Асаблівасці раскрыцця вечных тэм у найноўшай плыні беларускай паэзіі
Смерць — з’ява непазбежная, якая не мінае ні багатага, ні беднага. На пытанне «Што чакае усіх за мяжой, дзе знаходзіцца смерць?» у першую чаргу намагаюцца адказаць усе вераванні і рэлігіі свету. Вучоныя-філосафы жадаюць асэнсаваць праблему смерці ўжо шмат стагоддзяў. Сваё бачанне пытанне прапаноўваюць і шматлікія пісьменнікі і паэты. Яны раскрываюць гэтую праблему як з трагічнага боку, так і… Читать ещё >
Асаблівасці раскрыцця вечных тэм у найноўшай плыні беларускай паэзіі (реферат, курсовая, диплом, контрольная)
Інстытут Журналистыкі БДУ Курсавая праца Па дысцыпліне: «Тэорыя літаратуры»
На тэму: «Асаблівасці раскрыцця вечных тэм у найноўшай плыні беларускай паэзіі«
Выканала: студэнтка 2 курса 10 групы Спецыяльнасці «Літаратурная работа. Творчасць.»
Рычага Віялета Раманаўна Навуковы кіраунік:
Кавалеўскі Арцем Мікалаевіч Мінск 2012
Змест
Уводзіны
1. У чым заключаецца ядро вечных тэм у паэзіі
2. Аналіз асаблівасцей раскрыцця вечных тэм у паэзіі канца XX і XI стагоддзяў
3. Раскрыццё вечных тэм у сучасных беларускіх паэтаў (на прыкладах) Заключэнне Выкарастаныя літаратурныя крыніцы
Уводзіны
Вечныя тэмы ў паэзіі - гэта неверагодная задума, асноўнае гучанне твораў, нераскладнае па сваёй структуры эмацыйна-сэнсавае ядро, якое аўтар спрабуе паднесці чытачу раскрытым з таго ці іншага боку.
Вечныя тэмы ў паэзіі існавалі заўсёды, існуюць цяпер, і будуць існаваць, верагодна, да самага захаду літаратуры. У гэтым і ёсць іх вечнасць.
Ва ўсе часы, не ў залежнасці ад краіны, ад палітычнага і сацыяльнага становішча народа, вечныя тэмы заўсёды заставаліся ў сваім ранейшым абліччы, толькі відазмяняючыся пад прыцэламі асобных вузкіх фактараў - такіх, як тэхнічнае развіццё, узровень жыцця, змена ідэалаў і прыярытэтаў нацыі ў агульным.
Але што б там ні было, вечныя тэмы, праходзячы праз гістарычныя бязладзіцы, войны, кардынальныя змены ў літаратуры і мастацтве, існуюць і па сёння.
Людзі любяць і ненавідзяць, паміраюць і нараджаюцца, паважаюць і няславяць прыроду, шануюць і абясцэньваюць час — гэта тое, што не гледзячы на ніякія змены ў чалавецтве, застаецца з ім, як непадзельная і важная частка яго быцця.
Што натуральна, гэтыя метамарфозы заўсёды будуць захаваныя ў мастацтве у тым выглядзе, у якім іх застаў аўтар той эпохі у якіх яны мелі месца. Цікава, адна і тая ж вечная тэма раскрываецца зусім па-рознаму ў розныя часы і ў розных месцах.
Пра гэта і пойдзе гаворка ў дадзенай курсавой працы — пра асаблівасці раскрыцця вечных тэм менавіта ў найноўшай плыні паэзіі беларускіх аўтараў. Даследаванне ахоплівае перыяд з 2009 па 2012 гады: творы з’явіліся на свет у гэты часавы адрэзак у Беларусі.
Выбрана 10 аўтараў, якія працавалі ў гэты перыяд, і праз іх творчасць прасочана раскрыццё асноўных вечных тэм.
Вечныя тэмы, якія будуць ахоплены дадзеным даследаваннем: каханне, час, смерць.
Імёны і ўзрост аўтараў будуць наўмысна схаваныя, каб пазбегнуць іх гендэрнага і ўзроставага падзелу: дадзеныя меры прадугледжаны для таго, каб як мага больш поўна зразумець і адчуць цэласнасць асаблівасцей раскрыцця вечных тэм у найноўшай плыні беларускіх пісьменнікаў.
1. У чым заключаецца ядро вечных тэм у паэзіі
У «Тлумачальным слоўніку беларускай літаратурнай мовы» (1999 г., 2-е выданне. / І.М. Бінчук, М.Н. Крыўко, З. М. Кудрэйка і інш.) падаюцца лексічныя значэнні слоў, якія намінуюць вечные тэмы у беларускай паэзіі.
Вельмі важна засвоіць сапраўднае дакладнае значэнне гэтых слоў каб аналіз раскрыцця іх сэнсавага ядра быў больш глыбокі і поўны.
Любоў, (ж.) — Пачуцце сардэчнай прыхільнасці, адданаці каму-небудзь, чамунебудзь. (Любоў да радзімы. мацярынсая любоў.)
Час, (м.) — Працягласць быцця (філас.).Гэта форма быцця, якая вымяраецца хвілінамі, гадзінамі, днямі, гадамі, як мера працягласці усяго, што здзяйсняецца.
Смерць, (ж.) — Спыненне жыцця, гібель і распад арганізма. Згуба, спыненне, знішчэнне (книжн.).
Найвышэйшай праявай духоўнасці асобы, яе своеасаблівага азарэння з’яўляецца стан закаханасці. Здольнасць кахаць сведчыць пра багацце і шчырасць душы. Каханне — дарунак лёсу, знак Боскае волі.
Яно ўключае ў сабе шматлікія аспекты, найперш псіхалагічныя, маральны-этычныя, эстэтычныя, сацыяльныя, эрэтычныя, фізіялагічныя, сэксуальныя.
Духоўнасць кахання, як найвышэйшага дасягнення цывілізацыі стала асноўным зместам псіхалагічнага трактата «Пра каханне» Стэндаля — выдатнага французскага пісьменніка XIX стагоддзя. «Каханне — цуд цывілізацыі, — сцвярджаў ён. — У народаў дзікіхабо занадта варварскіх мы находзім толькі фізічную любоў, і прытым вельмі грубую; а сарамлівасць дапамагае каханню шляхам уяўлення: гэта ўсе роўна, што даць яму жыцце. «
Сусветная літаратура стварыла непераўзыдзеныя вобразы каханых: Беатрычэ (А. Дантэ), Лауры (Ф. Пятрарка), Рамэа і Джульеты (У. Шэкспір), Джэйн Эйр і містэра Рочэстэра (Ш. Брантэ), Наташы Растовай і Ганны Карэнінай (Л. Талстой), Ганны Царнушкі і Васіля Дзятла (І. Мележ) і інш.
А ці маем мы любоў у сучаснай беларускай літаратуры, менавіта ў паэзіі. Так, алеж я відазменена часавымі абставінамі і людзьмі. Сэнс яе ад гэтага не змяніўся.
Праблема асэнсавання часу, перажыванне часу, спроба знайсці магчымасці прымірэння чалавека з няўмольным часам — усё гэта актуальна у пазіі, не гледзячы на эпоху. Матывы, звязаныя з перажываннем часу — традыцыя з шырока распаўсюджанымі вершамі аб мітусні і тленнасці зямнога і існуючага. У беларусскай паэзіі шмат прыкладаў паэтычных тэкстаў розных жанраў, у якіх так ці інакш выяўляюцца матывы часу і вечнасці.
Розныя падыходы да асэнсавання часу можна разгледзець на прыкладзе вершаў, створаных рознымі паэтамі, але прысвечаных адной і той жа тэме, актуальнай для ўсіх літаратурных кірункаў і груп: гэта праблема паэтычнага спасціжэння кароткачасовасці чалавечага жыцця і непазбежнасці смерці. Ці ў гэтым выяўляецца тэма часу у беларускай сучаснай паэзіі?
Смерць — з’ява непазбежная, якая не мінае ні багатага, ні беднага. На пытанне «Што чакае усіх за мяжой, дзе знаходзіцца смерць?» у першую чаргу намагаюцца адказаць усе вераванні і рэлігіі свету. Вучоныя-філосафы жадаюць асэнсаваць праблему смерці ўжо шмат стагоддзяў. Сваё бачанне пытанне прапаноўваюць і шматлікія пісьменнікі і паэты. Яны раскрываюць гэтую праблему як з трагічнага боку, так і з боку, адлюстроўваючы мастацкімі сродкамі смерць на Зямлі, так і з містычнай, паказваючы тагачаснае жыццё ў тым выглядзе, як яны сабе гэта ўяўляюць. Але, як бы то ні было, такая тэма вельмі неадназначная ў разуменні для канкрэтнага чалавека, які звярнуўся да яе. Складанасць дадзенай тэмы — у незвычайным успрыманні гледачом вобраза, створанага аўтарам. Усё, што ведае звычайны чалавек пра смерць, альбо падгледжана з жыцця, альбо ўзята з рэлігійных вераванняў ці твораў разнастайных аўтараў - пісьменнікаў і мастакоў. Сёння вялікі ўплыў на фармаванне вобраза смерці ў свядомасці людзей аказваюць створаныя на гэтую тэму карціны. Моцнае ўздзеянне інфармацыі ў сучасным свеце таксама аказваюць жывапіс, графіка, фатаздымак і, безумоўна, тэатр і кіно. Таму можна сказаць, што сёння ўспрыняцце і ўсведамленне смерці як спадарожніка жыцця ствараецца з большага менавіта мастакамі і людзьмі мастацтва, якія ў сувязі з асаблівасцю сваёй дзейнасці маюць моцны ўплыў на розум людзей.
Як змянілас расрыцце тэмы смерці у сучасных беларускіх паэтаў у параунанні з папарэднімі эпохамі?
На усе пастаўленныя пытанні вы знодзіце адказы у наступных раздзелах курсавой працы.
2. Аналіз асаблівасцей раскрыцця вечных тэм у паэзіі канца XX і XI стагоддзяў
«Мастацтва нараджаецца пры сутыкненні эпох і поглядаў», — сказаў Васіль Розанаў. І сапраўды, паэзія — гэта рэакцыйны прадукт, лакмусавая паперка зменаў.
Што відавочна, беларуская паэзія развіваецца досыць арганічна і актыўна вось ужо на працягу колькіх эпох.
Паэтычнае слова і думка займае сваімі струменямі тое рэчышча, у якое іх штурхаюць палітычныя, сацыяльныя, эканамічныя і светапоглядныя абставіны. Вечныя тэмы паэзіі змяняюць спосабы, вуглы і ўзроўні свайго раскрыцця ў кантэксце эпохі. Пры гэтым тэматычная парадыгма не зрушваецца.
Асноўным зменам падвяргаюцца: стыль, форма, змястоўныя гарызонты, ідэйныя сэнсазместы.
Сучасная бел паэзiя вядзе адлiк часу з 50-х гадоў. Вялiкi ўплыў на яе развiцце аказау грамадска-сацыяльны ўздым, дзякуючы якому ўзрасла ўвага да чалавека, як асобы, як стваральнiка матэрыяльных i духоуных каштоўнасцей на зямлi. Сучасную беларускую паэзiю цiкавiць чалавек з глыбока асабiстымi перажываннямi, якi актыуна ставiцца да рэчаiснасцi. Значна павысiлась цiкавасць паэтаў да маральна-этычных праблем. Сучасная паэзiя выпрабоўвае чалавека жыццем, каханнем, шчырасцю, iмкнучыся вызвалiць яго ад зла i маральных недахопаў.
Сучасную беларускую паэзiю можна падзялiць на 3 пакаленнi паэтаў:
1. Паэты старэйшага пакалення:
М. Лужанiн, А. Русецкi, К. Кiрэенка, Р. Барадулiн, А. Вярцiнскi, А. Пысiн, Н. Гiлевiч, С. Грахоускi i iнш.
2. Паэты сярэдняга пакалення:
С. Законнiкау, Р. Баравiкова, Н. Мацеш, А. Разанау, Я. Янiшчыць, А. Грачанiкау, У. Някляеу, М. Дукса i iнш.
3. Паэты малодшага пакалення:
А. Пiсьмянкоу (паэт-рамантык), Л. Галубовiч (iнтымная, вясковая, пейзажная тэматыка), I. Багдановiч (пра маленства, прыроду, гiсторыя, гарадское жыцце), А. Глобус (гарадское жыцце, незваротнасць жыцця i часу, прырода i экалогiя), А. Разанау (паэт-фiлосаф), У. Някляеу, А. Сыс, В. Шнiп, А. Канапелька, Леанiд Дранько-Майсюк, Мар’ян Дукса, Зiнаiда Дудзюк, Барыс Жанчак, Сергей Давiдовiч i iнш.
І найноўшая плыня беларускіх паэтаў.
На прыкладзе 1970;х, 1980;х, 1990;х, 2000;х гадоў мы прасочым за тым, як мяняюцца асаблівасці раскрыцця вечных тым у беларускай паэзіі.
На пачатку 1970;х паэтаў як ніколі цягне за сабой хваля цікавасці да нацыянальнага адраджэння, аднаўлення самасвядомасці белаусаў, адметвання беларускага сувереэнітэту і культурнага уздымку, але ж гэта толькі рэшткі былога уздыху нацыянальнай паэзіі.
Тэма кахання, сапраўды вечная, у гэты час не займае месца першынца сярод шэрагу іншых. Любоўная тэматыка пранізана нацыянальнысцю, патрыятызмам больш чым за інтымныя і міжчалавечыя ноткі. Але ж без каання нікуды і у радках тагачасных паэтаў яно з’яўляецца прывідам давера і пакою людзей, якія нібы часткі пазлу згубленыя у кутках сваей жа каробкі :
«Звыклі ўсе да ахвяр у нязвыклай ахвярні,
Чырванець перасталі сырыя муры, Ашукацца прыйшлі ў непрабуднай кавярні
Пані трошкі ў гадах і ліхвяр нестары."
Р. Барадулін Пачынаючы за канца 1970;х гадоў пасля яшчэ і хвалі эйфарыі ўслаўлення дасягненняў навукова-тэхнічна рэвалюцыі ўсе часцей з’яўляюцца глыбокія сумненні наконт выключнай добраахвотнасці і разумнага выкарыстання іх на патрэбу чалавека. Разам з тым увага скіроўваецца да таямніц чалавечай душы і іх непасрэднай залежнасці ад акаляючага асяроддзя:
«Нам, байцам тэхнічнага прагрэсу, Не забыцца б на прагрэс душы. «
С. Законнікаў.
У сілу уступае палеміка аб тым, што ў агульную кучу ўсяго безаблічнага, так званага навакольнага асяроддзя, без разбору інтэгруюць не толькі зробленае чалавечымі рукамі, але і ўсё жывое на планеце — тварэнне вышэйшага розуму. Вызначаюцца адрозненні паміж неарганічнымі і арганічнымі працэсамі, праявамі ў прыродзе:
«Асяроддзе ёсць машын і прэсаў,
Пра прыроду ж гэтак…
Не грашы"
З канца 1980;х гг. у беларускай літаратуры была паднятая тэма сталінскіх рэпрэсій. Ужо ў аповесці Васіля Быкава «Знак бяды» (1985 г.) прасочваецца трагічная сувязь паміж калектывізацыяй, рэпрэсіямі і вайной на тэрыторыі Беларусі. Вострая тэма — праблема вяртання былога палітвязня са зняволення назад у грамадства. Таму вельмі гаворкай ў гэты час ставновіцца тэма Смерці ў творах беларускіх паэтаў.
У канцы 1980 на поўны голас загаварылі пра экалагічныя праблемы, вастрыня пастаноўкі якіх не змяншаецца і ў 1990 гады. І разам з гэтым на парадак дня было пастаўлена пытанне «экалогіі душы» чалавека, яго духоўнай сутнасці.
Вялiкi ўплыў на развiцце беларускага пэтычнага слова 1990;х гадоў аказаў грамадска-сацыяльны ўздым, дзякуючы якому ўзрасла ўвага да чалавека, як асобы, як стваральнiка матэрыяльных i духоўных каштоўнасцей на зямлi. Паэзiю цiкавiць чалавек з глыбока асабiстымi перажываннямi, якi актыўна ставiцца да рэчаiснасцi. Значна павысiлась цiкавасць паэтаў да маральна-этычных праблем. Паэзiя больш настойлiва, чым у iншыя роды лiтаратуры, выяўляе глыбокую трывогу за стан прыроды.
Урбаністычная тэматыка, звязаная па-перш з любоўю ці наадварот з нелюбоўю — адны з самых папулярных у гэты час, калі ад вясковага жыцця Беларусі засталіся адбіткі, што давяць высокімі тхналогіямі ды цягай да вышэйшага ўзроўня жыцця.
«Мне падабаецца: мікрараён ;
Жалезны дух у канструктыўным целе, Дзіцячы пляц і школьны стадыён…
Мне падабаюцца шурпатыя панелі.
Люблю метро, асветлены вагон
I колы, што на грукат захварэлі.
Люблю, калі састаў бярэ разгон У доўгім, як працоўны дзень, тунэлі.
Мне да душы падмуркі ў катлаване, Абмазаныя ў чорную смалу.
Мне да душы ісці па рыштаваннях На самы найвышэйшы дах. Люблю Убачыць на дарожным скрыжаванні
Рассыпаную з кузава зямлю."
А. Глобус Таксама ў гэты ж перыяд з’яўляецца шэраг твораў, прысвечаных часаваму перыяду, які адмераны людзям. Тэма часу раскрываецца трагічна часцей за усё, бо людзі адзначаюць для сябе пад уплывам СМІ і практычнага ведання, што прамысловае тэхнічнае развіцце і прагрэс электрычнасці над натуральнымі здабыткамі цывілізацый праводзяць чалавецтва у турму экалагічнай небяспекі і знішчэння здаровых умоў існавання.
Трагічны вобраз Чарнобыля адбіваецца на сусветным раскрыжаванні шляхоў. Лес роднай зямлі і самой планеты Зямля аднолькава турбуе паэтаву свядомасць, бо рух жыцця ў маштабах Сусвету залежыць ад зямных асноў і пачаткаў. Таму паэы ўзіраюцца ў вечнае і зменлівае люстэрка зорнага неба. Гэтак жа, як чарнобыльскі атам знішчае жывыя ніці ўзаемасувязяў у навакольнай прыродзе, так апакаліптычны Чарнобыль на Зямлі можа разбурыць сістэму ўзаемасувязяў у межах усяго космасу. Вось, напрыклад, светлы ўспамін пра дажджлівыя дні маленства ў вершы В. Зуёнка «Дожджык, дожджык, сыпані…» перакрыжоўваецца з пачуццём сённяшняй няўтульнасці, непрыкаянасці пад дажджынкамі-кроплямі: «У твар страляў ізатопнай шрапнэллю Чарнобыль».
У 1990;ыя гады літаратура нстойліва шукае іншыя лекі для збалелай душы беларуса, яую можна супакоіць толькі захаваннем сувереэнітэту, статусу незалежнай дзяржавы, адраджэннем гістарычная памяці, мовы і культуры народа, выхаваненем нацыянальнаяй і чалавечай годнасці. Беларусская паэзія набывае абвостранапубліцыстычны характар, агрэсіўны заклік. Па-грамадзянскі пафасныя, драматычна-напружаныя радкі многіх вершаў прамаўляюцца ў сугучнасці з часам, з гадамі не трапляюць сваёй надзенасці і пераконваюць у бескампраміснасці і аб’ектыўнасці аўтарскай пазіцыі.
«Шлях мой зямны, Айчына…
На схіле кожнай вярсты Толькі ты за плячыма, Наперадзе ;
Толькі ты.
Існасць мая, Айчына…
Не дзякую за карэнні…
Дзякую за магчымасць Сумнення У несумненным.
Праўда мая, Айчына…
З прыцемкаў сутарэнняў
Бачацца Далячыні
Светлага разумення.
Вера мая, Айчына…
Дадзена птушцы і зверу Блакітна крычаць вачыма:
— Веру!
Веру!
Веру!..
Вера мая… Айчына."
У. Некляеў
У найноўшай плыні сучанай паэзіі, якую мы будзем разглядаць больш падрабязна ў наступным раздзеле, прасочваецца цяга да разважлівасці, філасоўскасці, мудрасці. Мяняецца скіраванасць і афарбоўка мастацкага мыслення. Светлае бясхмарнае жыцце ўступае канфліктна-драматычнаму і нават традэгійнаму адлюстраванню рэчаіснасці, сучаснага стана грамадства, заклапочанасці ў паглыбленні яго бездухоўнасці.
Найбольш развітая з’ява у найноўшай беларускай літаратуры — плыня постмадэрнізму, якая у свій час, канешне ж, уздзейнічае на асаблівасці раскрыцця вечных тэм, як стылявое рэчышча.
Відавочна, что постмадэрнізм стаў актуальным для беларускай літаратуры, у першую чаргу як адзін з сродкаў барацьбы з «саўковасцю», за якой — татальная ўлада, правінцыяльнасць, адсутнасць дэмакратыі, ментальнага выбару. Адсюль выходзіць, штто асноўныя змяненні ў паэзіі найноўшай плыні - гэта засвабоджаннасць рухаў, думак, яркая ўрбаістычнасць, тэхналагічнасць, змястоўнасць. І гэта ўсе звязана з моладзевасцю паэтычнай культуры 21 стагоддзя — аўтары не старэйшыя за 25 год.
3. Раскрыццё вечных тэм у сучасных беларускіх паэтаў (на прыкладах)
беларуская паэзія каханне смерць верш У гэтым раздзеле мы падрабязна разбярэм асаблівасці раскрыцця вечных тэм на прыкладзе вершаў найноўшай плыні беларускай літаратуры.
Для поўнага разумення ідэйнага напаўнення вершаў і іх адметнасцей раскрыцця сэнсавага ядра варта разабрацца ў тэндэнцыях гадоў эпохі іх напісання (2009;2012 г.).
Сучасная эпоха вызначаецца не ў малой ступені такімі працэсамі, як глабалізацыя, ўніфікацыя сусветнай эканомікі, ўзаемапранікненне культур Захаду і Усходу. І все гэта адбіваецца на ўсіх зроўнях культуры — ад гіперіндывідулізацыі аўтарскага стылю да стварэння новых відаў мастацтва. Беларуская літаратура паступова адмаўляецца ад метанаратываў - «вялікіх гісторый», ўсе болей аддаючы перавагу фрагментаваным гісторыям прыватнага жыцця, ўасяроджываючыся на сямейных хроніках, дзеннікавых нататках, падарожнай эсэістыцы, занімаючыся, па сутнасці «эпіізацыяй» паўсядзеннасці. Гэтая функцыя ў паэзіі прасочваецца дастаткова выразна, што сведчыць, а б тым, что людзі, задаволенныя сваім сацыяльна-палітычным жыццем, пачынаюць займацца прыватным і праблематыка заўжды звязана з каханнем, смерцю ці жыццевымі выпрабаваннямі.
Варта бачыць і іншую тэндэнцыю, а менавіта спробы пераадолець сенняшні крызіс ў літаратуры не шляхам «даганяння» сусветных літаратур, а сур’езнай працай ў традыцыйным для беларусаў рэчышчы — рэалізме.
Адпаведна са спецыялізацыяй і профілем ўласных даследванняў навукоўцы называюць розныя, іншым разам даволі легка разнесеныя па часеі характары падзеі, якія сталі штуршком для пардыгмальных змен ў беларускай культуры і, адпаведна, складальнікамі тэматычных імкненняў :
— Сусветны эканамічны крызіс
— Апакаліптычня падзеі і прыродныя з’явы, якія адбываюцца ў навакольным асяроддзі
— Палітычныя супярэчнасці ў краіне
— Экалагічныя катастрофы
— Паўсядзеннае выкарыстанне мікраэлектронікі, яе пранікненне ў культуру, залежнасць ад сродкаў масавых камунікацый
— З'яуленне прынцыповых зносін паміж людзьмі «грошы-любоў «
— Змяшчэнне маральнай парадыгмы людзей, і інш.
Ідывідуялізацыя, каставанне людзей — з’ява, якую мы сустракаем даволі часта ў беларускай літраратуры. Выкарыстоўваецца гэты прыем для ментальнага аддзялення ад людей негатўнага рэзанансу, дзеля спачэння нацыяльна «згубленнай», не вызначыўшайся моладзі. Што і з’яўляецца яркай арыентацыяй найноўшай плыні.
«Мы — пакаленьне «Ы!»,
альбо Посттутэйшыя Мы — пакаленьне «Ы»!
Мы — мікс усіх легендаў,
у нас агульны гендэр ;
мы — пакаленьне «Ы»!"
На сітуацыю палітычных праціваборстваў Беларусі і Еўропы маладыя аўтары рэагўюць падчас даволі іранічна, кранаючы тэматыку патрыятычнай любві з кропкі гледжання гумару.
«Сьвет вялікі - і хочацца й колецца:
але йдзі парадзіху прымусь!..
За здароўе Эўропы моляцца:
«Нарадзі, нарадзі Беларусь!»"
Любоўная тэма ў найношай плыні мае шмат адметнасцей раскрыцця: ад машыннага падыходу і перакладзе ўсяго на мову механізмаў і электронікі, бо чалавечыя рамантычныя адносіны ў наш час сталі падобныя да тых, што узнікаюць ў чалавеке, калі ен купляе сабе новае аўто, да адмаўлення ад усялякіх пачуццяў увогуле.
«Зручней за ўсё спаць як лыжкі,
І носам шыі кранацца.
Тады ты паходзішь крышку На мяккую цёплую цацку."
Любоўная тэматыка ў сучасных аўтараў набывае таксама адценні бытавых, зніжаных умоў, такім чынам атрымліваецца кантраст высокапачуццевасці і куртуазнасці з урбаністычнасцю сітуацый.
«Што мне рабіць з табою, такой прыгожаю?
Калі ты стаіш на кухні
у аднаіх шкарпэтках
і варыш каву. мне.
у маёй кватэры, ;
Глядзець на цябе."
«ісці па асфальце ў ботах
і думаць пра мора кратаючы вейкамі
ужо цёплую скуру ветра спыніцца
і доўга выбіраць кветку пад колер вачэй тваіх
ірыс"
Ў час апеляцыі да культуры і рапаўсюджвання розных родаў адносін паміж людзьмі яшчэ з малога ўзросту, аўтары, якія раслі на адкрытасці адносінаў паміж жанчынай і мужчынай не цураюцца эратызмаў ў творах :
«доктар майго цела спіць са мною ў ложку
ён як доктар мусіць заўсёды быць побач доктар майго цела ўстае па будзільніку
і цягне мяне пад душ
ён як доктар можа бачыць мяне голай доктар майго цела прабівае мой квіток у тралейбусе
ён як доктар у транспарце ездзіць бясплатна на працы доктар садзіць мяне на крэсла
і адразу лічыць пульс
і адразу мерае ціск
і адразу ставіць кропельніцу
і глядзіць на мяне сур’ёзна праз свае акуляры вось так яшчэ адзінаццаць тысяч тваіх маладых суайчыньнікаў
за цэлы год не паглядзяць ніводнага фільму Мілаша Формана."
Тэма часу у найноўшай плыні вельмі ёмкая, яна уключае ў сабе тэндэнцыі выбуху замежных культур і інфармацыйную плыню, якая займае усе жыцце чалавека, не даваючы продыху, займаючая усвесь вольны час.
«Частавалі нас кавай ветліва і ласкава, налівалі гарэлку…
ці то ангельскі ром?
Ля кавярні «Ла Скала»
лашчыла-мілавала, абурыўшы суседзяў
справа каленку яе пад сталом.
Ці паспеем мы усе."
Праблема і цяжкасці самавызначэння сучаснай моладзі, канцэпцыя «усё ужо напісана да нас» складае вылікае рэчышча адметнасцей раскрыцця вечнай тэмы часу. Рытэйк.
«мы будзем прыпальваць проста ад зорак, а нашыя словы падхопіць вецер
і панясе іх urbi et orbi
распавядзе ўнукам і дзецям. «
Згубленнае ў інфармацыйным кіберпрасторы дзяцінства наступных пакаленняў - таксама адметнасць тэмы часу.
«зваротны адлік тры, два, адзін дзесьці ўгары
ўдарыць гадзіньнік забомкае валяцца зьнічкі ўніз вярніся ў дзяцінства"
У эпоху непазбежных і непрырыўных камунікацый часта узнікае запатрабаваасць у вольнасці і адзіноце, што яўляе сабою індывідуалістычнасць, як характарыстыку літаратуры:
«Раз уночы з ноўтбукам я вучыўся розным штукам, Задрамаў, ды гучным стукам абудзілі праз акно.
Я падумаў: «Што такое? Нават у маім пакоі
Не пакінуць у спакоі! Грукаюць, бы ў даміно.
Што патрэбна гэтым гоям? Можа быць, маё майно?
Kurwa! Merde! Shit! Говно!""
Гістарычныя тэмы раскрываюца іранічна, амаль што саркастычна, за жосткасцю і брутальнасцю, характэрнай сучаснай моладзі. Супрацьлегласць з стандартамі светапогладаў - рызома.
Mein kampf — енчыць і шкадаваць я майстар пахавальных працэсій час ад часу цябе прабач прадбач перацягні мяне папругай да, а не пасля зрабі з мяне ката
і не пушчай у хату зрабі з мяне сабаку
і не пушчай на двор я шляхціч і мужык давай на недатканым Апісанне нават дня чалавека пралягае ў рэчышчы стылістычных выпрабаванняў сучаснасці - англіцызмы, наватворы, жарганізмы. Простыя, вечныя тэмы раскрываюцца з пункту гледжання быту і паўсядзеннасці. Маральныя праблемы сучаснасці набываюць тыя ж адметнасці. «Трэш»
«што маршрут у сем цыгарэт пралягае праз бязьлюдную вуліцу і твой дом, дзе й вокны ведаюць, што ты далёка; і таму як раз так адзінока.»
«Смешна — у сэкандзе ўстрэціць сяброўку, У аднолькавых сукнях танчыць на вечарыне.
Смешнаі радасна, і няёмка.
Смешна, калі без прычыны."
«Напішу, ў аўтобусе як слышу, Як па ціліфону гавару.
Пусць грамаціка таўпы мне пішчай ;
Я затое словам не саўру.
Так крычаць у магазіне цёткі,
Вечарам ругаюцца дзядзькі,
Шчэ с утра паддаўшы добра воткі
І надзеўшы гразные парткі."
«Усё паводле гульні:
бл*дзь найперш зьдзьмувае пыл са сваёй «чысьціні» ,
слабак выдае на героя, рыхтуючы пяткі,
мараліст, пракляты, патрабуе патакі,
бог is absent today — ні табе разнастайнасьці… ні;
чога сьвятога: усё па панятках."
Трагічная манера падачы псіхалагічных праблем чалавека з укючэннем метафары працэсаў біялагічных і ментальных, вызыванне бурных эмоцый у чытача любымі сродкамі мовы — тэнэнцыя даволі шырокая.
«Высьпела роспач, высьпела, зьзяючай язвай на целе выступіла, рапсодыяй высыхлай, срэбраным выстрэлам, вызнала, вылезла, задзірліва чорныя кветкі выставіла, выскараскалася ;
высьпела…"
Кацэпцыя «усе, што ты маеш можна прадаць» — адназ найбольш наяуных у раскрыціі вечных тэм ў сучаснасці.
«Высьпела роспач, вые нямая,
і проста так да яе не падойдзеш, ды скажыце усім: чалавек, што складае, мае танную роспач на продаж."
Іронія над плёнамі культуры:
А калі зазьзяе сонка, Скінуць футры ўсе ў пару, Я чароўныя трусёнкі
Фэтышыстам падару.
Тэндэнцыя ўсхваленняў простага чалавека, «адычнасці» абсалютна не характэрная беларускай літаратуры з’явілася ў найноўшай плыні. Тут так сама прасочваецца тэма смерці і раскрыцце яе простае, побытавае, набліжанае да кожнага з нас.
«І ўвесь сёньняшні вечар з вамі на корце — Макс Мірны.
Рукі ягоныя — золата, пот яго — ладан і сьмірна.
Прэс ягоны — тымпан, ногі яго — кіпарысы.
Водар навокал — сандал, што з чрэслаў ягоных выпарыўся.
Грудзі ягоныя — узвышшы гарналыжнага комплексу «Сілічы».
У першых радах манэжу — людзі, якіх ён вылечыў."
Рэлігійная тэматыка з кантэкстамі і павуцінамі трагізму і адчуванняў смерці - тэндэнцыя, па сутнасці, распаўсюджаная, але ж часцей за ўсе сустракаецца ў палітычна-накіраваных вершах.
Дрэнна, калі міратворца страляе ў паветра.
Добра, калі міратворца стварае міра.
Проста з паветра, поўную блакітную каску, на патрэбы як простых вернікаў, так і кліру.
Бо калі міратворца спраўна стварае міра ;
то тады цудатворца спраўна стварае цуды,
і паводле пляну ўсё: плача Божая Маці,
і цалуе Юда, і пасьміхаецца Буда.
Заключэнне
Відавочна, што даследванні асаблівасцей вечных тэм ў беларускай літаратуры найноўшай плыні павінны весціся з улікам тых зменаў, якія выявіліся ў культуры постмадэрнісцкай прасторы. Перш за ўсе таму, што тлумачыць ці хаця б класіфікаваць многія з’явы сучаснай літаратуры за дапамогай метадалагічнага апарату, прыстасаванага для аналізу прынцыпова іншай кльтурнай мадэлі, аказалася немагчымым. Айчыннае літаратуразнаўства павінна быць «ў тэме» і прызвычайвацца да таго, што са з’яўленнем новай літаратуры і тэрміналогія для яе крытыкі таксама аднаўляецца: рытэйк, рызома, трэш, блогерства, брутал, ваніль, інтэртэйк і інш.
З тых асаблівасцяў вечных тэм, што мы заўважылі падчас гэтага даследвання можна адзначыць новыя, характарызуючыя эпоху, 21 стагоддзе:
Любоў.
— Матырыяльная
— Побытавая
— Інфармацыйная
— Машынная, механічная Смерць:
— Жорсткая
— Маральная
— Іранічная
— Урбаністычная Час:
— Згублены
— Сапсаваны інфармацыйнай прасторай
— Індустрыяльны
Выкарастаныя літаратурныя крыніцы
1. В.Е. Халізеў «Тэорыя літаратуры» — Масква, Вышэйшая школа, 1999 г.
2. В. Ф. Рагойша «Асаблівасці паэтыкі сучаснай беларускай літаратуры ў кантэксце сусветнага літаратурнага працэсу» — Мінск, «Адукацыя i Выхаванне», 2008.
3. Ківель І.У. «Тыпалогія сродкаў мастацкага выяўлення ў мастацкай літаратуры і фальклоры» — Мінск, «Адукацыя i Выхаванне», 2006.
4. «Актуальныя праблемы тэорыі літаратуры і фальклору"//
Публікацыя кафедры Белзржуніверсітэту філалагічнага факльтэту -, 2011 г.
5. Slounik.org (Тэрміналагічны апарат працы)
6. Litradio. by (Адна з крыніц даследаваных вершаў)
7. stihi. by (Прыватныя старонкі аўтараў у сетцы)