ΠΡΠΈΡΠ΅ΡΠΈΠΉ ΡΠ΅Π»Π΅Π²Π°Π½ΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ.
Π ΠΈΡΠΎΡΠΈΠΊΠ° ΠΈ ΡΠ΅ΠΎΡΠΈΡ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΠΈ
ΠΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ ad hominem, ΠΈΡΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠΉ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ, ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠΉ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ ΠΈΠ»ΠΈ Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄ ΠΊ ΡΡΠ²ΡΡΠ²Ρ, ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ°Π²Π»ΡΠ΅Ρ ΡΠΎΠ±ΠΎΠΉ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌ, ΡΠΏΠΎΡΡΠ΅Π±Π»ΡΠ΅ΠΌΡΠΉ Π΄Π»Ρ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ Π²Π»ΠΈΡΠ½ΠΈΡ Π½Π° ΠΎΠΏΠΏΠΎΠ½Π΅Π½ΡΠ°. ΠΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ·ΡΠΊΠ°, Ρ. Π΅. ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎ ΠΎΠΊΡΠ°ΡΠ΅Π½Π½ΡΡ Π²ΡΡΠ°ΠΆΠ΅Π½ΠΈΠΉ, Π°ΠΏΠ΅Π»Π»ΠΈΡΡΡΡΠΈΡ ΠΊ ΠΆΠ°Π»ΠΎΡΡΠΈ, ΡΡΡΠ°Ρ Ρ ΠΈ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΠΌ ΡΡΠ²ΡΡΠ²Π°ΠΌ, ΡΡΠΈΡΠ°Π΅ΡΡΡ Π½Π΅ΡΠ΅ΡΡΠ½ΠΎΠΉ ΡΠ»ΠΎΠ²ΠΊΠΎΠΉ («dishonest trick»), Π² Π΄ΠΈΡΠΊΡΡΡΠΈΡΡ ΡΠ°ΠΊΠΈΠ΅ Π²ΡΡΠ°ΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ ΡΠ΅ΠΊΠΎΠΌΠ΅Π½Π΄ΡΠ΅ΡΡΡ… Π§ΠΈΡΠ°ΡΡ Π΅ΡΡ >
ΠΡΠΈΡΠ΅ΡΠΈΠΉ ΡΠ΅Π»Π΅Π²Π°Π½ΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ. Π ΠΈΡΠΎΡΠΈΠΊΠ° ΠΈ ΡΠ΅ΠΎΡΠΈΡ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΠΈ (ΡΠ΅ΡΠ΅ΡΠ°Ρ, ΠΊΡΡΡΠΎΠ²Π°Ρ, Π΄ΠΈΠΏΠ»ΠΎΠΌ, ΠΊΠΎΠ½ΡΡΠΎΠ»ΡΠ½Π°Ρ)
ΠΠ°ΡΠΊ Π’ΡΠ»Π»ΠΈΠΉ Π¦ΠΈΡΠ΅ΡΠΎΠ½ Π² ΡΡΠ°ΠΊΡΠ°ΡΠ΅ «ΠΠ± ΠΎΡΠ°ΡΠΎΡΠ΅» ΠΎΡΠΌΠ΅ΡΠΈΠ»: «ΠΡΠ΅ ΡΡΠ΅Π΄ΡΡΠ²Π°, ΡΠ»ΡΠΆΠ°ΡΠΈΠ΅ Π² ΡΠ΅ΡΠΈ Π΄Π»Ρ ΡΡΠ²Π΅ΡΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ ΠΈ ΠΎΠΏΡΠΎΠ²Π΅ΡΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ, Π±Π΅ΡΡΡΡΡ ΠΈΠ»ΠΈ ΠΈΠ· ΡΠ°ΠΌΠΎΠΉ ΡΡΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ Π΄Π΅Π»Π°, ΠΈΠ»ΠΈ ΡΠΎ ΡΡΠΎΡΠΎΠ½Ρ»1. ΠΡΡΡΠ΄Π° — Π΄Π²Π° ΡΠΈΠΏΠ° Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠΎΠ² ΠΈ Π΄Π²Π° ΡΠΈΠΏΠ° Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΠΈ: 1) Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΡ ΠΈ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ ad. Π³Π΅Ρ;
2) Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΡ ΠΈ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ ad hominem. ΠΡΠΈ Π΄Π²Π° ΡΠΈΠΏΠ° ΠΏΡΠΎΡΠΈΠ²ΠΎΠΏΠΎΡΡΠ°Π²Π»Π΅Π½Ρ ΡΡΠ½ΠΊΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎ: Ρ ΠΏΠΎΠΌΠΎΡΡΡ ΠΏΠ΅ΡΠ²ΡΡ «ΡΡΡΠ°Π½Π°Π²Π»ΠΈΠ²Π°Π΅ΡΡΡ ΠΈΡΡΠΈΠ½Π½ΠΎΡΡΡ ΡΠ΅Π·ΠΈΡΠ°», Ρ ΠΏΠΎΠΌΠΎΡΡΡ Π²ΡΠΎΡΡΡ — «ΡΠ΅Π»Π΅ΡΠΎΠΎΠ±ΡΠ°Π·Π½ΠΎΡΡΡ Π΅Π³ΠΎ ΠΏΡΠΈΠ½ΡΡΠΈΡ»[1][2]. Π£ΡΠΎΡΠ½ΠΈΠΌ: Π΅ΡΠ»ΠΈ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ ad Π³Π΅Ρ ΡΠ»ΡΠΆΠΈΡ Π΄ΠΎΠΊΠ°Π·Π°ΡΠ΅Π»ΡΡΡΠ²Ρ ΡΠ΅Π·ΠΈΡΠ° [Π°Π½Π³Π», conviction], Ρ. Π΅. Π΅Π³ΠΎ Π»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΌΡ ΠΎΠ±ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ, ΡΠΎ Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄Ρ ad hominem ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΡΡΡΡΡ Π΄Π»Ρ ΠΏΡΠΎΠ΄Π²ΠΈΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ ΡΠ΅Π·ΠΈΡΠ° [Π°Π½Π³Π», persuasion βΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΠ΅', advancing a thesis], Ρ. Π΅. Π΅Π³ΠΎ ΠΌΠ°Π½ΠΈΠΏΡΠ»ΡΡΠΈΠ²Π½ΠΎ-ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΌΡ Π²Π½Π΅Π΄ΡΠ΅Π½ΠΈΡ[3].
ΠΠΎ ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½ΠΈΡ ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠΎΠ²Π΅ΡΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ Π»ΠΎΠ³ΠΈΠΊΠ° Π. Π. ΠΡΡΡΡΠ½Π°, «Π²ΡΡΠΊΠ°Ρ ΠΊΠΎΡΡΠ΅ΠΊΡΠ½Π°Ρ [ΠΊΡΡΡΠΈΠ² Π½Π°Ρ. —Π. Π.] Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ Π²ΠΊΠ»ΡΡΠ°Π΅Ρ Π² ΡΠ΅Π±Ρ Π΄ΠΎΠΊΠ°Π·Π°ΡΠ΅Π»ΡΡΡΠ²ΠΎ ΠΊΠ°ΠΊ ΠΎΠ±ΡΠ·Π°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΠΉ, ΠΏΡΠΈΡΠ΅ΠΌ ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π½ΠΎΠΉ ΡΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½Ρ»[4]. Π ΡΠΎΡΠΌΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠΉ Π»ΠΎΠ³ΠΈΠΊΠ΅ ΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²ΡΠ΅Ρ ΡΡΠ°Π΄ΠΈΡΠΈΡ, Π² ΡΠΎΠΎΡΠ²Π΅ΡΡΡΠ²ΠΈΠΈ Ρ ΠΊΠΎΡΠΎΡΠΎΠΉ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ Π°ΠΏΠ΅Π»Π»ΡΡΠΈΡ ad rem ΡΡΠΈΡΠ°Π΅ΡΡΡ Π°ΠΏΠ΅Π»Π»ΡΡΠΈΠ΅ΠΉ «ad argumentum», Π°ΠΏΠ΅Π»Π»ΡΡΠΈΠΈ ΠΆΠ΅ ad hominem Π² ΡΡΠ°ΡΡΡΠ΅ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ° ΡΠΏΠ΅ΡΠΈΠ°Π»ΠΈΡΡΡ ΠΎΡΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°ΡΡ[5], ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΡΡ ΡΠ°ΠΊ Π½Π°Π·ΡΠ²Π°Π΅ΠΌΡΠΉ ΠΊΡΠΈΡΠ΅ΡΠΈΠΉ ΡΠ΅Π»Π΅Π²Π°Π½ΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ [Π°Π½Π³Π», relevance criterion]. ΠΠ°Π½Π½ΡΠΉ ΡΠ΅ΡΠΌΠΈΠ½ Π±ΡΠ» Π²Π²Π΅Π΄Π΅Π½ Π² ΡΠ΅ΠΎΡΠΈΡ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΠΈ Π°ΠΌΠ΅ΡΠΈΠΊΠ°Π½ΡΠΊΠΈΠΌ Π»ΠΎΠ³ΠΈΠΊΠΎΠΌ ΠΠ΄Π²Π°ΡΠ΄ΠΎΠΌ ΠΡΠΉΠΌΠ΅ΡΠΎΠΌ. ΠΡΠΈΡΠ΅ΡΠΈΠΉ ΠΡΠΉΠΌΠ΅ΡΠ° ΠΏΡΠ΅Π΄ΠΏΠΎΠ»Π°Π³Π°Π΅Ρ ΠΏΠΎΠ΄ΡΠ°Π·Π΄Π΅Π»Π΅Π½ΠΈΠ΅ Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄ΠΎΠ² Π½Π° ΡΠΈΠ»ΡΠ½ΡΠ΅ (valid) ΠΈ ΡΠ»Π°Π±ΡΠ΅ (invalid) ΠΈ ΠΏΡΠΈΠ΄Π°Π΅Ρ ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠ½ΠΎΠΉ Π°Π½ΡΠΈΡΠ½ΠΎΠΉ Π΄ΠΈΡ ΠΎΡΠΎΠΌΠΈΠΈ «Π°ΠΏΠ΅Π»Π»ΡΡΠΈΡ ad argumentum (= ad rem) / Π°ΠΏΠ΅Π»Π»ΡΡΠΈΡ ad hominem» Π²ΠΈΠ΄ ΠΈ ΡΠΈΠ»Ρ ΠΊΠ»Π°ΡΡΠΈΡΠΈΠΊΠ°ΡΠΈΠΈ.
ΠΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ ad Π³Π΅Ρ [Π»Π°Ρ. βΠ΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄ ΠΊ Π΄Π΅Π»Ρ', ΡΡ. res βΡΡΡΠ½ΠΎΡΡΡ, ΡΡΡΡ'], ΠΈΠ»ΠΈ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠΉ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ, ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ°Π²Π»ΡΠ΅Ρ ΡΠΎΠ±ΠΎΠΉ Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄, ΡΠΎΠΎΡΠ²Π΅ΡΡΡΠ²ΡΡ6
ΡΠΈΠΉ «ΡΡΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ Π΄Π΅Π»Π°» (Π. Π’. Π¦ΠΈΡΠ΅ΡΠΎΠ½); Π΅Π³ΠΎ Π½Π°Π·ΡΠ²Π°ΡΡ ΡΠ°ΠΊΠΆΠ΅ Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄ΠΎΠΌ ΠΊ Π»ΠΎΠ³ΠΎΡΡ [Π»Π°Ρ. argumentum ad logicam], ΠΊ Π·Π΄ΡΠ°Π²ΠΎΠΌΡ ΡΠΌΡΡΠ»Ρ [ΠΊΠ°Π»ΡΠΊΠ° Π»Π°Ρ. argumentum ad judicium ΠΈΠ»ΠΈ ad iudicium], Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠΎΠΌ ad veritatem [Π»Π°Ρ. βΠ΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄ ΠΊ ΠΈΡΡΠΈΠ½Π΅', Ρ. Π΅. ΠΎΠ±ΡΠ΅ΠΊΡΠΈΠ²Π½ΠΎΠ΅ Π΄ΠΎΠΊΠ°Π·Π°ΡΠ΅Π»ΡΡΡΠ²ΠΎ], Π° ΡΠ°ΠΊΠΆΠ΅ Π΄Π΅ΠΌΠΎΠ½ΡΡΡΠ°ΡΠΈΠ²Π½ΡΠΌ ΡΠΏΠΎΡΠΎΠ±ΠΎΠΌ Π΄ΠΎΠΊΠ°Π·Π°ΡΠ΅Π»ΡΡΡΠ²Π°, Ρ. Π΅. ΡΠ°ΠΊΠΈΠΌ, Π² ΠΊΠΎΡΠΎΡΠΎΠΌ Π΄Π΅ΠΌΠΎΠ½ΡΡΡΠ°ΡΠΈΡ ΠΏΠ΅ΡΠ΅Ρ ΠΎΠ΄Π° ΠΎΡ Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄ΠΎΠ² ΠΊ ΡΠ΅Π·ΠΈΡΡ ΠΎΡΠ΅Π²ΠΈΠ΄Π½Π° ΠΈ Π»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ½Π°. ΠΠΎΠ²ΠΎΠ΄ ad rem ΠΎΠ±ΡΠ΅ΡΠ°Π΅Ρ ΠΎΡΠΎΠ±ΡΡ ΡΠΈΠ»Ρ Π² ΡΠ»ΡΡΠ°Π΅, ΠΊΠΎΠ³Π΄Π° ΡΠΎΠ»ΠΈΠ΄Π½Π° ΠΈ Π·Π½Π°ΡΠΈΠΌΠ° ΡΠ°ΠΊΡΡΠ°Π»ΡΠ½Π°Ρ ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π° ΡΡΠ²Π΅ΡΠΆΠ΄Π°Π΅ΠΌΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ΅Π·ΠΈΡΠ°; Π² ΡΡΠΎΠΌ ΡΠ»ΡΡΠ°Π΅ ΠΈΠ· Π²ΡΠ΅Ρ ΡΠΎΠ½ΠΊΠΎΡΡΠ΅ΠΉ ΠΎΡΠ°ΡΠΎΡΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ Ρ ΠΈΡΡΠΎΡΠ»ΠΎΠ²ΠΈΡ Π½ΡΠΆΠ½ΡΠΌΠΈ ΠΎΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°ΡΡΡΡ Π»ΠΈΡΡ ΡΠΌΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΎΠΏΠΈΡΠ°ΡΡ ΡΠΎΠΎΡΠ²Π΅ΡΡΡΠ²ΡΡΡΠΈΠ΅ ΡΠ°ΠΊΡΡ Π΄Π°, ΠΏΠΎΠΆΠ°Π»ΡΠΉ, ΡΠ°ΡΠΏΠΎΠ»ΠΎΠΆΠΈΡΡ ΡΡΠΈ ΠΎΠΏΠΈΡΠ°Π½ΠΈΡ Π² ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½Π½ΠΎΠΉ Π»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΠΏΠΎΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ. ΠΡΠΈΠ²Π΅Π΄Π΅ΠΌ Π»ΡΠ±ΠΎΠΏΡΡΠ½ΡΠΉ ΡΠ»ΡΡΠ°ΠΉ ΡΠ΅Π°Π»ΠΈΠ·Π°ΡΠΈΠΈ ΡΡΠΎΠΉ ΡΡΡΠ°ΡΠ΅Π³ΠΈΠΈ ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ, ΠΎΠΏΠΈΡΠ°Π½Π½ΡΠΉ Π² ΠΊΠ½ΠΈΠ³Π΅ «ΠΡΠΊΡΡΡΡΠ²ΠΎ ΡΠ΅ΡΠΈ Π½Π° ΡΡΠ΄Π΅» Π. Π‘. ΠΠΎΡΠΎΡ ΠΎΠ²ΡΠΈΠΊΠΎΠ²ΡΠΌ:[6][7][8][9][10][11]
- 7. ΠΠ΅ΡΡΠ°ΡΡΡΠ΅ Π² ΡΠΎΠΌ, ΡΡΠΎ Ρ Π½Π΅Π³ΠΎ ΠΎΠΊΠ°Π·Π°Π»ΡΡ ΡΡΠΎΡ Π½ΠΎΠΆ: «Π΅ΠΌΡ Π±Ρ ΡΠ΄Π°ΡΠΈΡΡ ΠΏΠ°Π»ΠΊΠΎΠΉ, ΠΊΠ°ΠΊ Π΅Π³ΠΎ Π±ΠΈΠ»ΠΈ; ΠΎΠ½ ΡΡΠΈΠ± Π±Ρ Π€Π΅Π΄ΠΎΡΠΎΠ²Π° Ρ Π½ΠΎΠ³ ΠΈ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ; ΡΠΎΠ³Π΄Π° Π½Π΅ Π±ΡΠ»ΠΎ Π±Ρ ΠΈ ΡΠ°ΠΊΠΎΠΉ ΡΠ°Π½Ρ; Π΄Π° ΠΏΠ°Π»ΠΊΠΈ-ΡΠΎ Ρ Π½Π΅Π³ΠΎ Ρ ΡΠΎΠ±ΠΎΠΉ Π½Π΅ ΡΠ»ΡΡΠΈΠ»ΠΎΡΡ».
- 8. «ΠΠ°ΠΊΠΎΠΉ ΡΡΠΎ Π½ΠΎΠΆ? ΠΠ°Π½ΡΠ΅Π»ΡΡΡΠΊΠΈΠΉ, ΠΏΠ΅ΡΠΎΡΠΈΠ½Π½ΡΠΉ Π½ΠΎΠΆΠΈΠΊ; ΠΎΠ½ Π½Π΅ Π΄Π»Ρ ΡΠ΅Π³ΠΎ Ρ ΡΠ΄ΠΎΠ³ΠΎ Π΅Π³ΠΎ Π½ΠΎΡΠΈΠ» Π² ΠΊΠ°ΡΠΌΠ°Π½Π΅; Ρ Π½Π°Ρ Ρ Π²ΡΠ΅Ρ ΡΠ°ΠΊΠΈΠ΅ Π½ΠΎΠΆΠΈ Π΄Π»Ρ Π½Π°Π΄ΠΎΠ±Π½ΠΎΡΡΠΈ, Π΄Π»Ρ ΡΠ°Π±ΠΎΡΡ».
- 9. ΠΠ½ Π½Π΅ Π±ΡΡΠ½, ΠΎΠ½ ΡΠΌΠΈΡΠ½ΡΠΉ; «ΠΎΠ½ΠΈ Π·Π° ΡΠΎ Π΅Π³ΠΎ Π½Π΅ Π»ΡΠ±ΡΡ, ΡΡΠΎ ΠΎΠ½ Ρ Π½ΠΈΠΌΠΈ Π²ΠΎΠ΄ΠΊΡ Π½Π΅ ΠΏΠΈΠ» ΠΈ ΠΈΠΌ Π½Π° Π²ΠΎΠ΄ΠΊΡ Π½Π΅ Π΄Π°Π²Π°Π»».
- 10. «ΠΠ½ ΡΠΌΠΈΡΠ½ΡΠΉ; ΠΎΠ½ Π½Π΅ Π±ΡΡΠ½, Π΅ΡΠ»ΠΈ Π±Ρ ΠΎΠ½ ΠΎΡΡΠ°Π»ΡΡ Π½Π°Π΄ Π€Π΅Π΄ΠΎΡΠΎΠ²ΡΠΌ, ΠΊΠΎΠ³Π΄Π° ΡΠΎΡ ΡΠΏΠ°Π», Π΄Π° ΠΊΡΠΈΡΠ°Π»: „ΠΠΉ ΠΏΠΎΠ΄Ρ ΠΎΠ΄ΠΈ Π΅ΡΠ΅, ΠΊΡΠΎ Ρ ΠΎΡΠ΅Ρ“, — ΡΠΎΠ³Π΄Π° Π±Ρ ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ ΡΠΊΠ°Π·Π°ΡΡ, ΡΡΠΎ ΠΎΠ½ ΠΈΡ Π·Π°Π΄ΠΈΡΠ°Π»; Π° ΠΎΠ½ ΡΠ±Π΅ΠΆΠ°Π»; ΡΠ°Π·ΠΌΠ°Ρ Π½ΡΠ»ΡΡ Π½Π°Π·Π°Π΄, ΡΠ΄Π°ΡΠΈΠ» ΠΈ ΡΠ±Π΅ΠΆΠ°Π»». ΠΠΎΠ½ΡΠΈΠ» Π·Π°ΡΠΈΡΠ½ΠΈΠΊ ΡΠ΅ΠΌ, Ρ ΡΠ΅Π³ΠΎ Π½Π°ΡΠ°Π»: «Π― Π½Π΅ Π·Π½Π°Ρ, ΡΡΠΎ Π½Π°Π΄ΠΎ Π³ΠΎΠ²ΠΎΡΠΈΡΡ, Π²Π°ΡΠ΅ Π±Π»Π°Π³ΠΎΡΠΎΠ΄ΠΈΠ΅, Π²Ρ Π»ΡΡΡΠ΅ Π·Π½Π°Π΅ΡΠ΅; ΠΌΡ Π½Π°Π΄Π΅Π΅ΠΌΡΡ Π½Π° Π²Π°ΡΠ΅ ΠΏΡΠ°Π²ΠΎΡΡΠ΄ΠΈΠ΅…»
ΠΠΎΡ Π·Π°ΡΠΈΡΠ°, Π³ΠΎΡΠΏΠΎΠ΄Π° Π·Π°ΡΠΈΡΠ½ΠΈΠΊΠΈ!
ΠΠΎΠ΄ΡΡΠ΄ΠΈΠΌΡΠΉ Π½Π΅ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ ΠΏΠΎ ΠΎΠ±Π²ΠΈΠ½ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΠΌΡ Π°ΠΊΡΡ, Π½ΠΎ ΠΈ ΠΏΠΎ ΡΡΠ΄Π΅Π±Π½ΠΎΠΌΡ ΡΠ»Π΅Π΄ΡΡΠ²ΠΈΡ ΡΠΈΡΠΊΠΎΠ²Π°Π» Π°ΡΠ΅ΡΡΠ°Π½ΡΡΠΊΠΈΠΌΠΈ ΠΎΡΠ΄Π΅Π»Π΅Π½ΠΈΡΠΌΠΈ, ΠΏΠΎΡΠ΅ΡΠ΅ΠΉ Π²ΡΠ΅Ρ ΠΎΡΠΎΠ±ΡΡ ΠΏΡΠ°Π² ΠΈ Π²ΡΡΡΠ»ΠΊΠΎΠΉ Π½Π° ΡΠ΅ΡΡΡΠ΅ Π³ΠΎΠ΄Π°. ΠΡΠΈΡΡΠΆΠ½ΡΠ΅ ΠΆΠ΅ ΠΏΡΠΈΠ·Π½Π°Π»ΠΈ ΡΠ°Π½Ρ Π»Π΅Π³ΠΊΠΎΠΉ, ΠΏΡΠΈΠ·Π½Π°Π»ΠΈ ΡΠΎΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΠ΅ Π·Π°ΠΏΠ°Π»ΡΡΠΈΠ²ΠΎΡΡΠΈ ΠΈ Π΄Π°Π»ΠΈ ΡΠ½ΠΈΡΡ ΠΎΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΠ΅. Π‘ΡΠ΄ΡΠΈ ΠΏΡΠΈΠ³ΠΎΠ²ΠΎΡΠΈΠ»ΠΈ ΠΠ°Π»ΠΊΠΈΠ½Π° ΠΊ ΡΡΡΠ΅ΠΌΠ½ΠΎΠΌΡ Π·Π°ΠΊΠ»ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡ Π½Π° Π΄Π²Π° ΠΌΠ΅ΡΡΡΠ°.
Π ΡΠ²Π΅ΡΠ΅ ΡΠΊΠ°Π·Π°Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ Π²ΠΏΠΎΠ»Π½Π΅ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌΠ»Π΅ΠΌΠΎΠΉ ΠΈ Π»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ½ΠΎΠΉ ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ°Π²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ ΠΊΠΎΠ½ΡΡΠ°ΡΠΈΡΡΠ΅ΠΌΠ°Ρ Π½Π΅ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠΌΠΈ ΡΡΠ΅Π½ΡΠΌΠΈ Π½Π΅ΠΎΠ±Ρ ΠΎΠ΄ΠΈΠΌΠΎΡΡΡ «ΡΠ°Π·Π²Π΅Π΄Π΅Π½ΠΈΡ ΡΠΈΡΠΎΡΠΈΠΊΠΈ ΠΈ ΡΡΡΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎΠΉ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΠΈ»1. Π Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ: ΡΡΠ΅ΡΠ° ΡΠΈΡΠΎΡΠΈΠΊΠΈ Π½Π°ΡΠΈΠ½Π°Π΅ΡΡΡ ΠΈΠΌΠ΅Π½Π½ΠΎ ΡΠ°ΠΌ, Π³Π΄Π΅-Π»ΠΈΠ±ΠΎ Π½Π΅ Ρ Π²Π°ΡΠ°Π΅Ρ ΡΠ°ΠΊΡΠΎΠ² (Ρ Π°Π΄ΡΠ΅ΡΠ°Π½ΡΠ°), Π»ΠΈΠ±ΠΎ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½Π°Ρ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ Π½Π΅ Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΡΠ΅Ρ (Π½Π° Π΄Π°Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ Π°Π΄ΡΠ΅ΡΠ°ΡΠ°, Π½Π° Π΄Π°Π½Π½ΡΡ Π°ΡΠ΄ΠΈΡΠΎΡΠΈΡ).
ΠΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ ad hominem [Π»Π°Ρ. βΠ΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄ ΠΊ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΡ'], ΠΈΡΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠΉ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ, ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠΉ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ ΠΈΠ»ΠΈ Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄ ΠΊ ΡΡΠ²ΡΡΠ²Ρ [Π°Π½Π³Π», appeal to emotion], ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ°Π²Π»ΡΠ΅Ρ ΡΠΎΠ±ΠΎΠΉ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌ, ΡΠΏΠΎΡΡΠ΅Π±Π»ΡΠ΅ΠΌΡΠΉ Π΄Π»Ρ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ Π²Π»ΠΈΡΠ½ΠΈΡ Π½Π° ΠΎΠΏΠΏΠΎΠ½Π΅Π½ΡΠ°. ΠΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ·ΡΠΊΠ° [emotional language], Ρ. Π΅. ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎ ΠΎΠΊΡΠ°ΡΠ΅Π½Π½ΡΡ Π²ΡΡΠ°ΠΆΠ΅Π½ΠΈΠΉ, Π°ΠΏΠ΅Π»Π»ΠΈΡΡΡΡΠΈΡ ΠΊ ΠΆΠ°Π»ΠΎΡΡΠΈ, ΡΡΡΠ°Ρ Ρ ΠΈ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΠΌ ΡΡΠ²ΡΡΠ²Π°ΠΌ, ΡΡΠΈΡΠ°Π΅ΡΡΡ Π½Π΅ΡΠ΅ΡΡΠ½ΠΎΠΉ ΡΠ»ΠΎΠ²ΠΊΠΎΠΉ («dishonest trick»), Π² Π΄ΠΈΡΠΊΡΡΡΠΈΡΡ ΡΠ°ΠΊΠΈΠ΅ Π²ΡΡΠ°ΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ ΡΠ΅ΠΊΠΎΠΌΠ΅Π½Π΄ΡΠ΅ΡΡΡ Π·Π°ΠΌΠ΅Π½ΡΡΡ ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎ Π½Π΅ΠΉΡΡΠ°Π»ΡΠ½ΡΠΌΠΈ[12][13]. ΠΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΡ ad hominem Π½Π΅ ΠΎΡΠ½ΠΎΡΡΡΡΡ ΠΊ «ΡΡΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ Π΄Π΅Π»Π°», Ρ. Π΅. ΠΈΡΡΠ΅Π»Π΅Π²Π°Π½ΡΠ½Ρ ΠΏΠΎ ΠΎΡΠ½ΠΎΡΠ΅Π½ΠΈΡ ΠΊ Π½Π΅ΠΌΡ; Ρ ΡΠΎΡΠΊΠΈ Π·ΡΠ΅Π½ΠΈΡ Π»ΠΎΠ³ΠΈΠΊΠΈ «argumentum ad hominem non est argumentum», ΠΏΠΎΡΡΠΎΠΌΡ Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄Ρ ΡΡΠΎΠ³ΠΎ ΡΠΈΠΏΠ° Π½Π΅ΡΠ΅Π΄ΠΊΠΎ ΠΈΠΌΠ΅Π½ΡΡΡ ΠΏΡΠ΅Π²Π΄ΠΎΠ°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΠΌΠΈ [Π°Π½Π³Π», pseudoarguments], Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΠΌΠΈ ad vanitatem [Π»Π°Ρ. βΠΊ ΠΏΡΡΡΠΎΡΠ»ΠΎΠ²ΠΈΡ'], Π° ΡΠ°ΠΊΠΆΠ΅ Π½Π΅ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠΌΠΈ, Π½Π΅Π΄Π΅ΠΌΠΎΠ½ΡΡΡΠ°ΡΠΈΠ²Π½ΡΠΌΠΈ, Π²Π½Π΅Π»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΌΠΈ ΡΠΏΠΎΡΠΎΠ±Π°ΠΌΠΈ Π΄ΠΎΠΊΠ°Π·Π°ΡΠ΅Π»ΡΡΡΠ²Π°. Π Π»Π°ΡΡΠ½ΠΈ Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄Ρ ΠΈΠΌΠ΅Π½ΠΎΠ²Π°Π»ΠΈ rationes, Ρ. Π΅., ΡΡΠ΄Ρ ΠΏΠΎ Π²Π½ΡΡΡΠ΅Π½Π½Π΅ΠΉ ΡΠΎΡΠΌΠ΅ Π΄Π°Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ΅ΡΠΌΠΈΠ½Π°, ΠΈ Π² Π°Π½ΡΠΈΡΠ½ΠΎΠΉ Π»ΠΎΠ³ΠΈΠΊΠ΅ Π½Π° ΡΡΠ°ΡΡΡ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ° ΠΌΠΎΠ³Π»Π° ΠΏΡΠ΅ΡΠ΅Π½Π΄ΠΎΠ²Π°ΡΡ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ Π°ΠΏΠ΅Π»Π»ΡΡΠΈΡ ΠΊ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎΠΌΡ Π½Π°ΡΠ°Π»Ρ, ΠΊ ΡΠ°ΡΡΡΠ΄ΠΊΡ. ΠΠΏΠ΅Π»Π»ΡΡΠΈΠΈ ΠΆΠ΅ ad hominem ΡΡΠ°Π²Π½ΠΈΠ²Π°Π»ΠΈΡΡ Ρ ΠΈΡΠΏΠΎΡΡΠ΅Π½Π½ΡΠΌ ΠΏΡΠΈΠ±ΠΎΡΠΎΠΌ:
Π ΡΠ°ΠΌΠΎΠΌ Π΄Π΅Π»Π΅: ΡΠΎΡΡΡΠ°Π΄Π°Π½ΠΈΠ΅, Π³Π½Π΅Π² ΠΈ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΠ΅ ΡΠΎΠΌΡ ΠΏΠΎΠ΄ΠΎΠ±Π½ΡΠ΅ Π΄Π²ΠΈΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ Π΄ΡΡΠΈ ΠΎΡΠ½ΠΎΡΡΡΡΡ Π½Π΅ ΠΊ ΡΠ°ΡΡΠΌΠ°ΡΡΠΈΠ²Π°Π΅ΠΌΠΎΠΌΡ ΡΡΠ΄ΡΠ΅ΠΉ Π΄Π΅Π»Ρ, Π° ΠΊ ΡΠ°ΠΌΠΎΠΌΡ ΡΡΠ΄ΡΠ΅. Π’Π°ΠΊΠΈΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ°Π·ΠΎΠΌ, Π΅ΡΠ»ΠΈ Π±Ρ ΡΡΠ΄ΠΎΠΏΡΠΎΠΈΠ·Π²ΠΎΠ΄ΡΡΠ²ΠΎ Π²Π΅Π·Π΄Π΅ Π±ΡΠ»ΠΎ ΠΏΠΎΡΡΠ°Π²Π»Π΅Π½ΠΎ ΡΠ°ΠΊ, ΠΊΠ°ΠΊ ΠΎΠ½ΠΎ Π½ΡΠ½Π΅ ΠΏΠΎΡΡΠ°Π²Π»Π΅Π½ΠΎ Π² Π½Π΅ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΡ Π³ΠΎΡΡΠ΄Π°ΡΡΡΠ²Π°Ρ , ΠΈ ΠΏΡΠ΅ΠΈΠΌΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎ Π² ΡΠ΅Ρ , ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠ΅ ΠΎΡΠ»ΠΈΡΠ°ΡΡΡΡ Ρ ΠΎΡΠΎΡΠΈΠΌ Π³ΠΎΡΡΠ΄Π°ΡΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΡΠΌ ΡΡΡΡΠΎΠΉΡΡΠ²ΠΎΠΌ, ΡΡΠΈ ΡΠ΅ΠΎΡΠ΅ΡΠΈΠΊΠΈ Π½Π΅ ΠΌΠΎΠ³Π»ΠΈ Π±Ρ ΡΠΊΠ°Π·Π°ΡΡ Π½ΠΈ ΡΠ»ΠΎΠ²Π°. ΠΡΠ΅ ΠΎΠ΄ΠΎΠ±ΡΡΡΡ ΡΠ°ΠΊΡΡ ΠΏΠΎΡΡΠ°Π½ΠΎΠ²ΠΊΡ ΡΡΠ΄ΠΎΠΏΡΠΎΠΈΠ·Π²ΠΎΠ΄ΡΡΠ²Π°, Π½ΠΎ ΠΎΠ΄Π½ΠΈ ΠΏΠΎΠ»Π°Π³Π°ΡΡ, ΡΡΠΎ Π΄Π΅Π»ΠΎ Π·Π°ΠΊΠΎΠ½Π° ΠΏΡΠΎΠΈΠ·Π½Π΅ΡΡΠΈ ΡΡΠΎ Π·Π°ΠΏΡΠ΅ΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅, Π΄ΡΡΠ³ΠΈΠ΅ ΠΆΠ΅ Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ ΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΡΡΡΡΡ ΡΠ°ΠΊΠΈΠΌ Π·Π°ΠΊΠΎΠ½ΠΎΠΌ, Π½Π΅ ΠΏΠΎΠ·Π²ΠΎΠ»ΡΡ Π³ΠΎΠ²ΠΎΡΠΈΡΡ Π½ΠΈΡΠ΅Π³ΠΎ Π½Π΅ ΠΎΡΠ½ΠΎΡΡΡΠ΅Π³ΠΎΡΡ ΠΊ Π΄Π΅Π»Ρ (ΡΠ°ΠΊ ΡΡΠΎ Π΄Π΅Π»Π°Π΅ΡΡΡ ΠΈ Π² ΠΡΠ΅ΠΎΠΏΠ°Π³Π΅). Π’Π°ΠΊΠΎΠΉ ΠΏΠΎΡΡΠ΄ΠΎΠΊ ΠΏΡΠ°Π²ΠΈΠ»Π΅Π½, ΡΠ°ΠΊ ΠΊΠ°ΠΊ Π½Π΅ ΡΠ»Π΅Π΄ΡΠ΅Ρ, Π²ΠΎΠ·Π±ΡΠΆΠ΄Π°Ρ Π² ΡΡΠ΄ΡΠ΅ Π³Π½Π΅Π², Π·Π°Π²ΠΈΡΡΡ ΠΈ ΡΠΎΡΡΡΠ°Π΄Π°Π½ΠΈΠ΅, ΡΠΌΡΡΠ°ΡΡ Π΅Π³ΠΎ: ΡΡΠΎ Π·Π½Π°ΡΠΈΠ»ΠΎ Π±Ρ ΡΠΎ ΠΆΠ΅, ΠΊΠ°ΠΊ Π΅ΡΠ»ΠΈ Π±Ρ ΠΊΡΠΎ-Π½ΠΈΠ±ΡΠ΄Ρ ΠΈΡΠΊΡΠΈΠ²ΠΈΠ» ΡΡ Π»ΠΈΠ½Π΅ΠΉΠΊΡ, ΠΊΠΎΡΠΎΡΠΎΠΉ Π΅ΠΌΡ Π½ΡΠΆΠ½ΠΎ ΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΠΎΠ²Π°ΡΡΡΡ [ΠΊΡΡΡΠΈΠ² Π½Π°Ρ. —Π. Π.].
ΠΡΠΈΡΡΠΎΡΠ΅Π»Ρ. Π ΠΈΡΠΎΡΠΈΠΊΠ° Π Π΅Π»Π΅Π²Π°Π½ΡΠ½ΠΎΡΡΡ (relevance) ΡΡΠΈΡΠ°Π΅ΡΡΡ ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π½ΡΠΌ ΠΊΡΠΈΡΠ΅ΡΠΈΠ΅ΠΌ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌΠ»Π΅ΠΌΠΎΡΡΠΈ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°, Π΅Π³ΠΎ ΠΈΡΡΠ΅Π»Π΅Π²Π°Π½ΡΠ½ΠΎΡΡΡ — ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠΉ ΠΈΠ· Π³Π»Π°Π²Π½ΡΡ Π‘basic) Π»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΡ ΠΎΡΠΈΠ±ΠΎΠΊ1. ΠΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ, Π²Π·ΡΡΡΠΉ ΠΈΠ· ΠΎΠ±Π»Π°ΡΡΠΈ, Π»Π΅ΠΆΠ°ΡΠ΅ΠΉ Π²Π½Π΅ ΡΠΏΠΎΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ Π²ΠΎΠΏΡΠΎΡΠ°, ΠΈΠΌΠ΅Π½ΡΠ΅ΡΡΡ argumentum externum, ΠΏΡΠΈΠ½Π°Π΄Π»Π΅ΠΆΠ°ΡΠΈΠΉ ΡΠΏΠΎΡΠ½ΠΎΠΌΡ Π²ΠΎΠΏΡΠΎΡΡ — argumentum internum. Π ΡΠΈΡΠ»Ρ ΠΈΡΡΠ΅Π»Π΅Π²Π°Π½ΡΠ½ΡΡ ΠΏΡΠΈΠ½Π°Π΄Π»Π΅ΠΆΠ°Ρ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΡΠ»ΠΎΠ²ΠΊΠΈ, Π² ΡΠ°ΡΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ ΠΊ ΠΏΠ°Π»ΠΊΠ΅, Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ ΠΊ ΠΆΠ°Π»ΠΎΡΡΠΈ, Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ ΠΊ ΠΊΠΎΡΠ΅Π»ΡΠΊΡ, Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ ΠΊ Π²Π΅ΡΠ΅, Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ ΠΊ ΡΡΠ΅ΡΠ»Π°Π²ΠΈΡ, Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ ΠΊ Π°Π²ΡΠΎΡΠΈΡΠ΅ΡΡ, Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½Ρ ΠΊ ΡΡΠ°Π΄ΠΈΡΠΈΠΈ ΠΈ Π΄Ρ. ΠΠ°ΠΈΠΌΠ΅Π½ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ Π΄Π°Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠΈΠΏΠ° ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ°Π²Π»ΡΡΡ ΡΠΎΠ±ΠΎΠΉ ΡΠΈΠ½ΡΠ°ΠΊΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΠΊΠ°Π»ΡΠΊΠΈ ΡΡΠ°ΡΠΈΠ½Π½ΡΡ Π»Π°ΡΠΈΠ½ΡΠΊΠΈΡ ΡΠ΅ΡΠΌΠΈΠ½ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΡ ΠΎΠ±ΠΎΠ·Π½Π°ΡΠ΅Π½ΠΈΠΉ ΡΠΈΠΏΠ° argumentum ad baculum (ΠΊ ΠΏΠ°Π»ΠΊΠ΅), argumentum ad misericordiam (ΠΊ ΠΆΠ°Π»ΠΎΡΡΠΈ), argumentum ad bursum (ΠΊ ΠΊΠΎΡΠ΅Π»ΡΠΊΡ) ΠΈ Π΄Ρ., Π² ΡΠΈΠ»Ρ ΡΠ΅Π³ΠΎ Π² Π°Π½Π³Π»ΠΈΠΉΡΠΊΠΎΠΉ ΡΡΠ°Π΄ΠΈΡΠΈΠΈ Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄Ρ ΡΡΠΎΠ³ΠΎ ΠΊΠ»Π°ΡΡΠ° ΠΈΠ½ΠΎΠ³Π΄Π° ΠΈΠΌΠ΅Π½ΡΡΡ «βad' fallacies»[14]. ΠΠΎΡΠΊΠΎΠ»ΡΠΊΡ Π°ΠΏΠ΅Π»Π»ΠΈΡΡΡΡ ΠΎΠ½ΠΈ Π½Π΅ ΠΊ ΡΠ°Π·ΡΠΌΡ, Π° ΠΊ ΡΠΌΠΎΡΠΈΡΠΌ (ΡΡΡΠ°Ρ Ρ, ΠΆΠ°Π»ΠΎΡΡΠΈ, ΠΆΠ°Π΄Π½ΠΎΡΡΠΈ ΠΈ Ρ. Π΄.), Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΡ Π΄Π°Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ°Π·ΡΡΠ΄Π° Π½Π°Π·ΡΠ²Π°ΡΡ ΡΠ°ΠΊΠΆΠ΅ Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄Π°ΠΌΠΈ ΠΊ ΠΏΠ°ΡΠΎΡΡ [ΡΡ. Π°Π½Π³Π», appeal to sentiment]. ΠΠΎΠ²ΠΎΠ΄Ρ ΡΡΠΎΠ³ΠΎ ΡΠΈΠΏΠ° Π°Π±ΡΠΎΠ»ΡΡΠ½ΠΎ ΠΈΡΠΊΠ»ΡΡΠ΅Π½Ρ, ΠΊ ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅ΡΡ, Π² ΡΡΠ΅ΡΠ΅ Π½Π°ΡΡΠ½ΠΎΠΉ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΠΈ, ΠΎΠ΄Π½Π°ΠΊΠΎ Π² ΡΡΠ΄Π΅Π±Π½ΠΎΠΉ ΠΏΡΠ°ΠΊΡΠΈΠΊΠ΅ ΠΎΠ½ΠΈ ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΡΡΡΡΡ, Ρ ΠΎΡΡ ΠΈ Ρ Π½Π΅ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠΌΠΈ ΠΎΠ³ΡΠ°Π½ΠΈΡΠ΅Π½ΠΈΡΠΌΠΈ:
ΠΡΠΈ Π½ΠΎΡΠΌΠ°Π»ΡΠ½ΡΡ ΡΡΠ»ΠΎΠ²ΠΈΡΡ argumentum ad hominem Π΅ΡΡΡ ΡΠ²ΠΈΠ΄Π΅ΡΠ΅Π»ΡΡΡΠ²ΠΎ ΠΎ Π±Π΅Π΄Π½ΠΎΡΡΠΈ, Π²ΡΠ΄Π°Π²Π°Π΅ΠΌΠΎΠ΅ ΠΎΡΠ°ΡΠΎΡΠΎΠΌ Π΅Π³ΠΎ Π΄Π΅Π»Ρ ΠΈΠ»ΠΈ ΡΠ°ΠΌΠΎΠΌΡ ΡΠ΅Π±Π΅ [ΠΊΡΡΡΠΈΠ² Π½Π°Ρ. —Π. Π.]. ΠΠΎ ΠΏΡΠΈ Π½Π΅Π½Π°Π΄Π΅ΠΆΠ½ΡΡ ΡΡΠ΄ΡΡΡ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ΄ΠΈΡΡΡ ΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΠΎΠ²Π°ΡΡΡΡ ΠΈ argumentis ad hominem, ΡΠ±Π΅Π΄ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΠΌΠΈ Π΄Π»Ρ Π΄Π°Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠΎΡΡΠ°Π²Π° ΡΡΠ΄Π°, Π½Π°ΠΏΡΠΈ2
ΠΌΠ΅Ρ, ΠΊΠΎΠ³Π΄Π° ΠΏΠΎΠ΄ΡΡΠ΄ΠΈΠΌΡΠΉ ΠΈ ΡΡΠ΄ΡΠΈ ΠΏΡΠΈΠ½Π°Π΄Π»Π΅ΠΆΠ°Ρ ΠΊ ΡΠ°Π·Π½ΡΠΌ ΠΈ Π²ΡΠ°ΠΆΠ΄Π΅Π±Π½ΡΠΌ ΡΠΎΡΠ»ΠΎΠ²ΠΈΡΠΌ ΠΈΠ»ΠΈ ΠΊ Π²ΡΠ°ΠΆΠ΄ΡΡΡΠΈΠΌ ΠΏΠΎΠ»ΠΈΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΌ ΠΏΠ°ΡΡΠΈΡΠΌ. Π ΡΡΠΈΡ ΡΠ»ΡΡΠ°ΡΡ ΠΏΡΠ΅Π΄ΠΏΠΎΡΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ Π½Π°ΡΡΠΎΡΡΠΈΡ Π΄ΠΎΠΊΠ°Π·Π°ΡΠ΅Π»ΡΡΡΠ² ΠΌΠ½ΠΈΠΌΡΠΌ ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ Π±ΡΡΡ Π³ΡΠ±ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΠΉ ΠΎΡΠΈΠ±ΠΊΠΎΠΉ.
Π. Π‘Π΅ΡΠ³Π΅ΠΈΡ. ΠΡΠΊΡΡΡΡΠ²ΠΎ ΡΠ΅ΡΠΈ Π½Π° ΡΡΠ΄Π΅ Π‘ΡΠ΅ΡΠ° Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΠΈ ad hominem ΠΎΠ³ΡΠ°Π½ΠΈΡΠ΅Π½Π° ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½Π½ΡΠΌΠΈ ΡΠΈΠΏΠ°ΠΌΠΈ ΠΎΡΠ΄Π΅Π»ΡΠ½ΡΡ Π»ΠΈΡ ΠΈ ΡΠΎΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΡΡ Π³ΡΡΠΏΠΏ, ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈ Π½Π΅ΡΡΡΠΎΠΉΡΠΈΠ²ΡΡ ΠΈ ΠΏΠΎΠ΄Π΄Π°ΡΡΠΈΡ ΡΡ Π²Π½ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡ; Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ ad Π³Π΅Ρ (Π»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠ°Ρ ΠΈ ΡΠΌΠΏΠΈΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠ°Ρ) ΡΡΡΠ΅ΠΊΡΠΈΠ²Π½Π° Π² Π»ΡΠ±ΠΎΠΉ Π°ΡΠ΄ΠΈΡΠΎΡΠΈΠΈ. ΠΠΎΡΡΠΎΠΌΡ ΠΏΠ΅ΡΠ²Π°Ρ ΠΈΠΌΠ΅Π½ΡΠ΅ΡΡΡ ΠΊΠΎΠ½ΡΠ΅ΠΊΡΡΡΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠΉ (Ρ. Π΅. ΡΠΈΡΡΠ°ΡΠΈΠ²Π½ΠΎ ΠΎΠ³ΡΠ°Π½ΠΈΡΠ΅Π½Π½ΠΎΠΉ), Π° Π²ΡΠΎΡΠ°Ρ — ΡΠ½ΠΈΠ²Π΅ΡΡΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠΉ. ΠΡΠΈ ΡΡΠ»ΠΎΠ²ΠΈΠΈ ΠΏΡΠ°Π²ΠΈΠ»ΡΠ½ΠΎΠΉ ΡΠΎΡΠΈΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠΉ ΠΎΡΠΈΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΠΈ ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½Π°Ρ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ ΠΎΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°Π΅ΡΡΡ ΠΎΡΠ΅Π½Ρ Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎΠΉ, Π½Π°ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Ρ Π² ΡΠ΅ΠΊΠ»Π°ΠΌΠ΅:
ΠΡΠ»ΠΈ ΡΠ°Π·ΡΠ°Π±ΠΎΡΠ°Π½Ρ ΡΠ΅ΡΡΡΠ΅ ΡΠ΅ΠΊΠ»Π°ΠΌΠ½ΡΡ ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ°, ΠΏΡΠΈ ΠΏΠΎΠΌΠΎΡΠΈ ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΡ ΡΠ΅ΠΊΠ»Π°ΠΌΠΈΡΠΎΠ²Π°Π»ΠΈΡΡ ΡΠ΅ΡΡΡΠ΅ ΡΠ°Π·Π½ΡΡ ΡΠΎΡΡΠ° ΡΠΊΠ°Π½ΠΈ. Π ΠΊΠ°ΠΆΠ΄ΠΎΠΌ ΡΠ΅ΠΊΡΡΠ΅ Π±ΡΠ»Π° ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Π½Π΅Π½Π° ΡΠ°Π·Π½Π°Ρ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ.
Π’Π΅ΠΊΡΡ, ΡΠΎΠ΄Π΅ΡΠΆΠ°ΡΠΈΠΉ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΡ ΠΏΠΎΠ»ΠΎΠΆΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΡ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ, ΡΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°Π», ΡΡΠΎ ΠΏΡΠ΅Π΄Π»Π°Π³Π°Π΅ΠΌΠ°Ρ ΡΠΊΠ°Π½Ρ ΠΈΠ·Π³ΠΎΡΠΎΠ²Π»Π΅Π½Π° ΠΈΠ· Π²ΡΡΠΎΠΊΠΎΠΊΠ°ΡΠ΅ΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎΠΉ ΡΠ΅ΡΡΡΠΈ, ΡΡΠΎ ΡΡΠΈΡΠ°ΡΡ Π΅Π΅ ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ Π² Π΄ΠΎΠΌΠ°ΡΠ½ΠΈΡ ΡΡΠ»ΠΎΠ²ΠΈΡΡ , ΡΡΠΎ ΠΎΠ½Π° Π½Π΅ ΡΠ²Π°Π»ΠΈΠ²Π°Π΅ΡΡΡ ΠΈ Π½Π΅ Π»ΠΈΠ½ΡΠ΅Ρ ΠΏΡΠΈ ΡΡΠΈΡΠΊΠ΅ ΠΈ ΡΡΠΎ ΠΎΠ½Π° ΠΈΠΌΠ΅Π΅Ρ ΡΠ°Π·Π½ΡΠ΅ ΡΠΈΡΡΠ½ΠΊΠΈ ΠΈ ΡΠΎΠ½Π° (1). Π’Π΅ΠΊΡΡ, ΡΠΎΠ΄Π΅ΡΠΆΠ°ΡΠΈΠΉ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΡ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ Ρ ΠΏΠΎΠ»ΠΎΠΆΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΠΌΠΈ ΠΈ ΠΎΡΡΠΈΡΠ°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΠΌΠΈ ΡΠ»Π΅ΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΠΌΠΈ [ΡΠΎ Π΅ΡΡΡ Π΄Π²ΡΡΡΠΎΡΠΎΠ½Π½ΡΡ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ. — Π. Π.], ΠΊΡΠΎΠΌΠ΅ ΠΎΡΠΌΠ΅ΡΠ΅Π½Π½ΡΡ Π²ΡΡΠ΅ Π΄ΠΎΡΡΠΎΠΈΠ½ΡΡΠ², ΡΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°Π» Π½Π° ΠΎΠ΄ΠΈΠ½ Π½Π΅Π΄ΠΎΡΡΠ°ΡΠΎΠΊ, Π° ΠΈΠΌΠ΅Π½Π½ΠΎ: ΡΠΊΠ°Π½Ρ ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ ΡΠΈΡΡΠΈΡΡ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ ΡΡΡ ΠΈΠΌ ΡΠΏΠΎΡΠΎΠ±ΠΎΠΌ — Π² Ρ ΠΈΠΌΡΠΈΡΡΠΊΠ΅ (2). ΠΠ±ΡΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΠ΅, ΡΠΎΠ΄Π΅ΡΠΆΠ°ΡΠ΅Π΅ ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΡ ΠΏΠΎΠ»ΠΎΠΆΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΡ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ, ΠΈΠ½ΡΠΎΡΠΌΠΈΡΠΎΠ²Π°Π»ΠΎ, ΡΡΠΎ ΠΏΠ»Π°ΡΡΠ΅, ΡΡΠΈΡΠΎΠ΅ ΠΈΠ· ΠΏΡΠ΅Π΄Π»Π°Π³Π°Π΅ΠΌΠΎΠΉ ΡΠΊΠ°Π½ΠΈ, Π³Π°ΡΠ°Π½ΡΠΈΡΡΠ΅Ρ ΡΠ²Π΅ΠΆΠΈΠΉ ΠΈ ΡΠ»Π΅Π³Π°Π½ΡΠ½ΡΠΉ Π²ΠΈΠ΄, ΠΏΠΎΠ΄Π½ΠΈΠΌΠ°Π΅Ρ Π½Π°ΡΡΡΠΎΠ΅Π½ΠΈΠ΅, ΡΡΠΎ Π² ΡΡΠΎΠΌ ΠΏΠ»Π°ΡΡΠ΅ ΠΆΠ΅Π½ΡΠΈΠ½Π° Π±ΡΠ΄Π΅Ρ Π½ΡΠ°Π²ΠΈΡΡΡΡ ΠΈ Ρ. Π΄. (3). Π’Π΅ΠΊΡΡ, ΡΠΎΠ΄Π΅ΡΠΆΠ°ΡΠΈΠΉ ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΡ ΠΎΡΡΠΈΡΠ°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΡ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ, ΡΠΊΠ°Π·ΡΠ²Π°Π», ΡΡΠΎ ΠΏΡΠΈΠΎΠ±ΡΠ΅ΡΠ΅Π½Π½Π°Ρ ΡΠΊΠ°Π½Ρ ΠΈΠ·Π±Π°Π²ΠΈΡ ΠΆΠ΅Π½ΡΠΈΠ½Ρ ΠΎΡ Ρ Π»ΠΎΠΏΠΎΡ ΠΈ Π·Π°Π±ΠΎΡ. (4). Π‘Π°ΠΌΠΎΠΉ Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²Π΅Π½Π½ΠΎΠΉ ΠΎΠΊΠ°Π·Π°Π»Π°ΡΡ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ ΠΏΠΎΠ»ΠΎΠΆΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½Π°Ρ ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½Π°Ρ (3), Π½Π° Π²ΡΠΎΡΠΎΠΌ ΠΌΠ΅ΡΡΠ΅ — Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ ΠΏΠΎΠ»ΠΎΠΆΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½Π°Ρ ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½Π°Ρ (1).
Π. Π. Π₯ΡΠΎΠΌΠΎΠ².
Π Π΅ΠΊΠ»Π°ΠΌΠ½Π°Ρ Π΄Π΅ΡΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎΡΡΡ: ΠΈΡΠΊΡΡΡΡΠ²ΠΎ, ΡΠ΅ΠΎΡΠΈΡ, ΠΏΡΠ°ΠΊΡΠΈΠΊΠ° ΠΠ»ΠΎΠ½Π·ΠΎ Π§Π΅ΡΡΠ° (1903—1995), ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΡΡΡΡΡ «Π»ΠΎΠ³ΠΈΠΊΠ° ΠΊΠ°ΠΊ ΡΠ΅ΠΎΡΠΈΡ Π΄Π΅Π΄ΡΠΊΡΠΈΠ²Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ°ΡΡΡΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ ΠΏΠ»ΡΡ Π²ΡΠ΅ ΡΠΎ, ΡΡΠΎ ΠΏΠΎΡΡΠ΅Π±ΡΠ΅ΡΡΡ»1.
ΠΡΠ΅ ΠΠΈΡΠ°Π³ΠΎΡ, ΠΏΠΎ ΡΠ²ΠΈΠ΄Π΅ΡΠ΅Π»ΡΡΡΠ²Ρ ΠΠΈΠΎΠ³Π΅Π½Π° ΠΠ°ΡΡΡΠΈΡ, ΡΡΠ²Π΅ΡΠΆΠ΄Π°Π»:
ΠΡΡΠ° ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠ° ΡΠ°Π·Π΄Π΅Π»ΡΠ΅ΡΡΡ Π½Π° ΡΡΠΈ ΡΠ°ΡΡΠΈ: ΡΠΌ (vooq), ΡΠ°ΡΡΡΠ΄ΠΎΠΊ (cpprjv) ΠΈ ΡΡΡΠ°ΡΡΡ (ΠΠΎΡΠΎΡ). Π£ΠΌ ΠΈ ΡΡΡΠ°ΡΡΡ Π΅ΡΡΡ ΠΈ Π² Π΄ΡΡΠ³ΠΈΡ ΠΆΠΈΠ²ΡΡ ΡΡΡΠ΅ΡΡΠ²Π°Ρ , Π½ΠΎ ΡΠ°ΡΡΡΠ΄ΠΎΠΊ — ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ Π² ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠ΅. ΠΠ»Π°ΡΡΡ Π΄ΡΡΠΈ ΡΠ°ΡΠΏΡΠΎΡΡΡΠ°Π½ΡΠ΅ΡΡΡ ΠΎΡ ΡΠ΅ΡΠ΄ΡΠ° ΠΈ Π΄ΠΎ ΠΌΠΎΠ·Π³Π°: ΡΠ° ΡΠ°ΡΡΡ Π΅Π΅, ΠΊΠΎΡΠΎΡΠ°Ρ Π² ΡΠ΅ΡΠ΄ΡΠ΅, — ΡΡΠΎ ΡΡΡΠ°ΡΡΡ, Π° ΠΊΠΎΡΠΎΡΠ°Ρ Π² ΠΌΠΎΠ·Π³Π΅, — ΡΠ°ΡΡΡΠ΄ΠΎΠΊ ΠΈ ΡΠΌ [ΠΊΡΡΡΠΈΠ² Π½Π°Ρ. — Π. Π.]; ΡΡΡΡΠΈ ΠΆΠ΅ ΠΎΡ Π½ΠΈΡ — Π½Π°ΡΠΈ ΡΡΠ²ΡΡΠ²Π°[15][16].
ΠΠΎΠ²ΠΎΠ΄Ρ ad. Π³Π΅Ρ ΠΈ ad hominem ΡΠΎΠΎΡΠ²Π΅ΡΡΡΠ²ΡΡΡ Π΄Π²ΡΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ΅ΠΊΡΠ°ΠΌ, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠ΅ Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎ ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΠΎΠ²Π°ΡΡ Ρ ΡΠ΅Π»ΡΡ Π²ΠΎΠ·Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡ Π½Π° Π°Π΄ΡΠ΅ΡΠ°ΡΠ°, Π° ΠΈΠΌΠ΅Π½Π½ΠΎ:
- 1. Π Π°Π·ΡΠΌ, Ρ. Π΅. Π»ΠΎΠ³ΠΈΠΊΠ°, ΠΈΠ»ΠΈ, Π² Π°Π½ΡΠΈΡΠ½ΠΎΠΉ ΡΠ΅ΡΠΌΠΈΠ½ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΠΈ, Π»ΠΎΠ³ΠΎΡ (ΡΠ΅ΡΠΌΠΈΠ½ Π²Π²Π΅Π΄Π΅Π½ ΠΠ΅ΡΠ°ΠΊΠ»ΠΈΡΠΎΠΌ ΠΈΠ· ΠΡΠ΅ΡΠ°). ΠΠΎΠ΄ ΠΌΠ½ΠΎΠ³ΠΎΠ·Π½Π°ΡΠ½ΡΠΌ ΡΠ΅ΡΠΌΠΈΠ½ΠΎΠΌ Π»ΠΎΠ³ΠΎΡ [Π³ΡΠ΅Ρ. Π₯ΠΎΡΠΎΡ, βΡΠ°Π·ΡΠΌ'] Π² Π°Π½ΡΠΈΡΠ½ΠΎΠΉ, ΠΈΠ»ΠΈ ΠΊΠ»Π°ΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΡΠΈΡΠΎΡΠΈΠΊΠ΅ ΠΏΠΎΠ½ΠΈΠΌΠ°Π»ΠΈ ΡΠ°Π·ΡΠΌ, ΠΈΠ½ΡΠ΅Π»Π»Π΅ΠΊΡ, Π·Π΄ΡΠ°Π²ΡΠΉ ΡΠΌΡΡΠ», ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎΠ΅ Π½Π°ΡΠ°Π»ΠΎ (ratio), ΠΌΡΠ΄ΡΠΎΡΡΡ, Π° ΡΠ°ΠΊΠΆΠ΅ «ΡΠ°ΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΡ Π°ΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ»[17].
- 2. ΠΠΌΠΎΡΠΈΠΈ, ΡΡΠ²ΡΡΠ²Π° Π°Π΄ΡΠ΅ΡΠ°ΡΠ°, ΠΈΠ»ΠΈ, Π² Π°Π½ΡΠΈΡΠ½ΠΎΠΉ ΡΠ΅ΡΠΌΠΈΠ½ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΠΈ, ΠΏΠ°ΡΠΎΡ. ΠΠΎΠ΄ ΠΏΠ°ΡΠΎΡΠΎΠΌ [Π³ΡΠ΅Ρ. Π»ΠΉΠΠΎΠ΄ βΡΠΎΠ±ΡΡΠΈΠ΅, ΠΏΡΠΎΠΈΡΡΠ΅ΡΡΠ²ΠΈΠ΅, Π½Π΅ΡΡΠ°ΡΡΡΠ΅, ΠΈΡΠΏΡΡΠ°Π½ΠΈΠ΅', ΠΏΠ΅ΡΠ΅Π½. βΠΎΡΡΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅, ΡΡΡΠ°Π΄Π°Π½ΠΈΠ΅, ΡΡΡΠ°ΡΡΡ, Π²ΠΎΠ»Π½Π΅Π½ΠΈΠ΅, Π²ΠΎΠ·Π±ΡΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΠ΅, Π°ΡΡΠ΅ΠΊΡ'] Π² ΠΊΠ»Π°ΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΡΠΈΡΠΎΡΠΈΠΊΠ΅ ΠΏΠΎΠ΄ΡΠ°Π·ΡΠΌΠ΅Π²Π°Π»ΠΈΡΡ ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΈ ΡΠ΅Π»ΠΎΠ²Π΅ΠΊΠ°, Π΅Π³ΠΎ ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΠΎΠ΅ Π½Π°ΡΠ°Π»ΠΎ (emotio) ΠΈ/ΠΈΠ»ΠΈ ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΈ, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠ΅ ΠΎΠ½ Ρ ΠΎΡΠ΅Ρ Π²ΡΠ·Π²Π°ΡΡ Ρ Π°Π΄ΡΠ΅ΡΠ°ΡΠ°.
Π£ΠΊΠ°Π·Π°Π½Π½ΡΠΌ Π΄Π²ΡΠΌ ΠΎΠ±ΡΠ΅ΠΊΡΠ°ΠΌ Π²ΠΎΠ·Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡ Π½Π° Π°Π΄ΡΠ΅ΡΠ°ΡΠ° ΠΌΠΎΠ³ΡΡ Π±ΡΡΡ ΠΏΠΎΡΡΠ°Π²Π»Π΅Π½Ρ Π² ΡΠΎΠΎΡΠ²Π΅ΡΡΡΠ²ΠΈΠ΅ Π΄Π²Π° ΡΠ°Π·ΡΡΠ΄Π° ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌΠΎΠ²:
1. Π€ΠΈΠ³ΡΡΡ ΠΌΡΡΠ»ΠΈ [ΠΊΠ°Π»ΡΠΊΠ° Π»Π°Ρ. figura sententiarum, figura mentis, figura rerum < Π³ΡΠ΅Ρ. ayrjpa Siavoiou;, cp. ΡΡΠ°Π½Ρ. figures de pensees, Π°Π½Π³Π», figure of logos] — ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½Π½ΡΠ΅ ΡΠ΅ΡΠ΅ΠΌΡΡΠ»ΠΈΡΠ΅Π»ΡΠ½ΡΠ΅ ΠΎΠΏΠ΅ΡΠ°ΡΠΈΠΈ: ΠΏΡΠΎΡΠΈΠ²ΠΎΠΏΠΎΡΡΠ°Π²Π»Π΅Π½ΠΈΠ΅, ΡΡΠΎΡΠ½Π΅Π½ΠΈΠ΅, ΡΡΠ°Π²Π½Π΅Π½ΠΈΠ΅, ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΈ Π΄Ρ., Π°ΠΏΠ΅Π»Π»ΠΈΡΡΡΡΠΈΠ΅ ΠΊ ΡΠ°Π·ΡΠΌΡ ΠΈ Π»ΠΎΠ³ΠΈΠΊΠ΅ Π°Π΄ΡΠ΅ΡΠ°ΡΠ°. Π‘ΡΠΈΡΠ°Π΅ΡΡΡ, ΡΡΠΎ Π² ΠΎΡΠ»ΠΈΡΠΈΠ΅ ΠΎΡ ΡΠΈΠ³ΡΡ ΡΠ»ΠΎΠ²Π° ΡΠΈΠ³ΡΡΡ ΠΌΡΡΠ»ΠΈ Π·Π°ΡΡΠ°Π³ΠΈΠ²Π°ΡΡ ΡΠΎΠ΄Π΅ΡΠΆΠ°Π½ΠΈΠ΅, Π° Π½Π΅ ΡΠΏΠΎΡΠΎΠ± Π²ΡΡΠ°ΠΆΠ΅Π½ΠΈΡ. ΠΠ°Π²Π½ΠΎ Π·Π°ΠΌΠ΅ΡΠ΅Π½ΠΎ, ΠΎΠ΄Π½Π°ΠΊΠΎ, ΡΡΠΎ ΡΠΈΠ³ΡΡΠ° ΠΌΡΡΠ»ΠΈ ΠΌΠΎΠΆΠ΅Ρ Π·Π°ΡΡΠ°Π³ΠΈΠ²Π°ΡΡ ΡΠ·ΡΠΊΠΎΠ²ΡΡ ΡΠΎΡΠΌΡ, ΡΠΈΠ³ΡΡΠ° ΡΠ»ΠΎΠ²Π° — ΡΠΎΠ΄Π΅ΡΠΆΠ°Π½ΠΈΠ΅ ΡΠ΅ΡΠΈ. ΠΡΠΎ ΠΎΠ±ΡΡΠΎΡΡΠ΅Π»ΡΡΡΠ²ΠΎ Π²ΡΠ·ΡΠ²Π°Π΅Ρ Π·Π°ΡΡΡΠ΄Π½Π΅Π½ΠΈΡ ΠΏΡΠΈ ΠΈΡ ΡΠ°Π·Π²Π΅Π΄Π΅Π½ΠΈΠΈ: ΡΠ°ΠΊ, ΠΠ²ΠΈΠ½ΡΠΈΠ»ΠΈΠ°Π½, ΡΠ°Π·ΠΌΡΡΠ»ΡΡ ΠΎ ΡΡΠ°ΡΡΡΠ΅ ΡΡΠ°Π²Π½Π΅Π½ΠΈΡ, ΠΏΡΠΈΠ·Π½Π°Π΅ΡΡΡ: «ΠΠ΅ Π·Π½Π°Ρ, ΠΊ ΡΠΈΠ³ΡΡΠ°ΠΌ Π»ΠΈ ΡΠ΅ΡΠΈ Π΅Π³ΠΎ ΠΎΡΠ½Π΅ΡΡΠΈ ΠΈΠ»ΠΈ ΠΆΠ΅ ΠΌΡΡΠ»ΠΈ»[18]. Π ΡΠΈΠ³ΡΡΠ°ΠΌ ΠΌΡΡΠ»ΠΈ Π½Π° ΠΏΡΠ°Π²Π°Ρ ΠΎΡΠ΄Π΅Π»ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΈΡ ΠΏΠΎΠ΄ΠΊΠ»Π°ΡΡΠ° ΠΎΡΠ½Π΅ΡΠ΅ΠΌ Π»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΡΠ»ΠΎΠ²ΠΊΠΈ.
2. ΠΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌΡ, Π²ΠΎΠ·Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΡΡΡΠΈΠ΅ Π½Π° ΡΡΠ²ΡΡΠ²Π° Π°Π΄ΡΠ΅ΡΠ°ΡΠ°, Π΅Π³ΠΎ Π²ΠΎΠ»Ρ, ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ, ΠΎΡΠΎΠ±Π΅Π½Π½ΠΎΡΡΡΠΌ Π²ΠΎΡΠΏΡΠΈΡΡΠΈΡ (Ρ ΡΡΠΎΠΉ ΡΠ΅Π»ΡΡ ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΡΠ΅ΡΡΡ Π·Π°ΠΊΠΎΠ½ ΠΊΡΠ°Ρ). Π‘ΡΠ΅Π΄Π½Π΅Π²Π΅ΠΊΠΎΠ²ΠΎΠ΅ ΡΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΎ ΡΠΈΠ³ΡΡΠ°Ρ «Π±ΡΠ»ΠΎ ΠΏΠΎΠΏΡΡΠΊΠΎΠΉ ΠΊΠ»Π°ΡΡΠΈΡΠΈΡΠΈΡΠΎΠ²Π°ΡΡ ΡΠΌΠΎΡΠΈΠΎΠ½Π°Π»ΡΠ½ΡΠ΅ ΡΠΎΡΡΠΎΡΠ½ΠΈΡ ΠΈ ΡΠΎΠΎΡΠ²Π΅ΡΡΡΠ²ΡΡΡΠΈΠ΅ ΡΠ΅ΡΠ΅Π²ΡΠ΅ ΡΠΎΡΠΌΡ»1. ΠΠ°ΡΠΈΠ½Π°Ρ Ρ ΡΡΠΎΠΉ ΡΠΏΠΎΡ ΠΈ ΠΊ ΡΠΈΡΠ»Ρ ΡΠΈΠ³ΡΡ ΠΎΡΠ½ΠΎΡΡΡ ΠΌΠ½ΠΎΠ³ΠΈΠ΅ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΡΠ°ΠΊΡΠΈΠΊΠΈ: Π½Π΅ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠ΅ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌΡ ΠΊΠΎΠΌΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ; ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌΡ, ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΡΠ΅ΠΌΡΠ΅ Ρ ΡΠ΅Π»ΡΡ ΠΏΡΠΈΠ²Π»Π΅ΡΡ Π²Π½ΠΈΠΌΠ°Π½ΠΈΠ΅ Π°Π΄ΡΠ΅ΡΠ°ΡΠ° ΠΊ ΡΡΠ°Π³ΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΠΌ ΡΠ΅ΡΠΈ (ΡΠ°ΠΊΡΠΈΠΊΠΈ Π°ΠΊΡΠ΅Π½ΡΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ), Π·Π°ΠΈΠ½ΡΡΠΈΠ³ΠΎΠ²Π°ΡΡ Π΅Π³ΠΎ (ΡΠ°ΠΊΠΎΠ²Ρ, Π½Π°ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Ρ, ΠΏΠ°ΡΠ°ΠΏΡΠΎΡΠ΄ΠΎΠΊΠΈΡ ΠΈ ΡΠ΅ΡΠ°ΡΠ΄Π°ΡΠΈΡ) ΠΈ Π΄Ρ. Π€ΠΈΠ³ΡΡΡ Π΄Π°Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠΈΠΏΠ°, ΠΏΠΎ ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½ΠΈΡ Π°Π½ΡΠΈΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΡΠΈΠ»ΠΎΠ»ΠΎΠ³Π° ΠΠΎΠ½Π³ΠΈΠ½Π°, «ΠΏΡΠΈΠ΄Π°ΡΡ ΡΠ΅ΡΠΈ ΡΡΡΠ°ΡΡΠ½ΠΎΡΡΡ ΠΈ Π²ΡΡΠ°ΠΆΠ°ΡΡ ΡΡΠ²ΡΡΠ²Π°»[19][20]. Π ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΌ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌΠ°ΠΌ Π½Π° ΠΏΡΠ°Π²Π°Ρ ΠΎΡΠ΄Π΅Π»ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ ΠΈΡ ΠΏΠΎΠ΄ΠΊΠ»Π°ΡΡΠ° ΠΎΡΠ½Π΅ΡΠ΅ΠΌ ΠΈ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠ΅ ΡΠ»ΠΎΠ²ΠΊΠΈ.
ΠΡΠΈΠ΅ΠΌΡ Π²ΠΎΠ·Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡ Π½Π° ΡΠΊΠ°Π·Π°Π½Π½ΡΠ΅ Π΄Π²Π° ΠΎΠ±ΡΠ΅ΠΊΡΠ° (Π»ΠΎΠ³ΠΎΡ ΠΈ ΠΏΠ°ΡΠΎΡ) ΡΠΎΡΡΠ°Π²Π»ΡΡΡ ΠΈΠ½ΡΡΡΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°Π»ΡΠ½ΡΡ ΡΠ°ΡΡΡ ΡΠΈΡΠΎΡΠΈΠΊΠΈ, Π΅Π΅ ΠΈΠ½ΡΡΡΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°Π»ΡΠ½ΠΎΠ΅ ΠΈΠ·ΠΌΠ΅ΡΠ΅Π½ΠΈΠ΅.
ΠΠ΅ΡΡΠ½ΠΎ, ΠΎΠ΄Π½Π°ΠΊΠΎ, ΠΊΠ°ΠΊΠΎΠ΅ ΠΌΠ΅ΡΡΠΎ Π² ΡΡΠΎΠΉ ΡΡΠ°Π΄ΠΈΡΠΈΠΎΠ½Π½ΠΎ Π΄ΠΈΡ ΠΎΡΠΎΠΌΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΡΡ Π΅ΠΌΠ΅ Π·Π°Π½ΠΈΠΌΠ°ΡΡ ΡΠΈΠ³ΡΡΡ ΡΠ΅ΡΠΈ, Π² ΡΠ°ΡΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ ΡΠ·ΡΠΊΠΎΠ²ΡΠ΅ ΡΠ»ΠΎΠ²ΠΊΠΈ, ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠ΅, ΠΊΠ°ΠΊ ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠ½ΠΎ, Π½Π΅ ΡΠΎΠ»ΡΠΊΠΎ ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΡΡΡΡΡ Ρ ΡΠ΅Π»ΡΡ ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π°ΡΡΠ΅Π³ΠΎ Π²ΠΎΠ·Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡ, Π½ΠΎ ΠΈ ΠΎΡΠΌΡΡΠ»ΠΈΠ²Π°ΡΡΡΡ ΠΊΠ°ΠΊ Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄Ρ, Π½Π°ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Ρ Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄ ΠΊ ΡΡΠΈΠΌΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΠΈ, Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄ ad nauseam.
ΠΠ»Ρ Π²ΡΡΠ²Π»Π΅Π½ΠΈΡ, Π°Π΄Π΅ΠΊΠ²Π°ΡΠ½ΠΎΠ³ΠΎ Π°Π½Π°Π»ΠΈΠ·Π° ΠΈ ΡΠΈΡΡΠ΅ΠΌΠ°ΡΠΈΠ·Π°ΡΠΈΠΈ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌΠΎΠ² ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π°ΡΡΠ΅ΠΉ ΡΠ΅ΡΠΈ ΡΠ΅Π»Π΅ΡΠΎΠΎΠ±ΡΠ°Π·Π½ΠΎ ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Π½ΠΈΡΡ ΠΊ Π½ΠΈΠΌ ΠΏΠΎΠ½ΡΡΠΈΠ΅ ΠΊΠ°Π½Π°Π»Π° Π²ΠΎΠ·Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡ (ΡΠΎ ΡΡΠΎΡΠΎΠ½Ρ Π°Π΄ΡΠ΅ΡΠ°Π½ΡΠ°) ΠΈΠ»ΠΈ ΠΊΠ°Π½Π°Π»Π° Π²ΠΎΡΠΏΡΠΈΡΡΠΈΡ (ΡΠΎ ΡΡΠΎΡΠΎΠ½Ρ Π°Π΄ΡΠ΅ΡΠ°ΡΠ°). Π’Π°ΠΊΠΎΠ²ΡΠΌ ΡΠ²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ, Π² ΡΠ°ΡΡΠ½ΠΎΡΡΠΈ, ΡΠ·ΡΠΊΠΎΠ²ΠΎΠΉ ΠΊΠ°Π½Π°Π». ΠΡΠ»ΠΈ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌ ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π°ΡΡΠ΅Π³ΠΎ Π²ΠΎΠ·Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡ ΠΆΠ΅ΡΡΠΊΠΎ ΡΠ²ΡΠ·Π°Π½ Ρ ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΠ΅ΠΌ ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½Π½ΠΎΠΉ ΡΠΈΠ³ΡΡΡ ΡΠ΅ΡΠΈ, ΡΠΎ Π΄Π°Π½Π½ΡΠΉ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌ ΡΠ²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ ΠΊΠΎΠΌΠ±ΠΈΠ½ΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½Π½ΡΠΌ: ΡΠ΅ΡΠ΅Π²ΡΠΌ ΠΈ ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠ²ΡΠ΅ΠΌΠ΅Π½Π½ΠΎ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΌ ΠΈΠ»ΠΈ ΡΠ΅ΡΠ΅Π²ΡΠΌ ΠΈ ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠ²ΡΠ΅ΠΌΠ΅Π½Π½ΠΎ Π»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΌ. ΠΠΎΡΡΠ½ΠΈΠΌ ΡΠΊΠ°Π·Π°Π½Π½ΠΎΠ΅ Π½Π° ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅ΡΠ΅: ΡΠ³ΡΠΎΠ·Ρ ΠΏΠ°Π»ΠΊΠΎΠΉ ΠΈΠ»ΠΈ Π½ΠΎΠΆΠΎΠΌ Ρ ΡΠ΅Π»ΡΡ ΠΏΠΎΠ»ΡΡΠΈΡΡ ΠΎΡ ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π΅Π½Π½ΠΎΠ³ΠΎ Π»ΠΈΡΠ° Π΄Π΅Π½ΡΠ³ΠΈ ΡΠ»Π΅Π΄ΡΠ΅Ρ ΡΡΠ°ΠΊΡΠΎΠ²Π°ΡΡ ΠΊΠ°ΠΊ ΡΠΈΡΡΠΎ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΉ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌ (Π΄ΠΎΠ²ΠΎΠ΄ ad baculum βΠΊ ΠΏΠ°Π»ΠΊΠ΅'), Π° Π½Π°Π·ΠΎΠΉΠ»ΠΈΠ²ΡΠΉ Π»Π΅ΠΊΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΉ ΠΏΠΎΠ²ΡΠΎΡ ad nauseam (Π½Π°ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Ρ, Π² ΡΠ΅ΡΠΈ Π½ΠΈΡΠ΅Π³ΠΎ ΠΈΠ»ΠΈ ΠΏΠΎΠΏΡΠΎΡΠ°ΠΉΠΊΠΈ), ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΡΠ΅ΠΌΡΠΉ Ρ ΡΡΠΎΠΉ ΠΆΠ΅ ΡΠ΅Π»ΡΡ, — ΠΊΠ°ΠΊ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌ ΡΠ΅ΡΠ΅Π²ΠΎΠΉ (= ΡΠΈΠ³ΡΡΡ ΡΠ΅ΡΠΈ) ΠΈ ΠΎΠ΄Π½ΠΎΠ²ΡΠ΅ΠΌΠ΅Π½Π½ΠΎ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΉ:
— ΠΠ°ΠΉ ΠΌΠ½Π΅ Π²ΠΎΠ΄ΠΊΠΈ, Π½Ρ Π΄Π°ΠΉ, Π΄Π°ΠΉ! ΠΠ΅ΡΠΏΠ»Π°ΡΠ½ΠΎ Π΄Π°ΠΉ! Π’Ρ Π±ΠΎΠ³Π°ΡΡΠΉ, Π° Ρ Π±Π΅Π΄Π½ΡΠΉ…
Π. ΠΡΡΠΊΠΎΠ²Π°. Π Π°ΡΡΠΊΠ°Π· ΠΎ ΠΆΠΈΠ·Π½ΠΈ ΠΠΎΠ΄ΡΠ΅ΡΠΊΠ½Π΅ΠΌ, ΡΡΠΎ ΠΈ Π»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ΅, ΠΈ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ΅ Π²ΠΎΠ·Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΠ΅ ΠΎΡΠ½ΡΠ΄Ρ Π½Π΅ ΠΎΠ±ΡΠ·Π°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ ΠΈ Π½Π΅ Π²ΡΠ΅Π³Π΄Π° Π²ΡΡΠ°ΠΆΠ΅Π½Ρ ΡΠΈΠ³ΡΡΠ°ΠΌΠΈ ΡΠ΅ΡΠΈ. ΠΠΎΡΡΠΎΠΌΡ ΠΏΠΎΠ½ΡΡΠΈΡ «ΡΠΈΠ³ΡΡΠ° ΡΠ΅ΡΠΈ», «ΡΠΈΠ³ΡΡΠ° ΠΌΡΡΠ»ΠΈ» ΠΈ «ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΠΉ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌ» Π² ΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»Π°Ρ ΡΠΎΠ΄ΠΎΠ²ΠΎΠ³ΠΎ ΠΏΠΎΠ½ΡΡΠΈΡ «ΡΠΈΠ³ΡΡΠ°» (= «ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌ») Π½Π°Ρ ΠΎΠ΄ΡΡΡΡ Π² ΠΎΡΠ½ΠΎΡΠ΅Π½ΠΈΡΡ ΠΏΠ΅ΡΠ΅ΡΠ΅ΡΠ΅Π½ΠΈΡ:
ΠΠΎΠ½ΡΡΠΈΠ΅ Π²ΠΎΠ·Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡ, Π° ΡΠ»Π΅Π΄ΠΎΠ²Π°ΡΠ΅Π»ΡΠ½ΠΎ, ΠΈ ΠΏΠΎΠ½ΡΡΠΈΠ΅ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌΠ° Π²ΠΎΠ·Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡ ΠΏΡΠ΅Π΄ΡΡΠ°Π²Π»ΡΡΡΡΡ ΡΠ΅Π½ΡΡΠ°Π»ΡΠ½ΡΠΌΠΈ Π΄Π»Ρ ΠΊΠ»Π°ΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΡΠΈΡΠΎΡΠΈΠΊΠΈ. ΠΠΎΠ³ΠΈΡΠ½ΠΎ ΠΏΠΎΡΡΠΎΠΌΡ ΡΠ΄Π΅Π»Π°ΡΡ Π²ΡΠ²ΠΎΠ΄ ΠΎ ΡΠΎΠΌ, ΡΡΠΎ ΡΠΈΠΏΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡ ΡΡΠΈΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈ Π·Π½Π°ΡΠΈΠΌΡΡ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌΠΎΠ² Π΄ΠΎΠ»ΠΆΠ½Π° ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»ΠΈΡΡ ΠΏΠΎΡΡΡΠΎΠ΅Π½ΠΈΠ΅ ΠΈ ΡΡΠ±ΡΠΈΠΊΠ°ΡΠΈΡ ΠΊΡΡΡΠ° ΠΊΠ»Π°ΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΡΠΈΡΠΎΡΠΈΠΊΠΈ.
ΠΠ±ΡΠ΅ΠΊΡΠ°ΠΌΠΈ ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π°ΡΡΠ΅Π³ΠΎ Π²ΠΎΠ·Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡ ΡΠ²Π»ΡΡΡΡΡ ΡΠ°Π·ΡΠΌ ΠΈ ΡΡΠ²ΡΡΠ²Π°, ΠΎΠ΄Π½Π°ΠΊΠΎ ΠΏΠΎΡΠΊΠΎΠ»ΡΠΊΡ ΠΎΡΠ½ΠΎΠ²Π½ΡΠΌ ΠΊΠ°Π½Π°Π»ΠΎΠΌ ΡΠ°ΠΊΠΎΠ³ΠΎ Π²ΠΎΠ·Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΠΈΡ ΡΠ²Π»ΡΠ΅ΡΡΡ ΡΠ΅ΡΡ, ΡΠΎ ΡΡΠΎ Π΄Π°Π΅Ρ Π²ΠΎΠ·ΠΌΠΎΠΆΠ½ΠΎΡΡΡ ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΠΎΠ²Π°ΡΡ Π² ΡΠ΅Π»ΡΡ ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ Π½Π΅ΠΊΠΎΡΠΎΡΡΠ΅ ΡΠΈΠ³ΡΡΡ ΡΠ΅ΡΠΈ, Π²ΠΎΠ·Π΄Π΅ΠΉΡΡΠ²ΡΡ Ρ ΠΈΡ ΠΏΠΎΠΌΠΎΡΡΡ Π»ΠΈΠ±ΠΎ Π½Π° ΡΠ°Π·ΡΠΌ, Π»ΠΈΠ±ΠΎ Π½Π° ΡΡΠ²ΡΡΠ²Π°. ΠΠΌΠ΅Π½Π½ΠΎ ΠΏΠΎΡΡΠΎΠΌΡ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌΡ ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ ΡΠ»Π΅Π΄ΡΠ΅Ρ ΡΠ°ΡΡΠΌΠ°ΡΡΠΈΠ²Π°ΡΡ Π½Π΅ Π΄Π²ΡΠΌΡ, ΠΊΠ°ΠΊ ΡΡΠΎ Π±ΡΠ»ΠΎ ΠΏΡΠΈΠ½ΡΡΠΎ Π΄ΠΎ ΡΠΈΡ ΠΏΠΎΡ, Π° ΡΡΠ΅ΠΌΡ ΠΎΡΠ΄Π΅Π»ΡΠ½ΡΠΌΠΈ Π±Π»ΠΎΠΊΠ°ΠΌΠΈ (Ρ Π΄Π°Π»ΡΠ½Π΅ΠΉΡΠΈΠΌ ΠΏΠΎΠ΄ΡΠ°Π·Π΄Π΅Π»Π΅Π½ΠΈΠ΅ΠΌ ΠΏΠΎ ΡΠ°ΡΡΠ½ΡΠΌ ΠΏΠ°ΡΠ°ΠΌΠ΅ΡΡΠ°ΠΌ). ΠΠ°Π½Π½Π°Ρ ΠΈΠ΄Π΅Ρ ΠΎΠΏΡΠ΅Π΄Π΅Π»ΡΠ΅Ρ ΡΡΠ±ΡΠΈΠΊΠ°ΡΠΈΡ Π½Π°ΡΡΠΎΡΡΠ΅Π³ΠΎ ΡΡΠ΅Π±Π½ΠΈΠΊΠ°. ΠΠΎ Π²ΡΠΎΡΠΎΠΉ Π³Π»Π°Π²Π΅ Π½Π°ΠΌΠΈ Π±ΡΠ΄ΡΡ ΡΠ°ΡΡΠΌΠΎΡΡΠ΅Π½Ρ ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌΡ Π»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠ³ΠΎ ΡΠ±Π΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΡ ΠΈ ΠΌΠ°Π½ΠΈΠΏΡΠ»ΠΈΡΠΎΠ²Π°Π½ΠΈΡ, Π² ΡΡΠ΅ΡΡΠ΅ΠΉ — ΠΏΡΠΈΠ΅ΠΌΡ ΠΏΡΠΈΡ ΠΎΠ»ΠΎΠ³ΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΎΠΉ ΠΌΠ°Π½ΠΈΠΏΡΠ»ΡΡΠΈΠΈ, Π² ΡΠ΅ΡΠ²Π΅ΡΡΠΎΠΉ — ΠΈΡΠΏΠΎΠ»ΡΠ·ΡΠ΅ΠΌΡΠ΅ Π² ΡΡΠΈΡΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠΈΡ ΡΠ΅Π»ΡΡ ΡΠ·ΡΠΊΠΎΠ²ΡΠ΅ ΡΠ»ΠΎΠ²ΠΊΠΈ.
- [1] Π¦ΠΈΡΠ΅ΡΠΎΠ½ Π. Π’. Π’ΡΠΈ ΡΡΠ°ΠΊΡΠ°ΡΠ° ΠΎΠ± ΠΎΡΠ°ΡΠΎΡΡΠΊΠΎΠΌ ΠΈΡΠΊΡΡΡΡΠ²Π΅. Π., 1994. Π‘. 162.
- [2] ΠΡΡΡΡΠ½ Π. Π. ΠΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ. ΠΡΠ΅Π²Π°Π½, 1984. Π‘. 21.
- [3] Encyclopedia of rhetoric and composition. Communication from ancient times to theinformation age / ed. Th. Enos. Routledge, 1996. P. 22.
- [4] ΠΡΡΡΡΠ½ Π. Π. ΠΡΠ³ΡΠΌΠ΅Π½ΡΠ°ΡΠΈΡ. ΠΡΠ΅Π²Π°Π½, 1984. Π‘. 29.
- [5] Π ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅ΡΡ, ΠΈΠ·Π²Π΅ΡΡΠ½ΡΠΉ ΡΠΈΠ½ΡΠΊΠΈΠΉ Π»ΠΎΠ³ΠΈΠΊ ΠΈ ΡΠΈΠ»ΠΎΡΠΎΡ Π―Π°ΠΊΠΊΠΎ Π₯ΠΈΠ½ΡΠΈΠΊΠΊΠ° ΠΏΠΈΡΠ΅Ρ: «Argument, unlike the testimony of witness, has to be evaluated ad argumentum, not ad hominem, touse the traditional locutions» (Hintikka J. Inquiry as inquiry. A logic of scientific discovery. Springer, 2004. P. 89).
- [6] ΠΠ°Π»ΠΊΠΈΠ½ Π½Π΅ Ρ ΠΎΡΠ΅Π» ΠΏΡΠΈΡΠΈΠ½ΠΈΡΡ ΡΡΠΎΠ»Ρ ΡΡΠΆΠΊΠΎΠ΅ ΠΏΠΎΠ²ΡΠ΅ΠΆΠ΄Π΅Π½ΠΈΠ΅ Π€Π΅Π΄ΠΎΡΠΎΠ²Ρ,"ΠΎΠ½ ΡΠ΄Π°ΡΠΈΠ» Π΅Π³ΠΎ Π½Π°ΠΎΡΠΌΠ°ΡΡ, Π½Π΅ ΠΎΠ³Π»ΡΠ΄ΡΠ²Π°ΡΡΡ; ΡΡΠΎ Π±ΡΠ» Π½Π΅ΡΡΠ°ΡΡΠ½ΡΠΉ ΡΠ»ΡΡΠ°ΠΉ, ΡΡΠΎ ΡΠ΄Π°Ρ ΠΏΡΠΈΡΠ΅Π»ΡΡ Π² ΠΆΠΈΠ²ΠΎΡ".
- [7] ΠΠ°Π»ΠΊΠΈΠ½ Π½Π΅ Ρ ΠΎΡΠ΅Π» ΡΡΠΎΠ³ΠΎ; «ΠΎΠ½ ΡΠ°ΠΌ ΠΆΠ°Π»Π΅Π΅Ρ, ΡΡΠΎ ΠΏΡΠΎΠΈΠ·ΠΎΡΠ»ΠΎ ΡΠ°ΠΊΠΎΠ΅ Π½Π΅ΡΡΠ°ΡΡΡΠ΅; ΠΎΠ½ ΡΡΠ°Π·Ρ ΠΆΠ°Π»Π΅Π»».
- [8] ΠΠ½ Π½Π΅ ΠΈΠΌΠ΅Π» Π½ΠΈΠΊΠ°ΠΊΠΎΠΉ Π²ΡΠ°ΠΆΠ΄Ρ ΠΏΡΠΎΡΠΈΠ² Π€Π΅Π΄ΠΎΡΠΎΠ²Π°; ΠΎΠ½ Π½Π΅ Ρ ΠΎΡΠ΅Π» ΡΠ΄Π°ΡΠΈΡΡΠΈΠΌΠ΅Π½Π½ΠΎ Π΅Π³ΠΎ.
- [9] Π£Π΄Π°Ρ «ΠΏΡΠΈΡΠ΅Π»ΡΡ» Π² Π€Π΅Π΄ΠΎΡΠΎΠ²Π° ΠΏΠΎΡΠΎΠΌΡ, ΡΡΠΎ ΠΎΠ½ Π±ΡΠ» Π±Π»ΠΈΠΆΠ΅ Π΄ΡΡΠ³ΠΈΡ : «ΡΠΎΡΠ΅ΠΌΡ ΡΠΎΠΏΡΠ΅Ρ ΠΏΡΡΠΊΠΈ, ΠΎΠ½ Π΅Π³ΠΎ ΠΈ ΡΠ΄Π°ΡΠΈΠ»».
- [10] ΠΠ½ Π½Π΅ Π½Π°ΠΏΠ°Π΄Π°Π», Π° Π±Π΅ΠΆΠ°Π» ΠΎΡ Π½Π°ΠΏΠ°Π²ΡΠΈΡ Π½Π° Π½Π΅Π³ΠΎ.
- [11] «ΠΡ ΡΠ΅ΡΡΠ΅ΡΠΎ, ΠΎΠ½ΠΈ Ρ ΠΆΠ΅Π»Π΅Π·Π½ΡΠΌΠΈ ΠΏΠ°Π»ΠΊΠ°ΠΌΠΈ, ΠΎΠ½ ΠΎΠ΄ΠΈΠ½; ΠΎΠ½ ΡΠΏΠ°ΡΠ°Π» ΡΠ²ΠΎΡΠΆΠΈΠ·Π½Ρ ΠΈ ΡΠ΄Π°ΡΠΈΠ»».
- [12] Reseller N. The role of rhetoric in rational argumentation // Argumentation. Aninternational journal on reasoning. Vol. 12. 1998. № 2. P. 315.
- [13] Thouless R. H. Straight and crooked thinking. Cambridge, 1930. P. 10.
- [14] Bowker J. Π., Driscoll W., Motiejunaite J., Trapp R., Zompetti J. P. Discovering the worldthrough debate. A practical guide to educational debate for debaters, coaches & judges. 4thed. International Debate Education Association, 2005. P. 2.
- [15] Π§Π΅ΡΡ Π. ΠΠ°ΡΠ΅ΠΌΠ°ΡΠΈΠΊΠ° ΠΈ Π»ΠΎΠ³ΠΈΠΊΠ° // ΠΠ°ΡΠ΅ΠΌΠ°ΡΠΈΡΠ΅ΡΠΊΠ°Ρ Π»ΠΎΠ³ΠΈΠΊΠ° ΠΈ Π΅Π΅ ΠΏΡΠΈΠΌΠ΅Π½Π΅Π½ΠΈΠ΅. Π, 1965.Π‘. 209.
- [16] ΠΠΈΠΎΠ³Π΅Π½ ΠΠ°ΡΡΡΡΠΊΠΈΠΉ. Π ΠΆΠΈΠ·Π½ΠΈ, ΡΡΠ΅Π½ΠΈΡΡ ΠΈ ΠΈΠ·ΡΠ΅ΡΠ΅Π½ΠΈΡΡ Π·Π½Π°ΠΌΠ΅Π½ΠΈΡΡΡ ΡΠΈΠ»ΠΎΡΠΎΡΠΎΠ². Π., 1986. Π‘. 375.
- [17] Lanham R. A. A handlist of rhetorical terms. 2nd ed. Univ. of California Press, 1991.P. 166.
- [18] M. Fabii. Quintiliani Institutionis oratoriae libri duodecim. Vol. II. Lipsiae, 1854. P. 109.
- [19] Vickers Π. In Defence of rhetoric. Oxford, 1998. P. 296—297.
- [20] Longinus. On literary excellence // Literary criticism: Plato to Dryden / ed. A. H. Gilbert. Wayne State Univ. Press, 1967. P. 181.