Π Π°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΠΈΠ·ΠΌ.
Π€ΠΈΠ»ΠΎΡΠΎΡΠΈΡ
ΠΠ°ΡΠ» ΠΠΎΠΏΠΏΠ΅Ρ (1902—1994) ΠΏΡΠ΅Π΄Π»ΠΎΠΆΠΈΠ» ΡΡΡΠ°ΡΠ΅Π³ΠΈΡ ΠΊΡΠΈΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΠΈΠ·ΠΌΠ°Π³, ΠΏΡΠΈΠ·Π½Π°ΡΡΠ΅Π³ΠΎ Π³ΠΈΠΏΠΎΡΠ΅ΡΠΈΡΠ½ΠΎΡΡΡ, ΠΏΡΠ΅Π΄ΠΏΠΎΠ»ΠΎΠΆΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΡΡΡ Π·Π½Π°Π½ΠΈΡ ΠΈ Π΄ΠΎΠΏΡΡΠΊΠ°ΡΡΠ΅Π³ΠΎ Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎΡΡΡ ΠΎΠΏΡΠΎΠ²Π΅ΡΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ: «Π― ΠΌΠΎΠ³Ρ ΠΎΡΠΈΠ±Π°ΡΡΡΡ, Π° Π²Ρ ΠΌΠΎΠΆΠ΅ΡΠ΅ Π±ΡΡΡ ΠΏΡΠ°Π²Ρ; ΡΠ΄Π΅Π»Π°Π΅ΠΌ ΡΡΠΈΠ»ΠΈΠ΅, ΠΈ ΠΌΡ, Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ, ΠΏΡΠΈΠ±Π»ΠΈΠ·ΠΈΠΌΡΡ ΠΊ ΠΈΡΡΠΈΠ½Π΅». ΠΡΠ΅ΡΠ΅Π½Π·ΠΈΡΠΌ ΡΠ°Π·ΡΠΌΠ° ΠΈ Π³Π»ΠΎΠ±Π°Π»ΡΠ½ΡΠΌ ΠΈΠ΄Π΅ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΌ ΠΏΠ»Π°Π½Π°ΠΌ ΠΎΠ½ ΠΏΡΠΎΡΠΈΠ²ΠΎΠΏΠΎΡΡΠ°Π²ΠΈΠ» ΡΡΡΠ°ΡΠ΅Π³ΠΈΡ ΠΊΠΎΠ½ΠΊΡΠ΅ΡΠ½ΡΡ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΡ ΠΏΡΠΎΠ΅ΠΊΡΠΎΠ², ΡΠ»ΡΡΡΠ°ΡΡΠΈΡ … Π§ΠΈΡΠ°ΡΡ Π΅ΡΡ >
Π Π°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΠΈΠ·ΠΌ. Π€ΠΈΠ»ΠΎΡΠΎΡΠΈΡ (ΡΠ΅ΡΠ΅ΡΠ°Ρ, ΠΊΡΡΡΠΎΠ²Π°Ρ, Π΄ΠΈΠΏΠ»ΠΎΠΌ, ΠΊΠΎΠ½ΡΡΠΎΠ»ΡΠ½Π°Ρ)
Π Π°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΠΈΠ·ΠΌ (ΠΎΡ Π»Π°Ρ. ratio — «ΡΠ°Π·ΡΠΌ») — ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΎ ΡΠ°Π·ΡΠΌΠ΅ ΠΊΠ°ΠΊ ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π΅ Π±ΡΡΠΈΡ ΠΈ ΠΌΡΡΠ»Π΅Π½ΠΈΡ.
Π Π°Π·ΡΠΌ — ΡΡΠΎ ΠΏΠΎΠ·Π½Π°Π²Π°ΡΠ΅Π»ΡΠ½Π°Ρ Π΄Π΅ΡΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΡΡΡ, ΠΎΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π»ΡΠ΅ΠΌΠ°Ρ ΡΠΌΠΎΠΌ Π½Π° ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π΅ ΡΠ°Π·Π²ΠΈΡΠΈΡ ΠΈ ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Π½Π΅Π½ΠΈΡ ΠΈΠ΄Π΅ΠΉ ΠΈ ΠΏΡΠΈΠ½ΡΠΈΠΏΠΎΠ². ΠΠΎ Π€Π°Π»Π΅ΡΡ, Π±ΠΎΠ³ — ΡΡΠΎ ΡΠΌ ΠΊΠΎΡΠΌΠΎΡΠ°. ΠΠ΅ΡΠ°ΠΊΠ»ΠΈΡ ΠΡΠ΅ΡΡΠΊΠΈΠΉ Π³ΠΎΠ²ΠΎΡΠΈΠ», ΡΡΠΎ ΠΠΎΠ³ΠΎΡ ΠΏΡΠ°Π²ΠΈΡ ΠΌΠΈΡΠΎΠΌ. ΠΠ°ΡΠΌΠ΅Π½ΠΈΠ΄ ΠΠ»Π΅ΠΉΡΠΊΠΈΠΉ ΡΡΠ²Π΅ΡΠΆΠ΄Π°Π» ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅ΡΡΠ²ΠΎ Π±ΡΡΠΈΡ ΠΈ ΠΌΡΡΠ»Π΅Π½ΠΈΡ. ΠΠ½Π°ΠΊΡΠ°Π³ΠΎΡ Π²ΡΠ΄Π²ΠΈΠ½ΡΠ» ΠΏΠΎΠ»ΠΎΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ, ΡΡΠΎ Π£ΠΌ (ΠΡΡ) ΠΏΡΠ°Π²ΠΈΡ ΠΌΠΈΡΠΎΠΌ. ΠΠ»Π°ΡΠΎΠ½ ΠΎΠ±ΠΎΠ±ΡΠΈΠ» ΠΌΡΡΠ»Ρ ΠΠΈΡΠ°Π³ΠΎΡΠ° ΠΎ ΡΠΈΡΠ»Π°Ρ ΠΊΠ°ΠΊ ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π΅ Π²Π΅ΡΠ΅ΠΉ Π² ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠΈ ΠΎΠ± ΠΈΠ΄Π΅ΡΡ ΠΊΠ°ΠΊ ΠΏΠΎΠ΄Π»ΠΈΠ½Π½ΠΎΠΌ Π±ΡΡΠΈΠΈ. Π£ ΠΡΠΈΡΡΠΎΡΠ΅Π»Ρ ΠΊΠΎΡΠΌΠΎΡ ΠΎΡΠΎΡΠΌΠ»ΡΠ΅ΡΡΡ Π΄Π΅ΡΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΡΡΡΡ Π£ΠΌΠ°.
ΠΠ΅ΡΠ°ΠΊΠ»ΠΈΡ ΠΡΠ΅ΡΡΠΊΠΈΠΉ ΠΏΠΎΠ»Π°Π³Π°Π», ΡΡΠΎ Π»ΡΠ΄ΠΈ ΠΎΠ±ΠΌΠ°Π½ΡΠ²Π°ΡΡΡΡ ΠΎΡΠ½ΠΎΡΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ Π΄ΠΎΡΡΠ°ΡΠΎΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ ΡΡΠ²ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ Π²ΠΎΡΠΏΡΠΈΡΡΠΈΡ. ΠΠ½ Π³ΠΎΠ²ΠΎΡΠΈΠ»: «ΠΠ»ΠΎΡ ΠΈΠ΅ ΡΠ²ΠΈΠ΄Π΅ΡΠ΅Π»ΠΈ Π³Π»Π°Π·Π° ΠΈ ΡΡΠΈ Ρ Π»ΡΠ΄Π΅ΠΉ, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠ΅ ΠΈΠΌΠ΅ΡΡ Π³ΡΡΠ±ΡΠ΅ Π΄ΡΡΠΈ». Π ΠΌΡΡΠ»Π΅Π½ΠΈΠ΅ — ΠΎΠ΄Π½ΠΎ ΠΈ ΠΎΠ±ΡΠ΅ Π΄Π»Ρ Π²ΡΠ΅Ρ Π»ΡΠ΄Π΅ΠΉ. ΠΡΠ΅ «ΠΆΠ΅Π»Π°ΡΡΠΈΠ΅ Π³ΠΎΠ²ΠΎΡΠΈΡΡ ΡΠ°Π·ΡΠΌΠ½ΠΎ Π΄ΠΎΠ»ΠΆΠ½Ρ ΠΎΠΏΠΈΡΠ°ΡΡΡΡ Π½Π° ΡΡΠΎ Π²ΡΠ΅ΠΎΠ±ΡΠ΅Π΅, ΠΏΠΎΠ΄ΠΎΠ±Π½ΠΎ ΡΠΎΠΌΡ, ΠΊΠ°ΠΊ Π³ΠΎΡΡΠ΄Π°ΡΡΡΠ²ΠΎ Π·ΠΈΠΆΠ΄Π΅ΡΡΡ Π½Π° Π·Π°ΠΊΠΎΠ½Π΅, ΠΈ Π΄Π°ΠΆΠ΅ Π΅ΡΠ΅ ΠΊΡΠ΅ΠΏΡΠ΅». ΠΡΠΈΠΌ Π²ΡΠ΅ΠΎΠ±ΡΠΈΠΌ ΡΠ²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ ΠΠΎΠ³ΠΎΡ, ΠΏΡΠ°Π²ΡΡΠΈΠΉ ΠΌΠΈΡΠΎΠΌ ΠΈ ΠΏΡΠΈΡΡΡΡΡΠ²ΡΡΡΠΈΠΉ Π² Π΄ΡΡΠ΅ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠ°.
Π Π°Π·ΡΠΌΠ½ΠΎΡΡΡ ΡΡΡΠ΅Π³ΠΎ Π΄ΠΎΠΏΡΡΠΊΠ°Π΅Ρ Π΅Π³ΠΎ ΠΏΠΎΠ·Π½Π°Π½ΠΈΠ΅ ΡΠ°Π·ΡΠΌΠΎΠΌ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠ°. ΠΡΠ΅Π΄ΠΎ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΠΈΠ·ΠΌΠ°: ΠΏΠΎΡΡΠ΄ΠΎΠΊ ΠΈ ΡΠ²ΡΠ·Ρ ΠΈΠ΄Π΅ΠΉ ΡΠ΅ ΠΆΠ΅, ΡΡΠΎ ΠΏΠΎΡΡΠ΄ΠΎΠΊ ΠΈ ΡΠ²ΡΠ·Ρ Π²Π΅ΡΠ΅ΠΉ (ordo et connectio ideamm est Π°Ρ ordo et connectio rerum). Π‘ΡΠΈΡΠ°Π΅ΡΡΡ Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΡΠΌ Π΄ΠΎΡΡΠΈΠΆΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΎΠ±ΡΠ΅Π·Π½Π°ΡΠΈΠΌΡΡ Π·Π½Π°Π½ΠΈΠΉ. Π Π°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎΠ΅ ΠΏΠΎΠ·Π½Π°Π½ΠΈΠ΅ ΠΎΡΠ³Π°Π½ΠΈΠ·ΡΠ΅ΡΡΡ Π΄Π΅Π΄ΡΠΊΡΠΈΠ΅ΠΉ ΠΈΠ· Π½Π΅ΡΠΎΠΌΠ½Π΅Π½Π½ΡΡ ΠΈ ΠΎΡΠ΅Π²ΠΈΠ΄Π½ΡΡ ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠΉ.
Π£ΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°Ρ Π½Π° ΡΡΠΈ ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ. ΠΠ»Π°ΡΠΎΠΉ ΡΠ°Π·Π²ΠΈΠ» Π½Π°ΡΠΈΠ²ΠΈΠ·ΠΌ — ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΎ Π²ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½Π½ΠΎΡΡΠΈ Π·Π½Π°Π½ΠΈΡ. ΠΠΎΠ·Π½Π°Π½ΠΈΠ΅ ΠΎΠ½ ΠΏΠΎΠ½ΠΈΠΌΠ°Π» ΠΊΠ°ΠΊ ΡΠ·Π½Π°Π²Π°Π½ΠΈΠ΅ ΠΈ ΠΏΡΠΈΠΏΠΎΠΌΠΈΠ½Π°Π½ΠΈΠ΅ Π² Π²Π΅ΡΠ°Ρ ΠΈΠ΄Π΅ΠΉ, ΡΠΎΠ·Π΅ΡΡΠ°Π²ΡΠΈΡ ΡΡ Π΄ΡΡΠΎΠΉ Π² ΠΌΠΈΡΠ΅ ΠΈΠ΄Π΅ΠΉ ΠΏΠ΅ΡΠ΅Π΄ Π²ΠΎΠΏΠ»ΠΎΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ΠΌ Π² ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠ΅[1].
ΠΠΎΠΆΠ½ΠΎ Π·Π°ΠΌΠ΅ΡΠΈΡΡ, ΡΡΠΎ Π²ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½Π½ΠΎΡΡΡ ΠΈΠ΄Π΅ΠΉ ΠΎΡΠ½ΠΎΡΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½Π°, ΡΠ°ΠΊ ΠΊΠ°ΠΊ ΠΎΠ½ΠΈ Π·Π°ΠΏΠ΅ΡΠ°ΡΠ»Π΅Π²Π°ΡΡΡΡ Π² Π΄ΡΡΠ΅ Π²ΠΎ Π²ΡΠ΅ΠΌΡ Π΅Π΅ ΠΏΠΎΡΠΌΠ΅ΡΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΏΡΡΠ΅ΡΠ΅ΡΡΠ²ΠΈΡ Π² ΠΌΠΈΡΠ΅ ΠΈΠ΄Π΅ΠΉ. ΠΠ°ΠΏΠ΅ΡΠ°ΡΠ»Π΅Π²Π°ΡΡΡΡ ΠΎΠ½ΠΈ ΠΏΡΡΠ΅ΠΌ ΡΠΌΠΎ-Π·ΡΠ΅Π½ΠΈΡ, ΠΈΠ»ΠΈ ΡΠΎΠ·Π΅ΡΡΠ°Π½ΠΈΡ. Π’Π°ΠΊΠΈΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠΌ, ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ΅ Π·Π½Π°Π½ΠΈΠ΅ Π²ΠΎΠ·Π½ΠΈΠΊΠ°Π΅Ρ Π²ΡΠ΅ ΠΆΠ΅ Π² ΡΡΠ²ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎΠΉ Π΄Π΅ΡΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ, Π½Π° ΡΠ΅ΠΌ ΠΈ Π½Π°ΡΡΠ°ΠΈΠ²Π°Π΅Ρ ΡΠ΅Π½ΡΡΠ°Π»ΠΈΠ·ΠΌ.
ΠΠΎΠΊΠΊ Π²ΡΡΡΡΠΏΠΈΠ» Ρ ΠΊΡΠΈΡΠΈΠΊΠΎΠΉ Π½Π°ΡΠΈΠ²ΠΈΠ·ΠΌΠ°, ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ°Π²Π»Π΅Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ Ρ ΠΊΠ΅ΠΌΠ±ΡΠΈΠ΄ΠΆΡΠΊΠΈΡ ΠΏΠ»Π°ΡΠΎΠ½ΠΈΠΊΠΎΠ² ΠΈ ΠΈΡ ΠΎΠΊΡΡΠΎΡΠ΄ΡΠΊΠΈΡ ΡΡΠΎΡΠΎΠ½Π½ΠΈΠΊΠΎΠ², ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠ΅ Π½Π°ΡΡΠ°ΠΈΠ²Π°Π»ΠΈ Π½Π° Π²ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½Π½ΠΎΡΡΠΈ ΠΌΠΎΡΠ°Π»ΡΠ½ΡΡ ΠΏΡΠΈΠ½ΡΠΈΠΏΠΎΠ², ΠΈΠ΄Π΅ΠΈ Π±ΠΎΠ³Π° ΠΈ Π΅Π³ΠΎ Π·Π°ΠΏΠΎΠ²Π΅Π΄Π΅ΠΉ, Π° ΠΎΠ±ΡΠ΅Π΅ ΡΠΎΠ³Π»Π°ΡΠΈΠ΅ ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΠΎΠ²Π°Π»ΠΈ ΠΊΠ°ΠΊ Π³Π»Π°Π²Π½ΡΠΉ Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄. ΠΠΎΠ½ΡΡΠ°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΡ ΠΠΎΠΊΠΊΠ° ΡΠ°ΠΊΠΎΠ²Ρ.
- 1. ΠΠ½ΠΎΠ³ΠΈΠ΅, ΠΊΠ°Π·Π°Π»ΠΎΡΡ Π±Ρ, ΠΎΡΠ΅Π²ΠΈΠ΄Π½ΡΠ΅ ΠΏΠΎΠ»ΠΎΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ ΡΠΎΠ²ΡΠ΅ΠΌ Π½Π΅ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠ½Ρ Π±ΠΎΠ»ΡΡΠΎΠΌΡ ΠΊΠΎΠ»ΠΈΡΠ΅ΡΡΠ²Ρ Π»ΡΠ΄Π΅ΠΉ, ΡΡΠ΅Π΄ΠΈ ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΡ Π΄Π΅ΡΠΈ, ΡΠΌΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎ ΠΎΡΡΡΠ°Π»ΡΠ΅ ΠΈ Π½Π΅Π³ΡΠ°ΠΌΠΎΡΠ½ΡΠ΅ Π»ΡΠ΄ΠΈ ΠΈ Ρ. Π΄. ΠΠΎΡΡΠΎΠΌΡ ΠΏΡΠΈΠ½ΡΠΈΠΏ ΠΎΠ±ΡΠ΅ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ Π½Π΅ ΠΏΠΎΠ΄ΡΠ²Π΅ΡΠΆΠ΄Π°Π΅Ρ ΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ Π²ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½Π½ΡΡ ΠΈΠ΄Π΅ΠΉ.
- 2. ΠΠ½ΠΎΠ³Π΄Π° Π³ΠΎΠ²ΠΎΡΡΡ, ΡΡΠΎ Π²ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½Π½ΠΎΡΡΡ ΠΈΠ΄Π΅ΠΉ ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ Π±ΡΡΡ Π΄ΠΎΠΊΠ°Π·Π°Π½Π° ΠΏΠΎΡΡΠ΅Π΄ΡΡΠ²ΠΎΠΌ ΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ Π½ΡΠ°Π²ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎΡΡΠΈ. ΠΠΎ ΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²ΡΡΡ Π½Π°ΡΠΎΠ΄Ρ, Ρ ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΡ Π½ΡΠ°Π²ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΠΌΠΈ ΡΠ²Π»ΡΡΡΡΡ ΠΎΡΠ½ΡΠ΄Ρ Π½Π΅ ΠΏΡΠΈΠ²Π΅ΡΡΡΠ²ΡΠ΅ΠΌΡΠ΅ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΠΌΠΈ Π½Π°ΡΠΎΠ΄Π°ΠΌΠΈ Π½ΠΎΡΠΌΡ.
- 3. ΠΡΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½Π½ΠΎΠΉ, Π³ΠΎΠ²ΠΎΡΡΡ, ΡΠ²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ ΠΈΠ΄Π΅Ρ ΠΠΎΠ³Π°. ΠΠΎ Π΅ΡΡΡ ΠΈ Π°ΡΠ΅ΠΈΡΡΡ, ΠΈ ΡΠ°Π·Π½ΡΠ΅ ΡΠ΅Π»ΠΈΠ³ΠΈΠΈ, Ρ. Π΅. Π»ΡΠ΄ΠΈ Π²Π΅ΡΡΡ Π² ΡΠ°Π·Π½ΡΡ Π±ΠΎΠ³ΠΎΠ². ΠΡΠΈΡΠΈΠ½ΠΎΠΉ ΡΠ²Π΅ΡΠ΅Π½Π½ΠΎΡΡΠΈ Π²ΠΎ Π²ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½Π½ΠΎΡΡΠΈ ΠΈΠ΄Π΅ΠΉ ΠΠΎΠΊΠΊ Π½Π°Π·ΡΠ²Π°Π΅Ρ Π»Π΅Π½ΠΎΡΡΡ Π½Π°ΡΠ΅Π³ΠΎ ΠΌΡΡΠ»Π΅Π½ΠΈΡ. Π§Π΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΡ Π»Π΅Π½Ρ ΠΎΡΡΡΠΊΠΈΠ²Π°ΡΡ Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΠ΅ ΠΈΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΠΊΠΈ ΠΏΠΎΠ·Π½Π°Π½ΠΈΡ, ΠΏΠΎΡΡΠΎΠΌΡ ΠΎΠ½ ΠΈ ΡΡΠ²Π΅ΡΠΆΠ΄Π°Π΅Ρ, ΡΡΠΎ Π·Π½Π°Π½ΠΈΠ΅ Π²ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½Π½ΠΎ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΡ. Π‘Π΅Π±Ρ ΠΠΎΠΊΠΊ Π»Π΅Π½ΠΈΠ²ΡΠΌ Π½Π΅ ΡΡΠΈΡΠ°Π΅Ρ ΠΈ Π½Π°ΡΠΈΠ½Π°Π΅Ρ ΠΏΠΎΠΈΡΠΊΠΈ Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΡ ΠΈΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΠΊΠΎΠ² Π½Π°ΡΠ΅Π³ΠΎ Π·Π½Π°Π½ΠΈΡ: «Π£ΠΊΠ°Π·Π°ΡΡ ΠΏΡΡΡ, ΠΊΠ°ΠΊΠΈΠΌ ΠΌΡ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ΄ΠΈΠΌ ΠΊΠΎ Π²ΡΡΠΊΠΎΠΌΡ Π·Π½Π°Π½ΠΈΡ, Π΄ΠΎΡΡΠ°ΡΠΎΡΠ½ΠΎ Π΄Π»Ρ Π΄ΠΎΠΊΠ°Π·Π°ΡΠ΅Π»ΡΡΡΠ²Π° ΡΠΎΠ³ΠΎ, ΡΡΠΎ ΠΎΠ½ΠΎ Π½Π΅ Π²ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½Π½ΠΎ».
ΠΠ΅ΠΉΠ±Π½ΠΈΡ Π²ΡΠ΅ ΠΆΠ΅ ΠΏΡΠΎΠ΄ΠΎΠ»ΠΆΠ°Π» ΠΎΡΡΡΠ°ΠΈΠ²Π°ΡΡ ΠΊΠΎΠ½ΡΠ΅ΠΏΡΠΈΡ Π²ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½Π½ΡΡ ΠΈΠ΄Π΅ΠΉ: «Π― ΠΏΡΠ΅Π΄ΠΏΠΎΡΠ΅Π» Π±Ρ ΠΏΠΎΡΡΠΎΠΌΡ ΡΡΠ°Π²Π½Π΅Π½ΠΈΠ΅ Ρ Π³Π»ΡΠ±ΠΎΠΉ ΠΌΡΠ°ΠΌΠΎΡΠ° Ρ ΠΏΡΠΎΠΆΠΈΠ»ΠΊΠ°ΠΌΠΈ ΡΡΠ°Π²Π½Π΅Π½ΠΈΡ Ρ Π³Π»Π°Π΄ΠΊΠΈΠΌ ΠΊΡΡΠΊΠΎΠΌ ΠΌΡΠ°ΠΌΠΎΡΠ° ΠΈΠ»ΠΈ Ρ ΡΠΈΡΡΠΎΠΉ Π΄ΠΎΡΠΊΠΎΠΉ — ΡΠ΅ΠΌ, ΡΡΠΎ ΡΠΈΠ»ΠΎΡΠΎΡΡ Π½Π°Π·ΡΠ²Π°ΡΡ tabula rasa. Π ΡΠ°ΠΌΠΎΠΌ Π΄Π΅Π»Π΅, Π΅ΡΠ»ΠΈ Π±Ρ Π΄ΡΡΠ° ΠΏΠΎΡ ΠΎΠ΄ΠΈΠ»Π° Π½Π° ΡΠ°ΠΊΡΡ ΡΠΈΡΡΡΡ Π΄ΠΎΡΠΊΡ, ΡΠΎ ΠΈ ΠΈΡΡΠΈΠ½Ρ Π·Π°ΠΊΠ»ΡΡΠ°Π»ΠΈΡΡ Π±Ρ Π² Π½Π°Ρ ΡΠ°ΠΊ, ΠΊΠ°ΠΊ ΡΠΈΠ³ΡΡΠ° ΠΠ΅ΡΠΊΡΠ»Π΅ΡΠ° Π·Π°ΠΊΠ»ΡΡΠ°Π΅ΡΡΡ Π² Π³Π»ΡΠ±Π΅ ΠΌΡΠ°ΠΌΠΎΡΠ°, ΠΊΠΎΠ³Π΄Π° ΠΎΠ½Π° Π°Π±ΡΠΎΠ»ΡΡΠ½ΠΎ Π±Π΅Π·ΡΠ°Π·Π»ΠΈΡΠ½Π° ΠΊ ΡΠΎΠΌΡ, ΡΡΠΎΠ±Ρ ΠΏΡΠΈΠ½ΡΡΡ ΡΠΎΡΠΌΡ Π΄Π°Π½Π½ΠΎΠΉ ΡΠΈΠ³ΡΡΡ ΠΈΠ»ΠΈ ΠΊΠ°ΠΊΠΎΠΉ-Π½ΠΈΠ±ΡΠ΄Ρ ΠΈΠ½ΠΎΠΉ. ΠΠΎ Π΅ΡΠ»ΠΈ Π±Ρ Π² ΡΡΠΎΠΉ Π³Π»ΡΠ±Π΅ ΠΈΠΌΠ΅Π»ΠΈΡΡ ΠΏΡΠΎΠΆΠΈΠ»ΠΊΠΈ, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠ΅ Π½Π°ΠΌΠ΅ΡΠ°Π»ΠΈ Π±Ρ ΡΠΈΠ³ΡΡΡ ΠΠ΅ΡΠΊΡΠ»Π΅ΡΠ° ΠΏΡΠ΅Π΄ΠΏΠΎΡΡΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ ΠΏΠ΅ΡΠ΅Π΄ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΠΌΠΈ ΡΠΈΠ³ΡΡΠ°ΠΌΠΈ, ΡΠΎ ΠΎΠ½Π° Π±ΡΠ»Π° Π±Ρ Π±ΠΎΠ»Π΅Π΅ ΠΏΡΠ΅Π΄ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½Π° ΠΊ ΡΡΠΎΠΌΡ ΠΈ ΠΠ΅ΡΠΊΡΠ»Π΅Ρ Π±ΡΠ» Π±Ρ Π½Π΅ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠΌ ΠΊΠ°ΠΊ Π±Ρ Π²ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½ Π΅ΠΉ, Ρ ΠΎΡΡ ΠΏΠΎΡΡΠ΅Π±ΠΎΠ²Π°Π»ΡΡ Π±Ρ ΡΡΡΠ΄, ΡΡΠΎΠ±Ρ ΠΎΡΠΊΡΡΡΡ ΡΡΠΈ ΠΏΡΠΎΠΆΠΈΠ»ΠΊΠΈ ΠΈ ΠΎΡΠΏΠΎΠ»ΠΈΡΠΎΠ²Π°ΡΡ ΠΈΡ , ΡΠ΄Π°Π»ΠΈΠ² Π²ΡΠ΅ ΡΠΎ, ΡΡΠΎ ΠΌΠ΅ΡΠ°Π΅Ρ ΠΈΠΌ Π²ΡΡΡΡΠΏΠΈΡΡ Π½Π°ΡΡΠΆΡ. Π’Π°ΠΊΠΈΠΌ ΠΆΠ΅ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠΌ ΠΈΠ΄Π΅ΠΈ ΠΈ ΠΈΡΡΠΈΠ½Ρ Π²ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½Ρ Π½Π°ΠΌ ΠΏΠΎΠ΄ΠΎΠ±Π½ΠΎ ΡΠΊΠ»ΠΎΠ½Π½ΠΎΡΡΡΠΌ, ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΠ°ΡΠΏΠΎΠ»ΠΎΠΆΠ΅Π½ΠΈΡΠΌ, ΠΏΡΠΈΠ²ΡΡΠΊΠ°ΠΌ ΠΈΠ»ΠΈ Π΅ΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΠΌ ΠΏΠΎΡΠ΅Π½ΡΠΈΡΠΌ, Π° Π½Π΅ ΠΏΠΎΠ΄ΠΎΠ±Π½ΠΎ Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡΠΌ, Ρ ΠΎΡΡ ΡΡΠΈ ΠΏΠΎΡΠ΅Π½ΡΠΈΠΈ Π²ΡΠ΅Π³Π΄Π° ΡΠΎΠΏΡΠΎΠ²ΠΎΠΆΠ΄Π°ΡΡΡΡ ΡΠΎΠΎΡΠ²Π΅ΡΡΡΠ²ΡΡΡΠΈΠΌΠΈ, ΡΠ°ΡΡΠΎ Π½Π΅Π·Π°ΠΌΠ΅ΡΠ½ΡΠΌΠΈ Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡΠΌΠΈ»[2].
Π€. ΠΠΎΠΉΡ. Π‘ΠΎΠ½ ΡΠ°Π·ΡΠΌΠ° ΡΠΎΠΆΠ΄Π°Π΅Ρ ΡΡΠ΄ΠΎΠ²ΠΈΡ. 1797.
«ΠΠΎΠ³Π΄Π° ΡΠ°Π·ΡΠΌ ΡΠΏΠΈΡ, ΡΠ°Π½ΡΠ°Π·ΠΈΡ Π² ΡΠΎΠ½Π½ΡΡ Π³ΡΠ΅Π·Π°Ρ ΠΏΠΎΡΠΎΠΆΠ΄Π°Π΅Ρ ΡΡΠ΄ΠΎΠ²ΠΈΡ, Π½ΠΎ Π² ΡΠΎΡΠ΅ΡΠ°Π½ΠΈΠΈ Ρ ΡΠ°Π·ΡΠΌΠΎΠΌ ΡΠ°Π½ΡΠ°Π·ΠΈΡ ΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²ΠΈΡΡΡ ΠΌΠ°ΡΠ΅ΡΡΡ ΠΈΡΠΊΡΡΡΡΠ²Π° ΠΈ Π²ΡΠ΅Ρ Π΅Π³ΠΎ ΡΡΠ΄Π΅ΡΠ½ΡΡ ΡΠ²ΠΎΡΠ΅Π½ΠΈΠΉ».
ΠΠΎ ΠΠ΅ΠΉΠ±Π½ΠΈΡΡ, Π²ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½Π½ΡΠΌ ΡΠ²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ Π½Π΅ Π°ΠΊΡΡΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠ΅, Π° ΠΏΠΎΡΠ΅Π½ΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠ΅ Π·Π½Π°Π½ΠΈΠ΅. Π‘ΠΎΠ²ΡΠ΅ΠΌΠ΅Π½Π½Π°Ρ ΡΠ²ΠΎΠ»ΡΡΠΈΠΎΠ½Π½Π°Ρ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡ ΠΏΡΠΈΠ·Π½Π°Π΅Ρ Π½Π°Π»ΠΈΡΠΈΠ΅ Π²ΡΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½Π½ΡΡ Π°ΡΡ Π΅ΡΠΈΠΏΠΎΠ² Π²ΠΎΡΠΏΡΠΈΡΡΠΈΡ. ΠΡΠΎΡΡΠ΅ΠΉΡΠΈΠΉ Π°ΡΡ Π΅ΡΠΈΠΏ Π±ΠΈΠ½Π°ΡΠ΅Π½, ΡΡΠΎ ΠΎΠ±ΡΡΠ»ΠΎΠ²Π»Π΅Π½ΠΎ Π°ΡΠΈΠΌΠΌΠ΅ΡΡΠΈΠ΅ΠΉ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠ° (Π»Π΅Π²ΠΎΠ΅ — ΠΏΡΠ°Π²ΠΎΠ΅, Π²Π΅ΡΡ — Π½ΠΈΠ·, ΠΏΠ΅ΡΠ΅Π΄ — Π·Π°Π΄ ΠΈ ΠΏΡ.).
ΠΡΡ Π΅ΡΠΈΠΏΡ Π·Π°Π΄Π°ΡΡ ΠΏΠΎΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΡΡΡ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠ², Π²ΡΠΏΠ»ΡΠ²Π°ΡΡΠΈΡ Π² ΡΠΎΠ·Π½Π°Π½ΠΈΠΈ ΠΏΡΠΈ ΠΏΡΠΎΠ±ΡΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΠΈ ΡΠ²ΠΎΡΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ Π°ΠΊΡΠΈΠ²Π½ΠΎΡΡΠΈ.
Π Π°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΠΈΠ·ΠΌ ΠΈΠ³ΡΠ°Π» Π²Π°ΠΆΠ½ΡΡ ΡΠΎΠ»Ρ Π² ΡΠΏΠΎΡ Ρ ΠΡΠΎΡΠ²Π΅ΡΠ΅Π½ΠΈΡ, ΠΊΠΎΡΠΎΡΠΎΠ΅ ΠΏΠΎΠ½ΠΈΠΌΠ°Π»ΠΎΡΡ ΠΊΠ°ΠΊ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΠΈΠ·Π°ΡΠΈΡ ΠΌΠΈΡΠ° ΠΏΡΡΠ΅ΠΌ ΡΠ°ΡΠΏΡΠΎΡΡΡΠ°Π½Π΅Π½ΠΈΡ «Π΅ΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ²Π΅ΡΠ° ΡΠ°Π·ΡΠΌΠ°».
Π―ΠΊΠΎΠ±ΠΈΠ½ΡΠΊΠΈΠΉ ΡΠ΅ΡΡΠΎΡ, ΠΌΠΈΡΠΎΠ²ΡΠ΅ Π²ΠΎΠΉΠ½Ρ ΠΈ Π³Π»ΠΎΠ±Π°Π»ΡΠ½ΡΠ΅ ΠΏΡΠΎΠ±Π»Π΅ΠΌΡ ΡΠΎΠ²ΡΠ΅ΠΌΠ΅Π½Π½ΠΎΡΡΠΈ Π±ΡΠ»ΠΈ Π²ΠΎΡΠΏΡΠΈΠ½ΡΡΡ ΠΊΠ°ΠΊ ΠΏΡΠΎΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΠΊΡΠΈΠ·ΠΈΡΠ° ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΠΈΠ·ΠΌΠ°. ΠΠ°ΠΊ ΡΠ»Π΅Π΄ΡΡΠ²ΠΈΠ΅, Π²ΠΎΠ·Π½ΠΈΠΊ ΠΈΡΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΠΈΠ·ΠΌ (ΠΎΡ Π»Π°Ρ. irrationalis — «Π½Π΅ΡΠ°Π·ΡΠΌΠ½ΡΠΉ»), ΠΎΡΡΠΈΡΠ°ΡΡΠΈΠΉ Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎΡΡΡ ΡΠ°Π·ΡΠΌΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΏΠΎΠ·Π½Π°Π½ΠΈΡ Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ ΠΈΠ·-Π·Π° Π΅Π΅ Π°Π»ΠΎΠ³ΠΈΠ·ΠΌΠ° ΠΈ Π²ΡΠ΄Π²ΠΈΠ³Π°ΡΡΠΈΠΉ Π½Π° ΠΏΠ΅ΡΠ²ΡΠΉ ΠΏΠ»Π°Π½ ΠΈΠ½ΡΡΠΈΠ½ΠΊΡ, ΠΈΠ½ΡΡΠΈΡΠΈΡ, ΡΡΠ²ΡΡΠ²Π° ΠΈ ΡΡΡΠ°ΡΡΠΈ, Π²ΠΎΠ»Ρ, Π±Π΅ΡΡΠΎΠ·Π½Π°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΠ΅ ΠΈ Ρ. ΠΏ.
Π ΡΠΈΠΊΠ»Π΅ ΡΠ°Π±ΠΎΡ «ΠΡΠΈΡΠΈΠΊΠ° ΡΠΈΡΡΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ°Π·ΡΠΌΠ°», «ΠΡΠΈΡΠΈΠΊΠ° ΠΏΡΠ°ΠΊΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ°Π·ΡΠΌΠ°», «ΠΡΠΈΡΠΈΠΊΠ° ΡΠΏΠΎΡΠΎΠ±Π½ΠΎΡΡΠΈ ΡΡΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ» ΠΠ°Π½Ρ ΠΏΠΎΠ΄Π²Π΅ΡΠ³ ΡΠ°Π·ΡΠΌ ΠΊΡΠΈΡΠΈΠΊΠ΅ Π·Π° ΠΏΡΠΈΡΡΠ·Π°Π½ΠΈΠ΅ Π½Π° Π°Π±ΡΠΎΠ»ΡΡΠ½ΠΎΠ΅ Π·Π½Π°Π½ΠΈΠ΅. ΠΠΎ Π΅Π³ΠΎ ΠΌΠ½Π΅Π½ΠΈΡ, ΡΠ°Π·ΡΠΌ ΠΈΠΌΠ΅Π΅Ρ ΡΠΈΡΡΠ΅ΠΌΡ ΠΈΠ»Π»ΡΠ·ΠΈΠΉ ΠΈ ΡΠΈΠΊΡΠΈΠΉ, Π° ΠΏΠΎΡΠΎΠΌΡ Π½ΡΠΆΠ΄Π°Π΅ΡΡΡ Π² Π΄ΠΈΡΡΠΈΠΏΠ»ΠΈΠ½Π΅. Π‘ΠΎΠ³Π»Π°ΡΠ½ΠΎ ΠΠ°Π½ΡΡ, «Π²ΡΡΠΊΠΎΠ΅ Π½Π°ΡΠ΅ Π·Π½Π°Π½ΠΈΠ΅ Π½Π°ΡΠΈΠ½Π°Π΅ΡΡΡ Ρ ΡΡΠ²ΡΡΠ², ΠΏΠ΅ΡΠ΅Ρ ΠΎΠ΄ΠΈΡ Π·Π°ΡΠ΅ΠΌ ΠΊ ΡΠ°ΡΡΡΠ΄ΠΊΡ ΠΈ Π·Π°ΠΊΠ°Π½ΡΠΈΠ²Π°Π΅ΡΡΡ Π² ΡΠ°Π·ΡΠΌΠ΅»[3] («ΠΡΠΈΡΠΈΠΊΠ° ΡΠΈΡΡΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ°Π·ΡΠΌΠ°»). ΠΠΎΡΡΠΎΠΌΡ ΡΠ°Π·ΡΠΌ ΠΎΠ³ΡΠ°Π½ΠΈΡΠ΅Π½ Π΄Π°Π½Π½ΡΠΌΠΈ ΠΎΠΏΡΡΠ°.
ΠΠ°ΡΠ» ΠΠΎΠΏΠΏΠ΅Ρ (1902—1994) ΠΏΡΠ΅Π΄Π»ΠΎΠΆΠΈΠ» ΡΡΡΠ°ΡΠ΅Π³ΠΈΡ ΠΊΡΠΈΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΠΈΠ·ΠΌΠ°Π³, ΠΏΡΠΈΠ·Π½Π°ΡΡΠ΅Π³ΠΎ Π³ΠΈΠΏΠΎΡΠ΅ΡΠΈΡΠ½ΠΎΡΡΡ, ΠΏΡΠ΅Π΄ΠΏΠΎΠ»ΠΎΠΆΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΡΡΡ Π·Π½Π°Π½ΠΈΡ ΠΈ Π΄ΠΎΠΏΡΡΠΊΠ°ΡΡΠ΅Π³ΠΎ Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎΡΡΡ ΠΎΠΏΡΠΎΠ²Π΅ΡΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ: «Π― ΠΌΠΎΠ³Ρ ΠΎΡΠΈΠ±Π°ΡΡΡΡ, Π° Π²Ρ ΠΌΠΎΠΆΠ΅ΡΠ΅ Π±ΡΡΡ ΠΏΡΠ°Π²Ρ; ΡΠ΄Π΅Π»Π°Π΅ΠΌ ΡΡΠΈΠ»ΠΈΠ΅, ΠΈ ΠΌΡ, Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ, ΠΏΡΠΈΠ±Π»ΠΈΠ·ΠΈΠΌΡΡ ΠΊ ΠΈΡΡΠΈΠ½Π΅». ΠΡΠ΅ΡΠ΅Π½Π·ΠΈΡΠΌ ΡΠ°Π·ΡΠΌΠ° ΠΈ Π³Π»ΠΎΠ±Π°Π»ΡΠ½ΡΠΌ ΠΈΠ΄Π΅ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΌ ΠΏΠ»Π°Π½Π°ΠΌ ΠΎΠ½ ΠΏΡΠΎΡΠΈΠ²ΠΎΠΏΠΎΡΡΠ°Π²ΠΈΠ» ΡΡΡΠ°ΡΠ΅Π³ΠΈΡ ΠΊΠΎΠ½ΠΊΡΠ΅ΡΠ½ΡΡ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΡ ΠΏΡΠΎΠ΅ΠΊΡΠΎΠ², ΡΠ»ΡΡΡΠ°ΡΡΠΈΡ ΠΊΠ°ΡΠ΅ΡΡΠ²ΠΎ ΠΆΠΈΠ·Π½ΠΈ ΠΈ ΠΈΡΠΏΡΠ°Π²Π»ΡΡΡΠΈΡ ΡΠΎΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΡΠ΅ Π΄Π΅ΡΠ΅ΠΊΡΡ.
- [1] ΠΠ· «ΠΠ΅ΡΠ²ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ½Π΅Π³Π°» II. Π. ΠΡΠ·Π΅ΠΌΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ: ΠΠΎ Π² ΠΏΠ°ΠΌΡΡΠΈ Π΄ΡΡΠΈ ΠΆΠΈΠ²ΡΡ Π΄ΡΡΠΈ ΡΡΡΠ°ΡΡ. ΠΠΎΡΠΏΠΎΠΌΠΈΠ½Π°Π½ΠΈΠ΅, ΠΊΠ°ΠΊ ΡΠ°ΡΠΎΠ΄Π΅ΠΉ Π±ΠΎΠ³Π°ΡΡΠΉ, ΠΠ· ΠΏΠ΅ΠΏΠ»Π° Ρ Π»Π°Π΄Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΌΠΈΠ½ΡΠ²ΡΠ΅Π΅ Π·ΠΎΠ²Π΅ΡΠ Π³Π»Π°Ρ ΡΠΌΠΎΠ»ΠΊΡΠ΅ΠΌΡ ΠΈ ΠΏΡΠ°Ρ Ρ ΠΆΠΈΠ·Π½Ρ Π΄Π°Π΅Ρ.
- [2] ΠΠ΅ΠΉΠ±Π½ΠΈΡ Π. Π. ΠΠΎΠ²ΡΠ΅ ΠΎΠΏΡΡΡ ΠΎ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΌ ΡΠ°Π·ΡΠΌΠ΅Π½ΠΈΠΈ Π°Π²ΡΠΎΡΠ° ΡΠΈΡΡΠ΅ΠΌΡ ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²Π»Π΅Π½Π½ΠΎΠΉ Π³Π°ΡΠΌΠΎΠ½ΠΈΠΈ // ΠΠ΅ΠΉΠ±Π½ΠΈΡ Π. Π. Π‘ΠΎΡΠΈΠ½Π΅Π½ΠΈΡ: Π² 4 Ρ. Π’. 2. Π., 1983. Π‘. 51—52.
- [3] ΠΠ°Π½Ρ Π. ΠΡΠΈΡΠΈΠΊΠ° ΡΠΈΡΡΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ°Π·ΡΠΌΠ°. Π., 1994. Π‘. 218.