Пытанні дзяржавы і права ў праграмных дакументах Беларускай сацыялістычнай грамады (БСГ)

ГІСТОРЫЯ ПАЛІТЫЧНАЙ І ПРАВАВОЙ ДУМКІ БЕЛАРУСІ

ТЭМА 9 ПЫТАННІ ДЗЯРЖАВЫ І ПРАВА Ў ПРАГРАМНЫХ ДАКУМЕНТАХ БЕЛАРУСКАЙ САЦЫЯЛІСТЫЧНАЙ ГРАМАДЫ (БСГ)

Содержание Увядзенне

1. Утварэнне БСГ, яе мэты і задачы

2. Пытанні дзяржаўна-прававога будаўніцтва ў праграмных дакументах БСГ Заключэнне Літаратура

Увядзенне Пад уплывам масавага рэвалюцыйнага руху на рубяжы XIX — XX стст. актывізавалася палітычная дзейнасць дробава-буржуазных палітычных рухаў. Ідэалогія іх фармавалася пад дзеяннем, з аднаго боку, жорсткага палітычнага і нацыянальнага прыгнёту царызму, а з другога — усё большага развіцця пралетарскага руху на чале з рэвалюцыйнай марксісцкай партыяй. Расiя стала вузлавых цэнтрам супярэчлівай эпохі. У аснове іх ляжалі канфлікты паміж новымі вытворчымі сіламі і шматлікімі феадальнымі перажыткамі ў прадукцыйных адносінах, перш за ўсё ў сельскай гаспадарцы, якія скоўвалі развіццё прадукцыйных сіл і ўсяго грамадства.

У нацыянальных раёнах па меры развіцця капіталізму паскаралася фарміраванне буржуазіі нацый і разам з тым нарастала іх супраціў вялікадзяржаўнай палітыцы царызму.

Рэвалюцыйныя хвалі рускага вызваленчага руху 1905 дакаціліся да забітых, маларухомых мас і ажылі дзейнасць рэвалюцыйных арганізацый у Беларусі. З гэтага часу беларускае нацыянальна-рэвалюцыйны рух прымае масавы характар і дасягнула за 2 гады наймацнейшага рэвалюцыйнага ўздыму. БСГ становіцца галоўнай арганізацыйнай сілай руху, яго руководственным цэнтрам.

Мэтай работы з" яўляецца вывучэнне дзяржавы і права ў праграмных дакументах Беларускай сацыялістычнай грамады.

Аб" ект кантрольнай працы — Беларуская сацыялістычная грамада.

Прадмет — Пытанні дзяржаўна-прававога будаўніцтва ў праграмных дакументах БСГ

1. Утварэнне БСГ, яе мэты і задачы Беларуская Сацыялістычная Грамада — першая ў рэспубліцы нацыянальна-дэмакратычная партыя сацыялістычнай арыентацыі. З" яўляючыся складовай часткай рэвалюцыйна-дэмакратычнага патоку нацыянальна-вызвольнага руху, яна з" явілася на палітычнай арэне ў самым пачатку XX ст.

Гісторыя яе стварэння звязана з Беларуская Рэвалюцыйная Грамада, якая ўзнікла і пачатку 1902 г. У снежні 1903 (па іншых дадзеных у кастрычніку 1904 г.) партыя прыняла новае найменне — Беларуская Сацыялістычная Грамада (БСГ). Яно захавалася да яе распаду ў чэрвені 1918 г., калі рэспубліку акупавалі нямецкія войскі. Партыя зарадзілася ў Мінску.

Аднак наконт гэтага пытання да сіх часоў застаюцца спрэчкі.

Так, паводле ўспамінаў А. Бурбіса БРГ на сваім 1-м з’езде пераймінавалася ў БСГ. Такі вывад шырока распаўсюдзіўся ў гістарычная літаратуры і раскрыты намі вышэй. Аднак, ва ўспамінах А. Луцкевіча і Я. Хлябцэвіча ў работах «За дваццаць пяць гадоў» і «Цетка» адпаведна, сцвярждаецца, што гта адбылося на другім з’езде грамады ў пачатку 1906 годзе.

Першая праграма, а таксама ўсе лістоўкі БСГ, выдадзеныя ў 1905 годзе, пацвярджаюць сказаная Бурбісам. Але лістоўкі «Таварышы!», «брацця мужыкі», выдадзеныя у 1904 годзе, значыць пасля першага з’езду, мелі подпіс «Беларуская рывалюцыйная грамада». Гэтыя супярэчнасці ў пытанні пра перйменаванне БРГ у гістарычная літаратуры пакуль не высветлены.

Да таго ж вы ўспамінах Бурбіса пераблытаны праграмныя рашэнні 1-га і 2-га з’еўдаў БСГ па нацыянальным пытанні.

Арганізатарамі БСГ былі А.І. Луцкевіч (А. навіну), І.І. Луцкевіч, В.Ю. Ластоўскі, К. Кастровицкий (Да-Каганец), В. Зелезей, Ф. Стацкевіч, Ф. Умястоўскі, А.Л. Бурбіс, В.І. Іваноўскі, А. Пашкевіч (Цётка), А. Уласаў і іншыя.

Членамі партыі былі пераважна прадстаўнікі інтэлігенцыі, сялянства і сельскагаспадарчых рабочых. БСГ адмаўляла існаванне класавай барацьбы ўнутры беларусаў, прызнаючы яе важнасць у цэлым.

Задачы і мэты партыі былі рознымі на 1-м і 2-м з’ездах.

На 1-м з’езде сваёй канчатковай мэтай БСГ абвясціла знішчэнне капіталістычнага ладу і пераход у грамадскую ўласнасць зямлі, сродкаў вытворчасці, бліжэйшай задачай — звяржэнне самадзяржаўя ў Расіі. У нацыянальным пытанні формай забеспячэння нацыянальнай свабоды прызнавала незалежную дэмакратычную рэспубліку.

Нв 2-м з’ездзе канчатковай мэтай БСГ абвясціла змену капіталістычнага ладу сацыялістычным, бліжэйшай задачай — звяржэнне самадзяржаўя і ўтварэнне Расійскай федэратыўнай дэмакратычнай рэспублікі з свабодным самавызначэнем і культурна-нацыянальнай аўтаноміяй народнасцяў. Для Беларусі БРГ выказвалася за тэрытарыяльную аўтаномію з сеймам у Вільні, з прадстаўленнем культурна-нацыянальнай аўтаноміі для нацыянальных меншасцяў края. У аграрным пытанні патрабавала адчужэння памешчыцкай зямлі і надзяленне сялян зямлёй на правах пажыццёвай арэнды. Ажыццяўленне ўсіх палітычных і сацыяльных пераўтварэнняў з’езд звязваў са скліканнем Устаноўчага сейма Беларусі.

14−25 кастрычніка 1917 ў Мінску прайшоў III з’езд партыі, на якім намеціліся сур’ёзныя рознагалоссі паміж рознымі групамі ў партыі.

У 1917;18 годзе ад БСГ адкалоліся тры самастойныя партыі - Беларуская партыя сацыялістаў-рэвалюцыянераў, Беларуская партыя сацыялістаў-федэралістаў і Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя. Улетку 1918 БСГ спыніла існаванне.

2. Пытанні дзяржаўна-прававога будаўніцтва ў праграмных дакументах БСГ Праграмных дакумэнтаў, дакумэнтаў зьездаў і канфэрэнцыяў БСГ, а таксама партыйных камітэтаў БСГ выяўлена пакуль што няшмат. Мы ведаем, што дакумэнты партыі ў 1913 г. былі здадзеныя на захаваньне «несумленнаму чалавеку, які іх прысабечыў і адмовіўся вярнуць». Тым ня менш, захаваўся самы першы праграмны дакумэнт беларускага руху ХХ стагодзьдзя — зварот Беларускае Рэвалюцыйнае Партыі «Да інтэлігенцыі».

На жаль, да нас не дайшла праграма Беларускае Рэвалюцыйнае Грамады. Затое мы маем два тэксты — беларускі і расейскі - нарысу праграмы Беларускае Сацыялістычнае Грамады.

На основе гэтых дакументаў разгледзім пытанні дзяржаўна-прававога будаўніцтва, якія гэтыя праграмы замацавалі.

На 1-м з’ездзе БРГ прыняла праграму, у якой характарызавала сябе як сацыяльна-палітычная арганізацыя «беларускага працавітага народу». Форма будучага дзяржаўнага ладу ў краіне не вызначалася. У нацыянальным пытанні БСГ выступала за тое, «каб усе народы мелі як найбольшую свабоду», а самай жаданай формай забяспячэння нацыянальная свабоды ў часе капіталізму прызнала незалежзную дэмакратычную рэспубліку. Палітычную аснову апошняй павінны былі скласці: прамое, агульная, роўнае, выбарчае права з тайным галасаваннем, народнае заканадаўства з правам ініцыятывы і санкцыі, «спаўненне найвысшай уласнасці праз Канстытуцыйны сход», ліквідація пастаянная аоміі з заменая яе агульным апалчэннем народа, раўнапраўе ўсіх людзей незалежна ад полу, нацыянальнасці і веравызнання, бясплатны суд, выбарныя судзі, падсудныя чыноўнікі, поўная свабода слова, друку, сходаў, таварыстваў, забастовак і інш.

У новай праграме, прынятай на 2-м з’ездзе, падкрэслівалася, што яна раганізуе «працавітую беднату Беларускага краю без адрознення нацыянальнасцей».

Гэта праграма абвясціла звяржэнне самадзяржаўя сумесна з пралетарыятам усей Расіі і высказалася за ўтварэнее Расійская федэратыўнай дэмакратычная рэспублікі з свабодным самавызначэннем і культурна-нацыянальная аўтаноміяй народнасцей. Для Беларусі яна патрабавала аўтаноміі з мясцовым сеймам у Вільні.

На 2-м з’здзе БСГ адмовілася ад эсэраўская ідэі сацыялізацыі зямлі і адобрыла тэзіс пра утварэнне абласнога зямельнага фонду з казенных удзельных, царкоўных і памешчыцкіх уладанняў, што больш адпавядала патрабаванню аўтаноміі Беларусі.

Па пытанні аб тактыцы канферэнцыя прыняла рашэнне працягваць самы энэргічны байкот дзяржаўны байкот Дзяржаўнай думы і адначасова падтрымліваць тыя рыя рывалюцыйныя патрабаванні, якія зыходзілі ад некатарых рэвалюцыйных элементаў думы і не супярэчылі праграме БСГ. Прызнаючы вялікае рэвалюцыйнае значэнне пасылкі ў думу наказаў і хадакоў ад сялян, канферэнцыя даручала камітэтам арганізаваць адпаведную дзейнасць. Яна заклікала мясцовыя камітэты прыняць рашучыя захады, каб выкарыстаць рэвалюцыйны настрой у сялян.

У арганізацыйным пытанні канферэнцыя адзначала, што ўсю дзейнасць на месцах узначальваюць заканспіраваныя абласныя камітэты. Дэленаты выказаліся за тое, каб ЦК БСГ хутчэй распчаў выданне свайго партыйнага органа.

Першым орагнам БСГ і першым парыйным ваданнем на беларуская мове стала газета «Наша доля», а потым «Наша ніва»

Такім чынам, праграмныя дакументы БСГ замацавалі асноўныя пытанні дзяржаўна-прававога будаўніцтва.

Заключэнне З" яўленне палітычных партый у Расіі і Беларусі сведчыць аб росце вызвольнага руху, прычым нарастанні незадаволенасці адбывалася ва ўсіх пластах грамадства. Аб гэтым таксама нам кажа і першая рэвалюцыя 1905;1907 гг і ўзнікненне партый, такіх як БСГ. Урад ішло на малазначныя саступкі, у прыватнасці, можна аднесці рашэнне аб стварэнні новага законосовещательного ўстановы — Дзяржаўнай думы (6 Жнівень 1906).

Як бы ні ацэньваліся вынікі рэвалюцыі і дзейнасці партыі БСГ, варта адзначыць значнасць зменаў, якія адбыліся ў жыцці краіны. Перш за ўсё, пачала мяняцца палітычная структура дзяржавы, якое, хоць і павольна, стала рухацца ў кірунку пераўтварэнні ў канстытуцыйную манархію.

беларускі сацыялістычны грамада праграмны

Літаратура

1 Луцкевіч А. За двадцаць пяць гадоў (1903;1928): Успаміны аб працы першых беларускіх палітычных арганізацый: Беларуская рэвалюцыйная грамада, Беларуская сацыялістычная грамада. — Вільня, 1928. — Мінск, 1991.

2 Біч М., Рудовіч С. Беларуская сацыялістычная грамада // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — У 6 Т. — Т.1. — Мн. 1993. — С. 410−413.

3 Дакументы БСГ часоў рэвалюцыі 1905 г. // История Беларуси в документах и материалах. — Мн., 2000. — С.221−225.

4 Турук Ф. Белорусское движение: Очерк истории национального и революционного движения белоруссов. — М., 1921. — Мн., 1994.

5 Сокал С. Ф. Кароткі агляд гісторыі палітычнай і прававой думкі Беларусі. — Магілеў, 1999.

6 Вішнеўская І.У. Гісторыя палітычнай і прававой думкі Беларусі. — Мн., 2004.