΠ΅Π²Π½Π΅Π³ΠΎ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠ°. ΠΡΠ΅ ΡΡΠΎ ΠΎΠ΄Π½ΠΎ ΠΈ ΡΠΎ ΠΆΠ΅ Ρ ΠΈΠΌΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ΅ ΡΠΎΠ΅Π΄ΠΈΠ½Π΅Π½ΠΈΠ΅ ΡΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½ΡΠΎΠ² ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ ΠΈ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠΎΠ΄Π°».
ΠΡΠΎΠΌ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ Π² ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π½ΠΎΠΌ ΡΠΎΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΠΈ ΠΈΠΌΠ΅Π΅Ρ Π΄Π²Π° ΡΠΏΠ°ΡΠ΅Π½Π½ΡΡ sΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ½Π°, Π΄Π²Π° Π½Π΅ΡΠΏΠ°ΡΠ΅Π½Π½ΡΡ p-ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ½Π°, ΠΎΠ΄Π½Ρ Π²Π°ΠΊΠ°Π½ΡΠ½ΡΡ Ρ-ΠΎΡΠ±ΠΈΡΠ°Π»Ρ ΠΈ ΠΏΡΡΡ Π²Π°ΠΊΠ°Π½ΡΠ½ΡΡ d-ΠΎΡΠ±ΠΈΡΠ°Π»Π΅ΠΉ. ΠΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ½Π½ΠΎ-Π³ΡΠ°ΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΡΠΎΡΠΌΡΠ»Ρ Π²Π°Π»Π΅Π½ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ»ΠΎΡ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ Π² ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π½ΠΎΠΌ ΠΈ Π²Π°Π»Π΅Π½ΡΠ½ΠΎ-Π²ΠΎΠ·Π±ΡΠΆΠ΄Π΅Π½Π½ΠΎΠΌ ΡΠΎΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΡΡ ΠΈΠΌΠ΅ΡΡ ΡΠ»Π΅Π΄ΡΡΡΠΈΠΉ Π²ΠΈΠ΄:
Π ΠΈΡ. 2.
ΠΠ»Π°Π³ΠΎΠ΄Π°ΡΡ ΡΠ²ΠΎΠ΅ΠΌΡ ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ½Π½ΠΎΠΌΡ ΡΡΡΠΎΠ΅Π½ΠΈΡ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠΉ ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ ΠΏΡΠΎΡΠ²Π»ΡΡΡ Π²Π°Π»Π΅Π½ΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ II, IV ΠΈ VI, ΠΈ ΠΈΠΌΠ΅Π΅Ρ Ρ Π°ΡΠ°ΠΊΡΠ΅ΡΠ½ΡΠ΅ ΡΡΠ΅ΠΏΠ΅Π½ΠΈ ΠΎΠΊΠΈΡΠ»Π΅Π½ΠΈΡ Π² ΡΠΎΠ΅Π΄ΠΈΠ½Π΅Π½ΠΈΡΡ -4, +2, +4. ΠΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½Ρ ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ Π±ΡΡΡ ΡΠ΅ΡΡΡΠ΅Ρ Π²Π°Π»Π΅Π½ΡΠ½ΡΠΌ Π·Π° ΡΡΠ΅Ρ ΡΠ²Π΅Π»ΠΈΡΠ΅Π½ΠΈΡ ΡΠΈΡΠ»Π° Π½Π΅ΡΠΏΠ°ΡΠ΅Π½Π½ΡΡ ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ½ΠΎΠ² Π² Π²Π°Π»Π΅Π½ΡΠ½ΠΎ-Π²ΠΎΠ·Π±ΡΠΆΠ΄Π΅Π½Π½ΠΎΠΌ ΡΠΎΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΠΈ. ΠΠ°ΠΊΠ°Π½ΡΠ½ΡΠ΅ d-ΠΎΡΠ±ΠΈΡΠ°Π»ΠΈ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»ΡΡΡ Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎΡΡΡ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ ΡΠ²ΡΠ·Π΅ΠΉ ΠΏΠΎ Π΄ΠΎΠ½ΠΎΡΠ½ΠΎ-Π°ΠΊΡΠ΅ΠΏΡΠΎΡΠ½ΠΎΠΌΡ ΠΌΠ΅Ρ Π°Π½ΠΈΠ·ΠΌΡ, ΡΡΠΎ ΠΏΡΠΈΠ²ΠΎΠ΄ΠΈΡ ΠΊ ΡΠ²Π΅Π»ΠΈΡΠ΅Π½ΠΈΡ Π²Π°Π»Π΅Π½ΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ ΠΈ ΠΊΠΎΠΎΡΠ΄ΠΈΠ½Π°ΡΠΈΠΎΠ½Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠΈΡΠ»Π° Π΄ΠΎ 6. Π ΡΠΎΠ΅Π΄ΠΈΠ½Π΅Π½ΠΈΡΡ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ Π½Π°ΠΈΠ±ΠΎΠ»Π΅Π΅ Ρ Π°ΡΠ°ΠΊΡΠ΅ΡΠ½ΡΠΌΠΈ ΡΠ²Π»ΡΡΡΡΡ sp3 ΠΈ sp3d2 ΡΠΈΠΏΡ Π³ΠΈΠ±ΡΠΈΠ΄ΠΈΠ·Π°ΡΠΈΠΈ, Π² ΡΠΎ Π²ΡΠ΅ΠΌΡ ΠΊΠ°ΠΊ ΡΠΎΠ΅Π΄ΠΈΠ½Π΅Π½ΠΈΡ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ Π² sp ΠΈ sp2 Π³ΠΈΠ±ΡΠΈΠ΄Π½ΠΎΠΌ ΡΠΎΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΠΈ Π½Π΅ ΡΡΡΠΎΠΉΡΠΈΠ²Ρ ΠΈΠ·-Π·Π° ΠΌΠ°Π»ΠΎΠΉ ΠΏΡΠΎΡΠ½ΠΎΡΡΠΈΡΠ²ΡΠ·Π΅ΠΉ, ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΡΡΡΠΈΡ ΡΡ ΠΏΠ΅ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ΠΌ Ρ-ΠΎΡΠ±ΠΈΡΠ°Π»Π΅ΠΉ. ΠΠΎΡΡΠΎΠΌΡ Ρ ΠΈΠΌΠΈΡ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ Π»ΠΈΡΡ Π½Π΅Π·Π½Π°ΡΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ Π½Π°ΠΏΠΎΠΌΠΈΠ½Π°Π΅Ρ Ρ ΠΈΠΌΠΈΡ ΡΠ³Π»Π΅ΡΠΎΠ΄Π°. Π’Π°ΠΊ Π΄Π»Ρ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ Π½Π΅ Ρ Π°ΡΠ°ΠΊΡΠ΅ΡΠ½ΠΎ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ ΠΊΡΠ°ΡΠ½ΡΡ ΡΠ²ΡΠ·Π΅ΠΉ Si=Si ΠΈ SiSi, ΡΡΠΎ ΡΠ²ΠΎΠΉΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎ ΡΠ³Π»Π΅ΡΠΎΠ΄Ρ, Π·Π°ΡΠΎ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠΉ Π»Π΅Π³ΠΊΠΎ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΡΠ΅Ρ ΠΊΠΎΠΌΠΏΠ»Π΅ΠΊΡΠ½ΡΠ΅ ΡΡΠΎΡΠΈΠ΄Ρ:
SiF4 + 2HF = H2[SiF6].
ΠΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠ½ΡΠΉ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠΉ. ΠΠ΅ΡΠΌΠΎΡΡΡ Π½Π° ΡΠ°ΡΠΏΡΠΎΡΡΡΠ°Π½Π΅Π½Π½ΠΎΡΡΡ Π² ΠΏΡΠΈΡΠΎΠ΄Π΅, ΡΡΠΎΡ ΡΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½Ρ Π±ΡΠ» ΠΎΡΠΊΡΡΡ ΡΡΠ°Π²Π½ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ ΠΏΠΎΠ·Π΄Π½ΠΎ. Π 1825 Π³. Π²ΡΠ΄Π°ΡΡΠΈΠΉΡΡ ΡΠ²Π΅Π΄ΡΠΊΠΈΠΉ Ρ ΠΈΠΌΠΈΠΊ ΠΈ ΠΌΠΈΠ½Π΅ΡΠ°Π»ΠΎΠ³ ΠΠ΅Π½Ρ Π―ΠΊΠΎΠ± ΠΠ΅ΡΡΠ΅Π»ΠΈΡΡ ΡΡΠΌΠ΅Π» Π²ΡΠ΄Π΅Π»ΠΈΡΡ Π½Π΅ ΠΎΡΠ΅Π½Ρ ΡΠΈΡΡΡΠΉ Π°ΠΌΠΎΡΡΠ½ΡΠΉ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠΉ Π² Π²ΠΈΠ΄Π΅ ΠΊΠΎΡΠΈΡΠ½Π΅Π²ΠΎΠ³ΠΎ ΠΏΠΎΡΠΎΡΠΊΠ° ΠΏΡΠΈ Π²ΠΎΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΠΈ Π³Π°Π·ΠΎΠΎΠ±ΡΠ°Π·Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ΅ΡΡΠ°ΡΡΠΎΡΠΈΠ΄Π° ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ ΠΌΠ΅ΡΠ°Π»Π»ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΌ ΠΊΠ°Π»ΠΈΠ΅ΠΌ:
SiF4 + 4K Si + 4KF.
Π ΡΠΎΠ²ΡΠ΅ΠΌΠ΅Π½Π½ΠΎΠΉ ΠΏΡΠΎΠΌΡΡΠ»Π΅Π½Π½ΠΎΡΡΠΈ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠΉ ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠ°ΡΡ Π²ΠΎΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΠ΅ΠΌ SiO2 ΡΠ³Π»Π΅ΠΌ Π² ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΡ ΠΏΠ΅ΡΠ°Ρ :
SiO2 + C CO2 + Si.
ΠΠ»Ρ ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡ Π±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΡΠΈΡΡΠΎΠ³ΠΎ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ ΡΠ΅Ρ Π½ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΉ ΠΏΡΠΎΠ΄ΡΠΊΡ Ρ Π»ΠΎΡΠΈΡΡΡΡ:
Si + 2Cl2 SiCl4,.
ΠΈ ΠΏΠΎΡΠ»Π΅ ΠΎΡΠΈΡΡΠΊΠΈ SiCl4 ΡΠ΅ΠΊΡΠΈΡΠΈΠΊΠ°ΡΠΈΠ΅ΠΉ Π²ΠΎΡΡΡΠ°Π½Π°Π²Π»ΠΈΠ²Π°ΡΡ ΡΠΈΠ½ΠΊΠΎΠΌ ΠΈΠ»ΠΈ Π²ΠΎΠ΄ΠΎΡΠΎΠ΄ΠΎΠΌ ΠΏΡΠΈ Π²ΡΡΠΎΠΊΠΎΠΉ ΡΠ΅ΠΌΠΏΠ΅ΡΠ°ΡΡΡΠ΅:
SiCl4 + 2Zn Si + 2ZnCl2.
ΠΠ»Ρ ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡ ΠΎΡΠΎΠ±ΠΎ ΡΠΈΡΡΠΎΠ³ΠΎ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ, ΡΠΈΡΠΎΠΊΠΎ ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Π½ΡΠ΅ΠΌΠΎΠ³ΠΎ Π² ΠΊΠ°ΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅ ΠΏΠΎΠ»ΡΠΏΡΠΎΠ²ΠΎΠ΄Π½ΠΈΠΊΠΎΠ²ΠΎΠ³ΠΎ ΠΌΠ°ΡΠ΅ΡΠΈΠ°Π»Π°, Π΅Π³ΠΎ ΠΏΠΎΠ΄Π²Π΅ΡΠ³Π°ΡΡ Π·ΠΎΠ½Π½ΠΎΠΉ ΠΏΠ»Π°Π²ΠΊΠ΅. Π ΡΡΠΎΠΌ ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡΠ΅ ΠΎΠ΄ΠΈΠ½ ΠΊΠΎΠ½Π΅Ρ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠ΅Π²ΠΎΠ³ΠΎ ΡΡΠ΅ΡΠΆΠ½Ρ Π½Π°Π³ΡΠ΅Π²Π°ΡΡ, ΡΠ°ΠΊ ΡΡΠΎ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΡΠ΅ΡΡΡ ΡΠ·ΠΊΠ°Ρ Π·ΠΎΠ½Π° ΡΠ°ΡΠΏΠ»Π°Π²Π° ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ. Π’Π°ΠΊ ΠΊΠ°ΠΊ ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅ΡΠΈ Π±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΡΠ°ΡΡΠ²ΠΎΡΠΈΠΌΡ Π² ΡΠ°ΡΠΏΠ»Π°Π²Π΅, ΡΠ΅ΠΌ Π² ΡΠ²Π΅ΡΠ΄ΠΎΠΌ Π²Π΅ΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅, ΠΎΠ½ΠΈ ΠΊΠΎΠ½ΡΠ΅Π½ΡΡΠΈΡΡΡΡΡΡ Π² ΡΠ°ΡΠΏΠ»Π°Π²Π΅, Π° Π·Π°ΡΠ΅ΠΌ ΠΏΠ΅ΡΠ΅Π΄Π²ΠΈΠΆΠ΅Π½ΠΈΠ΅ΠΌ Π½Π°Π³ΡΠ΅Π²Π°ΡΠ΅Π»Ρ ΡΠ°ΡΠΏΠ»Π°Π²Π»Π΅Π½Π½ΡΡ Π·ΠΎΠ½Ρ Π·Π°ΡΡΠ°Π²Π»ΡΡΡ ΠΌΠ΅Π΄Π»Π΅Π½Π½ΠΎ ΠΏΡΠΎΠ΄Π²ΠΈΠ³Π°ΡΡΡΡ Π²Π΄ΠΎΠ»Ρ ΡΡΠ΅ΡΠΆΠ½Ρ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ. Π’Π°ΠΊΠΈΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠΌ, ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅ΡΠΈ ΠΏΠ΅ΡΠ΅ΠΌΠ΅ΡΠ°ΡΡΡΡ Π² Π΄ΡΡΠ³ΠΎΠΉ ΠΊΠΎΠ½Π΅Ρ ΡΡΠ΅ΡΠΆΠ½Ρ. ΠΠ²ΠΎΠ΄Ρ Π² ΡΠ²Π΅ΡΡ ΡΠΈΡΡΡΠΉ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠΉ ΡΠ΅ ΠΈΠ»ΠΈ ΠΈΠ½ΡΠ΅ Π»Π΅Π³ΠΈΡΡΡΡΠΈΠ΅ Π΄ΠΎΠ±Π°Π²ΠΊΠΈ, Π² Π½Π΅ΠΌ ΡΠΎΠ·Π΄Π°ΡΡ ΠΏΡΠΎΠ²ΠΎΠ΄ΠΈΠΌΠΎΡΡΡ ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ½Π½ΠΎΠ³ΠΎ (n) ΠΈΠ»ΠΈ Π΄ΡΡΠΎΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ (p) ΡΠΈΠΏΠ°. ΠΠΎΠ±Π°Π²ΠΊΠΈ ΡΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½ΡΠΎΠ² ΡΡΠ΅ΡΡΠ΅ΠΉ Π³ΡΡΠΏΠΏΡ ΡΠ°Π±Π»ΠΈΡΡ Π. Π. ΠΠ΅Π½Π΄Π΅Π»Π΅Π΅Π²Π° (Π½Π°ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Ρ, Ga ΠΈ In) Π²Π΅Π΄ΡΡ ΠΊ ΡΠΎΠ·Π΄Π°Π½ΠΈΡ Π΄ΡΡΠΎΡΠ½ΠΎΠΉ ΠΏΡΠΎΠ²ΠΎΠ΄ΠΈΠΌΠΎΡΡΠΈ, Π° ΠΏΡΡΠΎΠΉ (Π½Π°ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Ρ, Sb ΠΈ As) — ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠ½Π½ΠΎΠΉ.
Π§ΠΈΡΡΡΠΉ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠΉ ΠΊΡΠΈΡΡΠ°Π»Π»ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ΅ ΡΠΈΠ½Π΅-ΡΠ΅ΡΠΎΠ΅ Π²Π΅ΡΠ΅ΡΡΠ²ΠΎ Ρ ΠΌΠ΅ΡΠ°Π»Π»ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΌ Π±Π»Π΅ΡΠΊΠΎΠΌ, Π²ΡΡΡΠ΅ΡΠ°Π΅ΡΡΡ Π² ΡΡΡΡΠΊΡΡΡΠ½ΠΎΠΉ ΡΠΎΡΠΌΠ΅, ΠΊΠΎΡΠΎΡΠ°Ρ ΠΏΠΎΠ΄ΠΎΠ±Π½Π° Π°Π»ΠΌΠ°Π·Ρ (ΡΠ΅ΠΌΠΏΠ΅ΡΠ°ΡΡΡΠ° ΠΏΠ»Π°Π²Π»Π΅Π½ΠΈΡ 1415ΠΎΠ‘). Π ΡΠ·Π»Π°Ρ ΠΊΡΠΈΡΡΠ°Π»Π»ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΡΠ΅ΡΠ΅ΡΠΊΠΈ Π½Π°Ρ ΠΎΠ΄ΡΡΡΡ Π°ΡΠΎΠΌΡ Si Π² sp3 Π³ΠΈΠ±ΡΠΈΠ΄Π½ΠΎΠΌ ΡΠΎΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΠΈ Ρ ΠΊΠΎΠΎΡΠ΄ΠΈΠ½Π°ΡΠΈΠΎΠ½Π½ΡΠΌ ΡΠΈΡΠ»ΠΎΠΌ 4, Π½Π°ΠΈΠ±ΠΎΠ»Π΅Π΅ Ρ Π°ΡΠ°ΠΊΡΠ΅ΡΠ½ΡΠΌ Π΄Π»Ρ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ. Π ΡΠ°ΠΊΠΎΠΌ ΡΠΎΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΠΈ ΠΎΠ½ Π²Π°Π»Π΅Π½ΡΠ½ΠΎ-Π½Π°ΡΡΡΠ΅Π½, ΠΏΠΎΡΡΠΎΠΌΡ ΠΎΡΠ½ΠΎΡΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ ΠΈΠ½Π΅ΡΡΠ΅Π½. ΠΡΠΈ ΠΊΠΎΠΌΠ½Π°ΡΠ½ΠΎΠΉ ΡΠ΅ΠΌΠΏΠ΅ΡΠ°ΡΡΡΠ΅ ΠΊΡΠΈΡΡΠ°Π»Π»ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΉ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠΉ ΠΎΠ±Π»Π°Π΄Π°Π΅Ρ ΠΌΠ°Π»ΠΎΠΉ ΡΠ΅Π°ΠΊΡΠΈΠΎΠ½Π½ΠΎΠΉ ΡΠΏΠΎΡΠΎΠ±Π½ΠΎΡΡΡΡ ΠΈ ΡΠ΅Π°Π³ΠΈΡΡΠ΅Ρ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ Ρ ΡΡΠΎΡΠΎΠΌ:
Si + 2F2 SiF4.
ΠΠ·Π°ΠΈΠΌΠΎΠ΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΠ΅ Ρ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΠΌΠΈ ΡΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΠΌΠΈ, Π² ΡΠΎΠΌ ΡΠΈΡΠ»Π΅ Ρ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠΎΠ΄ΠΎΠΌ ΠΈ Π³Π°Π»ΠΎΠ³Π΅Π½Π°ΠΌΠΈ, ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΠΊΠ°Π΅Ρ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ ΠΏΡΠΈ Π½Π°Π³ΡΠ΅Π²Π°Π½ΠΈΠΈ Π΄ΠΎ 500−600Π‘:
Si + 2Cl2 SiCl4.
ΠΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ Π΄ΠΈΠΎΠΊΡΠΈΠ΄Π° SiO2 ΡΠ²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ ΡΠΊΠ·ΠΎΡΠ΅ΡΠΌΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΡΠ΅Π°ΠΊΡΠΈΠ΅ΠΉ ΠΈ ΡΠΎΠΏΡΠΎΠ²ΠΎΠΆΠ΄Π°Π΅ΡΡΡ Π²ΡΠ΄Π΅Π»Π΅Π½ΠΈΠ΅ΠΌ Π·Π½Π°ΡΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΊΠΎΠ»ΠΈΡΠ΅ΡΡΠ²Π° ΡΠ΅ΠΏΠ»ΠΎΡΡ:
Si + O2 SiO2 (ΠΊΡ.); ?H0 = 911 ΠΊΠΠΆ/ΠΌΠΎΠ»Ρ.
ΠΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠΉ ΠΏΡΠΈ Π²ΡΡΠΎΠΊΠΈΡ ΡΠ΅ΠΌΠΏΠ΅ΡΠ°ΡΡΡΠ°Ρ ΠΎΠ±Π»Π°Π΄Π°Π΅Ρ Π±ΠΎΠ»ΡΡΠΈΠΌ ΡΡΠΎΠ΄ΡΡΠ²ΠΎΠΌ ΠΊ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠΎΠ΄Ρ ΠΈ ΠΏΡΠΎΡΠ²Π»ΡΠ΅Ρ ΡΠΈΠ»ΡΠ½ΡΠ΅ Π²ΠΎΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΠ΅ ΡΠ²ΠΎΠΉΡΡΠ²Π° (ΠΏΠΎ ΠΎΡΠ½ΠΎΡΠ΅Π½ΠΈΡ ΠΊ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠΎΠ΄ΡΠΎΠ΄Π΅ΡΠΆΠ°ΡΠΈΠΌ ΡΠΎΠ΅Π΄ΠΈΠ½Π΅Π½ΠΈΡΠΌ). ΠΠ°ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Ρ:
2H2O (Π³) + Si (ΠΊΡ) SiO2 (ΠΊΡ) +2H2 (Π³).
ΠΡΠΈ ΡΠΏΠ΅ΠΊΠ°Π½ΠΈΠΈ ΡΠΌΠ΅ΡΠΈ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ Ρ Π±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΡΠ»Π΅ΠΊΡΡΠΎΠΏΠΎΠ»ΠΎΠΆΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΠΌΠΈ ΡΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΠΌΠΈ, Π³Π»Π°Π²Π½ΡΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠΌ ΠΌΠ΅ΡΠ°Π»Π»Π°ΠΌΠΈ, ΠΎΠ½ Π²ΡΡΡΡΠΏΠ°Π΅Ρ Π² ΡΠΎΠ»ΠΈ ΠΎΠΊΠΈΡΠ»ΠΈΡΠ΅Π»Ρ ΠΈ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΡΠ΅Ρ ΡΠΈΠ»ΠΈΡΠΈΠ΄Ρ:
2Mg + Si Mg2Si.
Π‘ΠΎΠ΅Π΄ΠΈΠ½Π΅Π½ΠΈΡ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ.
Π‘ΠΈΠ»Π°Π½ SiH4.
ΠΠ΅ΡΡΠ²Π΅ΡΠ½ΡΠΉ Π³Π°Π·, ΡΠ΄ΠΎΠ²ΠΈΡ, tΒ°ΠΏΠ». = -185Β°C, tΒ°ΠΊΠΈΠΏ. = -112Β°C.
ΠΠΎΠ»ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅.
Mg2Si + 4HCl ®> 2MgCl2 + SiH4.
Π₯ΠΈΠΌΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΡΠ²ΠΎΠΉΡΡΠ²Π°.
- 1) SiH4 + 2O2 ®> SiO2 + 2H2O.
- 2) SiH4 ®> Si + 2H2.
ΠΠΊΡΠΈΠ΄ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΡ (IV) (SiO2)n.
SiO2 — ΠΊΠ²Π°ΡΡ, Π³ΠΎΡΠ½ΡΠΉ Ρ ΡΡΡΡΠ°Π»Ρ, Π°ΠΌΠ΅ΡΠΈΡΡ, Π°Π³Π°Ρ, ΡΡΠΌΠ°, ΠΎΠΏΠ°Π», ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΎΠ·ΡΠΌ (ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π½Π°Ρ ΡΠ°ΡΡΡ ΠΏΠ΅ΡΠΊΠ°).
Al2O3 * 2SiO2 * 2H2O — ΠΊΠ°ΠΎΠ»ΠΈΠ½ΠΈΡ (ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π½Π°Ρ ΡΠ°ΡΡΡ Π³Π»ΠΈΠ½Ρ).
K2O * Al2O3 * 6SiO2 — ΠΎΡΡΠΎΠΊΠ»Π°Π· (ΠΏΠΎΠ»Π΅Π²ΠΎΠΉ ΡΠΏΠ°Ρ).
Π€ΠΈΠ·ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΡΠ²ΠΎΠΉΡΡΠ²Π°.
Π’Π²ΡΡΠ΄ΠΎΠ΅, ΡΡΠ³ΠΎΠΏΠ»Π°Π²ΠΊΠΎΠ΅ Π²Π΅ΡΠ΅ΡΡΠ²ΠΎ, tΒ°ΠΏΠ».= 1728 Β°C, tΒ°ΠΊΠΈΠΏ.= 2590 Β°C.
ΠΠΈΡΠ»ΠΎΡΠ½ΡΠΉ ΠΎΠΊΡΠΈΠ΄.
ΠΡΠΈ ΡΠΏΠ»Π°Π²Π»Π΅Π½ΠΈΠΈ Π²Π·Π°ΠΈΠΌΠΎΠ΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΡΠ΅Ρ Ρ ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π½ΡΠΌΠΈ ΠΎΠΊΡΠΈΠ΄Π°ΠΌΠΈ, ΡΠ΅Π»ΠΎΡΠ°ΠΌΠΈ, Π° ΡΠ°ΠΊΠΆΠ΅ Ρ ΠΊΠ°ΡΠ±ΠΎΠ½Π°ΡΠ°ΠΌΠΈ ΡΠ΅Π»ΠΎΡΠ½ΡΡ ΠΈ ΡΠ΅Π»ΠΎΡΠ½ΠΎΠ·Π΅ΠΌΠ΅Π»ΡΠ½ΡΡ ΠΌΠ΅ΡΠ°Π»Π»ΠΎΠ²:
1) Π‘ ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π½ΡΠΌΠΈ ΠΎΠΊΡΠΈΠ΄Π°ΠΌΠΈ:
SiO2 + CaO ®> CaSiO3.
Π²Π°Π»Π΅Π½ΡΠ½ΡΠΉ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠ΅Π²ΡΠΉ ΠΈΠ·ΠΎΠΌΠ΅Ρ ΡΠ°ΡΡΠΎΠΌΠ΅ΡΡΠΈΡ.
2) Π‘ΠΎ ΡΠ΅Π»ΠΎΡΠ°ΠΌΠΈ:
SiO2 + 2NaOH ® >Na2SiO3 + H2O.
- 3) Π‘ Π²ΠΎΠ΄ΠΎΠΉ Π½Π΅ ΡΠ΅Π°Π³ΠΈΡΡΠ΅Ρ.
- 4) Π‘ ΡΠΎΠ»ΡΠΌΠΈ:
SiO2 + CaCO3 ®> CaSiO3 + CO2.
SiO2 + K2CO3 ® >K2SiO3 + CO2.
5) Π‘ ΠΏΠ»Π°Π²ΠΈΠΊΠΎΠ²ΠΎΠΉ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠΎΠΉ:
SiO2 + 4HF ® >SiF4 + 2H2O,.
SiO2 + 6HF ® >H2[SiF6](Π³Π΅ΠΊΡΠ°ΡΡΠΎΡΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠ΅Π²Π°Ρ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠ°) + 2H2O,.
(ΡΠ΅Π°ΠΊΡΠΈΠΈ Π»Π΅ΠΆΠ°Ρ Π² ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π΅ ΠΏΡΠΎΡΠ΅ΡΡΠ° ΡΡΠ°Π²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΡΡΠ΅ΠΊΠ»Π°).
ΠΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠ΅Π²ΡΠ΅ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΡ.
x * SiO2 * y H2O.
x = 1, y = 1 H2SiO3 — ΠΌΠ΅ΡΠ°ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠ΅Π²Π°Ρ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠ°.
x = 1, y = 2 H4SiO4 — ΠΎΡΡΠΎΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠ΅Π²Π°Ρ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΠ° ΠΈ Ρ. Π΄.
H2SiO3 — ΠΎΡΠ΅Π½Ρ ΡΠ»Π°Π±Π°Ρ (ΡΠ»Π°Π±Π΅Π΅ ΡΠ³ΠΎΠ»ΡΠ½ΠΎΠΉ), Π½Π΅ΠΏΡΠΎΡΠ½Π°Ρ, Π² Π²ΠΎΠ΄Π΅ ΠΌΠ°Π»ΠΎΡΠ°ΡΡΠ²ΠΎΡΠΈΠΌΠ° (ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΡΠ΅Ρ ΠΊΠΎΠ»Π»ΠΎΠΈΠ΄Π½ΡΠΉ ΡΠ°ΡΡΠ²ΠΎΡ), Π½Π΅ ΠΈΠΌΠ΅Π΅Ρ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΠ³ΠΎ Π²ΠΊΡΡΠ°.
ΠΠΎΠ»ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅:
Na2SiO3 + 2HCl ®> 2NaCl + H2SiO3Π.
ΠΡΠΈ Π½Π°Π³ΡΠ΅Π²Π°Π½ΠΈΠΈ ΡΠ°Π·Π»Π°Π³Π°Π΅ΡΡΡ:
H2SiO3 > -tΒ°® H2O + SiO2.
Π‘ΠΎΠ»ΠΈ ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΈΠ΅Π²ΠΎΠΉ ΠΊΠΈΡΠ»ΠΎΡΡ — ΡΠΈΠ»ΠΈΠΊΠ°ΡΡ.
ΠΡΠ²Π΅ΡΡΠΈΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ Π³ΠΎΡΠ½ΡΡ ΠΏΠΎΡΠΎΠ΄ (ΡΠ°Π·ΡΡΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΌΠΈΠ½Π΅ΡΠ°Π»ΠΎΠ²):
(K2O * Al2O3 * 6SiO2)(ΠΏΠΎΠ»Π΅Π²ΠΎΠΉ ΡΠΏΠ°Ρ) + CO2 + 2H2O ® (Al2O3 * 2SiO2 * 2H2O)(ΠΊΠ°ΠΎΠ»ΠΈΠ½ΠΈΡ (Π³Π»ΠΈΠ½Π°)) + 4SiO2(ΠΊΡΠ΅ΠΌΠ½Π΅Π·ΡΠΌ (ΠΏΠ΅ΡΠΎΠΊ)) + K2CO3.